Morgunblaðið - 09.11.1967, Side 12
12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. NOV. 1967
Sérfræöileg athugun á varnarmál-
efnum verði í höndum íslendinga
— forsœtisráðherra svaraði fyrirspurn á
Alþingi um framkvœmd stetnuyfirlýsingar
Laxveiðarnar við Crœnland:
500 tonn af laxi
veiddust þar í sumar
Á FUNDI Sameinaðs Alþingis í
gær svaraði Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra fyrirspurn, er
fram hafði komið frá Magnúsi
Kjartanssyni um framkvæmd
stefnuyfirlýsingar. Var fyrir-
spurn Magnúsar svohljóðandi:
Hvernig hyggst ríkisstjómin
framkvæma eftirfarandi atriði í
nýjustu stefnuyfirlýsingu sinni:
„Efnt verði tU sérfræðilegrar
könnunar af Islands hálfu á því,
hveraig vöraum landsins verði
ttl frambúðar bezt háttað“?
Forsætisráðherra svaraði fyrir-
spurninni á þessa leið:
Ákvörðun um, hvort Island
skuli vera varið eða óvarið er
svo afdrifarík, að æskilegt er að
geta stuðzt við öruggt, hlutlaust
mat sérfræðinga í þeim efnum.
Hinsvegar hafa fáir eða engir
íslendingar lagt stunid á slík
fræði svo að verulegu nemi, þó
að nokkrir hafi raunar gengið á
liðsforingjaskóla og allmargir
kynnzt ýmsum þáttum varnar-
mála við störf í utanríkisráðu-
neytinu á undanförnum árum. Á
meðan öðrum er ekki tU að
dreifa, þykir e’ðlilegt, að ein-
hverjum úr þessum hópi verði
fengið það verkefni að kjmna sér
fræðilega sem flest atriði, er
varða varnir landsins bæði með
það í huga að rannsaka heimild-
ir, sem um þær eru til innan Atl-
andshafsbandalagsins og á öðr-
um vettvangi.
Magnús Kjartansson, sagði, að
í des. 1956 hefði orðið samkomu-
lag um að skipa nefnd sem í
ættu sæti þrír íslendingar og
3 Bandaríkjamenn til þess að
rannsaka þessi mál og hefði því
nefnd þessi haft góðan tíma til
stefnu. Væri þvi hæpið að telja
Island vanbúið af sérfræðingum
I þessum málum og væri sér
kunnugt um að íslendingarnir í
nefndinni hefðu fyrir skömmu
dvalið í Bandaríkjunum.
Magnús sagði, að svo væri
komið að Island hefði ekki leng-
ur neitt herna'ðarlegt gildi fyrir
NATO eða Bandarikin, þó að svo
kynni að hafa verið þegar varn-
arsamningurinn var gerður. Þá
ræddi Magnús einnig nokkuð
NATO, og taldi það bandalag
vera að sundrast að nokkru m.a.
með því að Frakkar hefðu geng-
ið úr því.
Jónas Amason (K) sagði, að
þegar leita þyrfti ráða um hem-
aíðarlega þýðingu íslands væri
ævinlega farið til borðalagðra
hershöfðingja Bandaríkjamanna
sem væru hér alltaf af og til á
ferðinni. Það lægi I augum
uppi að orðum þessara manna
væri lítt að treysta í þessu sam-
bandi, þar sem um beint hags-
munamál þeirra væri að ræða.
Hreinasti ósiður væri að hafa
allt sitt vit frá bandrískum hers-
höfðingjum.
Bjarni Benediktsson forsætls-
ráðherra tók aftur til máls og
sagði m.a.: Það hefur legið ljóst
fyrir bæði í stefnuyfirlýsingu
stjómarinnar og var ítrekað í
avari við fyrirspurninni, að ætl-
unin er að sú sérfræðilega at-
hugun, sem nú fari fram, sé gerð
af íslendingum og undir þeirra
stjóm. Að sjálfsögðu verður
ekki komizt hjá því að afla sér
einnig fræðslu erlendis frá. Í5g
vildi leiðrétta þann misskilning
er kom fram I ræðu Magnúsar
Kjartanssonar að Frakkar hafi
slitfð hernaðarsamvinnu við Atl-
andshafsbandalagið. Þeir hafa
sagt sig úr tilteknum stofnunum
innan bandalagsins, þar sem
herir eru undir sameiginlegri
stjóm. Ennþá eru Frakkar innan
Atlandshafsbandalagsins og
halda þar uppi margvíslegri
samvinnu einmitt um hemaðar-
málefni. Það er rétt ,að Frakk-
ar hafa skapað sér að ýmsu leyti
sérstöðu, en bæði yfirlýsingar
valdamanna í Frakklandi og ný-
legar skoðanakannanir þar
benda til þess, að bæði stjóm-
völd og franskur almenningur
hyggist halda áfram að vera inn
an Atlandshafsbandalagsins og
taka þátt í störfum þess, einnig
eftir árið 1969.
Þá var það misskilningur hjá
fyrirspyrjanda, að hin svokall-
aða sérfræ'ðinganefnd, sem sett
var á stofn með samkomulagi
vinstri stjórnarinnar við banda-
rísk yfirvöld á sínum tíma, hafi
verið starfandi frá þeim tíma til
í GÆR urðu töluverðar uimræð
ur á fundi Sameinaðs Aiþingis
um þingsálykfeunartillögu Magn
úsar Kjartanssonar um endur-
skoðiun á lögum um friðun Þing
valla. Þingsályktunartillagan
Mjóðar svo: Alþingi ályktar að
fela náttúruverndarráði og þjóð
minjaverði að endunskoða lög
nr. 59 frá 7. maí 1938, um frið-
un Þingvalla, og semja frumvarp
um breytingar á þeim lögum. Til
gangur endurskoðunarinnar skal
vera sá að tryggja, að náttúru-
verndarsjónarmið móti allar
framfcvæmdir á Þingvöllum, m.
a. skuilu sett ákvæði, sem mæla
svo fyrir, að sumarbústaðir ein
staklinga skulu fjarlægðir af því
svæði sem lögin ná til, innan
ákveðins tíma og samkvæmt
tilteknum regl.um. Á meðan end
uriskoðun laganna fer fairm, felur
Alþingi Þingvalilanefnd að banna
byggingarframkvæmdir og jarð
rask á vegum einstaklinga á öllu
því landi, sem talið er upp í 2.
og 3. grem laga um friðun Þing
valla.
í framsöguræð.u sinni sagði
Magnús Kjartansson m.a. að í
lögum þeim sem nú giilda, væri
Þingvallasvæðinu skipt í tvennt,
annars vegar hið friðhelga land,
eins og það væri afimarkað í 2.
gr. laganna. og hins vegar næsta
nágreivni þesis. Hefði tilgangur
löggjafans með þessu augsýni-
lega verið sá, að hið friðhelga
land yrði smátt og smátt stækk-
að með kaupum á jörðum eða
eignanámi.
Þá vék Magnús að bygging-
um sumarbústaða á Þingvödlum
að sagði að sú tidhögun að út-
hluta lóðum fyrir þá á Þing-
völlum, bryti gjörsamlega í bóga
við nútfenahugmyndir um þjóð-
garða og þau fyrirmæli laganna
um friðun Þingvalla að Þing-
þessa dags. Ég hygg að sú sér-
fræðinganefnd hafi aldrei komið
saman, hvorki á dögum vinstri
stjórnarinnar, né síðar. Það er
allt annað mál, að frá því að
varnarsamningurinn var stað-
festur hefur starfað varnarmála
nefnd, fyrst innan utanríkisráðu-
neytisins, en sfðar var sett upp
sérstök skrifstofa til að annast
þessi mál. Þeir, sem starfað hafa
þar hafa verið sérstakir trúnað-
armenn þeirra flokka, sem að
ríkisstjórn hafa staðið hverju
sinni.
Það er af öllum viðurkennt, að
varnir eru höfðuskilyfði þess, að
friður geti haldizt. Þarf ekki ann
að en að vitna í Þjóðviljann í
morgun, en þar er skýrt frá því,
að aðalþáttur hátíðarhaldanna
miklu í Moskvu í gær hafi verið
hersýning. Ég veit, að allra sízt
mundu þeir tveir alþingismenn
sem hér töluðu, efast um það, að
þeim er fyrir þessari hátíð
stóðu, var sérstaklega friður í
huga með þessari miklu hersýn-
ingu, og sýna hversu land þeirra
væri vel varið.
vellir við Öxará og grenndin þar
skuli vera „friðlýistur helgistað-
ur allra fslendinga“.
Gils Guðmundsson sem er með
flutningsmaður Magnúsar að til
lögunni tók næstur til máls og
tók undir orð Magnúsar.
Emil Jónsson utanrikisráð-
herra og núverandi formaður
Þingvallanefndar sagðist geta
fallizt á það að lögin um frið-
un Þingvalla yrðu eindunskoð-
uð. Á þeim 40 árum sem þau
hefðu haft gildi hefði margt
breytzt, m.a. í samgöngumálum
og yrði að endurskoða lögin með
hliðsjón af ibreyttum þjóðfélags-
háttum. Ráðherra sagði að hinu
friðhelga svæði væri í lögunum
sett eðlileg takmörk og ekki
hefði komið neitt fram í um-
ræðum á sínum tfena sem benti
til þess að það væri ætlunin
að stækka það svæði. Þá hefði
hvergi í þeim viðræðum komið
LÖGÐ var fram á Aiþingi í gær
tillaga til þingsályktunar um
undirbúning þess að gera akfært
umihverfis landið. Flutningsmenn
tillögunnar eru Eysteinn Jóns-
son, Jónas Pétursson, Lúðvík Jós
epsson, Jón Ármann Héðinsson
og fl.
Þingsályktunartillagan er svo-
hljóðandi: Alþingi ályktar að
Alþjóðahafrannsóknairáðið
hélt hina árlegu fundi sína í Ham
borg nýleiga. Starfar það í nefnd
um. Ein nefndin er Göngufiska-
nefndin, sem fer með mál, er
varða lax, silung og ál, og mætti
veiðimálastjóiri á fundum nefnd-
arinnar. Var m.a. rætt um lax-
veiðarnar við Grænland og gerð
áætlun um samstarf til þess að
kanna áhrif Grænlandsveiðanna
á laxveiði í heimalöndum laxins.
ísland er aðili að þessu sam-
starfL
Á fundum Göngufiskanefndar
Alþjóðahafrannsóknarráðsins í
Hamborg í október var m.a. lagt
lagt fram álit Samstarfsnefndar
Alþjóðahafrannsóknarráðsins og
Fiskveiðanefndar Norðvestur
Atlantshafsins um laxveiðarnat
við Grænland. Fara hér á eftir
u.pplýsingar sem komu fram í
nefndu áliti.
Laxiveiðarnar í ejó við Græn-
land hófust á þessu ári í ágúst-
mánuði og gengu vei fram tíl
septemberloka. Veiddust um 500
tonn af laxi á þessum tíma. Val
úfelit fyrir ágæta laxveiði á ver-
tíðinni, sem mun væntanlega
enda í þessum mánuði. Er lík-
legt, að heildaraflinn verði svip
aður því, sem hann var 1964,
en þá veiddust 1539 tonn af laxi
í sjó við Grænland. í fyrra varð
fram að banna bæri að byggja
sumarbústaði á landi utan frið-
helga isvæðisins. Einn af forystu
mönnum þess að lög um friðun
Þingvailla voru sett hefði verið
Jónas Jónasson þáverandi dóms
málaráðherra. í bréfi frá 1964
kæmi fram að það hefði verið
vilji hans að úthlutað yrði lóð-
um undir sumarbústaði á Þing
vallasvæðinu. Sjálft friðlýsta
svæðið á Þingvöllum væri miMi
3 og 4 þús. hektarar, svo raun-
verulega væri um að ræða nógu
isfcórt landsvæði er væri alfriðað,
auk þess sem það væri það svæði
sem fólk héldi sig að lang mest-
um Muta á, þegar það færi til
Þingvalla.
Ráðherra sagði að óeðlilegt
mætti telja að náttúruverndar-
ráði yrði falið endurskoun á
lögunum, þar sem það hefði á
undanförnum árum átt í deilum
við Þingvallanefind. Betra væri
að fela endurskoðunina hlutlaus-
um aðiilum. Fyrir lægi önnur
þingsályktunartillaga um nátt-
úruvernd og væri eðlilegt að
sama nefndin fjallaði um bæði
þesisi máL
Magnús Kjarta.nsson og Emil
Jónsson tókiu aftur til máls, en
síðan var tiillögunni vísað til
allsherjarnefndar Sameinaðs Al-
þingis.
skora á samgöngumálaráðherra,
að láta gera áæfelun um vega- og
brúargerð á Skeiðaránsandi, sem
tengi hringleið um landið, og á
hvern hátt afla megi fjár til að
framkvæma verkið.
Áætlun þessari skal hraðað eft
ir föngum, svo að hafa megi
hana til afnota við gerð næstu
vegaáætlunar.
laxveiðin 861 tonn og í hittið
fyrra 1338 tonn. Laxveiðin í lönd
unum, þar sem lax hrygnir og
elst upp í ánum. var góð, eða
ágæt í Bumar, nema helzt í Kan
ada. Á .undanförnum árum hefur
veiðin í heimalöndum laxsins ver
ið góð, og verður ekki séð, að
greinileg tilhneiging til veiðirým
unar hafi átt sér stað fram til
ársins 1966, sem afleiðing af lax
veiðunum við Grænland.
Reynt er að afla .upplýsinga
um uppruna laxsins, sem veiðist
við Grænland. Er það m.a. .gert
með merkingu á gönguseiðum
og á laxi, er veiðist við Græn-
land. Á árunum 1063 til 1965
voru merkt rúmlega 250 þús-
und gönguseiði og hafa um 200
þeirra komið fram í Grænlande-
veiðunum. 148 merktu laxanna
vor.u frá Kanada, 22 frá Eng-
landi og Wales, 22 frá Skotlandi
og hinir frá Svíþjóð, írlandi og
Bandaríkjunum. Framan af yfir-
standandi vertíð hafa veiðst 4
merktir laxar, 2 frá Bandaríkjun
um, einn frá Kanada og einn
frá Svíþjóð. í fyrra voru merkt
ir 213 þúsund gönguseiði, þar
af um 8600 hér á landi og í vor
242 þúsund og þar af um 10,500
hér á landi. Vænta má, að göngu
seiðin sem merkt voru 1966 geti
komið fram í veiðunum í haust,
eða síðar.
Haustið 1966 voru 728 laxar
veidir og merktir við Grænland
og veiddust þrír þeirra í sum-
ar, tveir í Tweed-ánni í Skot-
landi og einn í Miramichiánni I
Kanada. Búið var að merkja 104
laxa við Græmland í lok septem
bermánaðar.
Fregnir af vaxandi laxveiði i
sjó úti fyrir norsku ströndinni
hafa vakið mikla athygli. Á und
anfömum árum hefur lax verið
veiddur þar lítilisháttair í lagnet,
en nú hafa Danir tekið upp lax-
veiðar á línu á þessum slóðum.
í fyrra voru 6 eða 7 danskir
bátar við þessar veiðar, en í vor
voru yfir 20 danskir bátar við
laxveiðar auk nokkurra sænskra,
færeyskr* og norskra báta. Er
talið líklegt, að heildar veiði-
magn þessara báta i ár hafi ver-
ið 100 til 200 tonn. Óttast Norð-
menn að aukning verði á þess-
ari veiði á næstu árum.
SarmKtarfsnef.nd Alþjóðahaf-
rannsóknarráðsins og Fiskveiði-
nefndar Norðvestur Atlantshafs-
ins um laxveiðar við Grænland
vinnur að því, að afla gagna
varðandi laxveiðar við Grænland
og í heimalöndum laxsins, með
það fyrir augum að fá úr þvl
skorið, hvort laxveiðarnar við
Grænland rýri veið-
arnar í heimalöndunum, og ef
svo er, þá í bvaða löndum glikt
gerist og að hvað miklu leyti í
hverju la.ndi, Eru slíkar niður-
stöður nauðsynlegar ef koma á
banni á laxveiðar í sjó.
(Frá Veiðfenálaskrifstofunni)
Ekkert nýtt
í smyglmólinu
SKIPVERJAR á Ásmundi aitja
enn í gæzluvaðhaldi vegna hiiw
stófellda áfengissmygls og «r
rannsókn ekki lokið. Meira
áfengi hefur ekki fundizt og
lítið nýtt komið fram.
Athugusemd
„GREINARGERÐIN“, sem bkt-
ist í blaðinu í gær um skemmidir
á tnjám í Noregi af völöum
flúors, er frá Skógrækt ríksin*
— og birt eftir ósk þeirrar stotfn-
unar.
Deilt um sumarbústaði á Þing-
völlum á Alþingi
— þingsályktunartillaga um endur-
skoðun á lögum um friðhelgi Þingvalla
Þingsályktunartillaga
um hringveg um landið