Morgunblaðið - 18.02.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18, FEBRUAR 1968
17
Tíðarfarið og
slysin
Enn hefur hörmuleg sjóslys
borið að höndum, eitt af öðru,
og kvíði og sorg hvílt yfir heil-
um byggðarlögum og jafnvel
landinu öllu, því að allir eru ís-
lendingar þátttakendur í sorgum
þeirra, sem ástvini sína missa í
bardaganum við náttúruöflin.
Og veðurhamurinn hefur ekki
einungis útheimt mörg manns-
líf; hin rysjóttu veður hafa lika
valdið því, að gæftir hafa verið
slæmar og lítill afli er enn kom-
inn á land, þótt menn þykist sjá
þess nokkur merki, að sæmilegs
afla megi vænta, þegar á sjó
gefur.
Vonandi verður vetrarveríð
líka góð að þessu sinni. Vertíð-
in í fyrra var mjög léleg og erf-
iðleikar þeir, sem yfir okkur ís-
lendinga hafa gengið að undan-
förnu, eru þess eðlis, að vissu-
lega ríður nú á miklu, að vel
fiskist, svo að hagur lands og
þjóðar vænkist að nýju.
Sjórinn verður áfram sóttur
fast, á því byggist lífsafkoma
þjóðarinnar, en vonandi er að
ekki þurfi fleiri fórnir að fær?
á þeirri vertíð, sem nú stendur.
Miklar þjóðar-
tekjur
Okkur fslendingum er títt að
vitna til þess, að við séum fá-
mennir og smáir, þess vegna get
um við ekki afrekað eins miklu
og þeir, sem stærri eru og auð-
ugri. En þegar öll kurl eru kom
in til grafar er þó ástæðulaust
að gera allt of lítið úr vanmætti
Íslendinga, og því til staðfesting-
ar er gaman að líta á nokkrar
tölur, sem Alþjóðabankinn hef-
ur birt.
Þessar tölur eru um þjóðar-
tekjur ýmissa landa og lands-
svæða á árinu 1965. Eru þar tal-
Þessi skemmtilega mynd er frá Reykjavíkurhöfn. Sendlingar hafa
búnir að legja á djúpið, ef einhver vildi leysa fyrir þá landfestar. —
,mannað“ farkostinn, reiðu
Ljósm.: Jan Rietz.
irstaða fjárhagslegrar afkomu
borgaranna. Er nú einkum rætt
um þrjú verkefni, sem nokkuð
hefur verið að unnið, en bíða
þess að verða hrint í fram-
kvæmd.
Þriðja fyrirtækið, sem rætt er
um að byggja hér á landi í nán-
ustu framtíð, er verksmiðja, sem
hagnýtti framleiðsluvöru ál-
verksmiðjunnar og byggi til úr
henni ýmiskonar vinkla og pölt-
ur, sem síðan yrði undirstaða
margháttaðs smærri iðnaðar,
sem staðsetja mætti víða um
land. Að þessu máli hefur nokk-
uð verið unnið, og eins og kunn-
ugt er lýstu Svisslendingarnir
því yfir við gerð álsamninganna,
að þeir væri fúsir til að styðja
að þvi að slíkt fyrirtæki gæti hér
risið upp.
Hugmynd Jóhanns Hafsteins,
iðnaðarmálaráðherra, hefur ver-
ið sú, að um stofnun og starf-
rækslu þessa fyrirtækis yrði
stofnað almenningshlutafélag, og
mundu iðnrekendur hafa forustu
um að hleypa slíku félagi af
stokkunum. Er fyllsta ástæða til
<að ætla, að fjöldi manna mundi
vilja verja nokkru fé til kaupa
á hlutabréfum í slíku félagi, ef
vel og tryggilega væri staðið að
stofnun þess og starfrækslu.
Áreiðanlega er það skynsam-
legast, eins og iðnaðarmálaráð-
herra hefur lagt til, að iðnrek-
endur yrðu frumkvöðlar að
byggingu slíkrar verksmiðju, en
félagið yrði opið fyrir almenn-
ingsþátttöku.
Tímabært er að vinda nú að
því bráðan bug að koma þess-
um hugmyndum í framkvæmd,
því að álverksmiðjan rís nú upp
sem óðast, og fyllsta ástæða er
til að þetta nýja fyrirtæki, sem
yrði alíslenzk eign, eða að
minnsta kosti að langmestu leyti
íslenzkt, yrði tilbúið sem fyrst
eftir að álbræðslan hæfi starf-
rækslu.
Þar sem Island skortir bæði
málma og timbur, er enn frek-
ari ástæða til þess að reyna að
þróa áliðnað hér á landi sem
allra hraðast og hagnýta þetta
góða efni til margháttaðra
smíða og bygginga.
Fiskirækt og
svo munu auðvitað kommúnistar
styrkja þessi mál og stuðla að
framgangi þeirra með andstöðu
sinni við þau.
Framleiðsla úr áli
in upp 158 lönd, og þegar að er
gáð, sést að 43 af þessum lönd-
um höfðu minni þjóðartekjur en
við íslendingar, eða meira en
fjórðungur þessara landa og
landsvæða.
Á meðal þeirra landa, sem
höfðu minni þjóðartekjur en ís-
lendingar, má nefna Mali, sem
hefur þó 4,5 milljónir íbúa,
Haiti, með 4,4 millj. íbúa, Guineu
með 3.5 millj. íbúa, Laos 2.5
millj. íbúa og Somalia með 2.5
millj. íbúa. Kannski finnst
mönnum nokkuð langsótt að bera
þjóðartekjur íslendinga saman
við tekjur þessara þjóða, en þeg
ar um er að ræða tuttugu sinn-
um f-jölmennari þjóðir en okkur
íslendinga, sést hve mikil fram-
leiðsla hvers einstalts manns er
hér á landi.
Ný framfarasókn
Þegar þessar tölur Alþjóða-
bankans eru skoðaðar, hljótum
við að sjá, að mikið hefur ver-
ið gert á atvinnusviðinu hér á
íslandi og sízt ástæða til að
fjargviðrast yfir því, að ekki
hafi mikið verið framleitt á fs-
landi — að atvinnuvegir lands-
ins hafi ekki skilað álitlegum
arði. Hitt er svo annað mál, að
alltaf má gera betur en áður
var gert, og alltaf þarf raunar
að gera betur en áður.
Nú hagar þannig til hér á
landi, að íslenzkir atvinnuvegir
eiga við mikla erfiðleika að
stríða vegna aflabrestsins í
fyrra og hins gífurlega verðfalls.
Þetta á þó auðvitað ekki að leiða
til þess, að minna verði fram-
leitt en áður, þvert á móti er
einmitt megin nauðsyn að örva
framleiðsluna sem allra mest,
til þess að komast út úr þeim
erfiðleikum, sem við nú stönd-
um frammi fyrir.
Þetta er raunar auðleystur
vandi, ef menn aðeins gera sér
grein fyrir því, að ekki má
krefjast meir af atvinnuvegun-
um en þeir geta undir staðið.
Þess vegna er frumskilyrði að
menn forðist nú nýjar kaup-
hækkanir, en snúi sér^ess í stað
að því að örva atvínnuna svo,
að allir hafi eins mikið að starfa,
eins og þeir hafa vilja og þrek
til.
Þá mun framleiðslan líka
brátt aukast, svo að atvinnu-
vegirnir geti staðið undir nýjum
kjarabótum. Þess vegna er það
ekki fórn, heldur sjálfsögð skyn
semi að takmarka nú kröfugerð
til þess að geta notið ávaxtana
von bráðar.
Gott og gjöfult
land
Þær tölur Alþjóðabankans,
sem áðan voru nefndar, benda
vissulega til þess að þótt veður-
far sé stundum stirt hér á landi,
þá séu gæði landsins og sjávar-
ins miklu meiri en menn stund-
um vilja vera láta. Þótt hér sé
stundum kalt, þá búa aðrir menn
við önnur vandamál af náttúr-
unnar hálfu, sem ekki eru síðri,
hita, þurrka og illviðri.
Þótt sjálfsagt sé að við höfum
ætíð hugfast, að ekki verður hér
haldið uppi blómlegu þjóðlífi,
nema menn takist á við við-
fangsefnin og náttúruöflin og sú
glíma geti stundum verið
grimm, þá megum við ekki
gleyma því, að þrátt fyrir allt
hefur landið verið okkur gott og
gjöfult. Og svo mun enn verða,
ef við aðeins kunnum fótum
okkar forráð og nýtum þau
tækifæri, sem bjóðast, ekki ein-
ungis til að efla og styrkja þá
atvinnuvegi, sem við þegar höf-
um, heldur einnig til að leggja
inn á ný svið atvinnurekstrar.
Ný tækifæri
Er fram líða stundir mun það
áreiðanlega þykja kynlegt, að
hér skyldi á árinu 1966 rísa upp
fylkingar manna, og svo til heil-
ir stjórnmálaflokkar, og berjast
gegn því með öllum tiltækum
ráðum, að íslendingar hæfu nýja
stóriðju og stórvirkjun. Segja
j má að sú geysiharða barátta,
sem háð var um það, hvort ál-
i bræðslu skyldi hefja hér á landi,
! heyri nú til sögunni, og þess
| vegna sé ástæðulítið að rífast
. enn um þetta mál.
En oft má þó læra af sögunni,
og í þetta skipti er hollt að
! menn láti ekki falla í gleymsku
þær bardagaaðferðir, sem notað-
ar voru til að reyna að hindra
virkjun Búrfells og byggingu
álbræðslunnar, vegna þess að
full ástæða er til að ætla, að
þessum sömu bardagaaðferðum
verði beitt að nýju, þegar ís-
lendingar næst leggja inn á nýj-
ar brautir á sviði atvinnurekstr-
ar og stóriðju. En þess er von-
andi skammt að bíða.
Yngri kynslóðin hér á landi
ætlar sér ekki að láta sinn hlut
eftir liggja, hún ætlar ekki að
afreka minna en þeir, sem nú
eru að ljúka sínum starfsaldri.
Tækifærin eru enn sem fyrr
margháttuð og mesta árangurs-
ins er að vænta af stóriðjunni,
því að þar eru það vélarnar og
fjármagnið, sem framleiða mik-
il auðævi, sem síðan verða und-
Framtíð efna-
iðnaðar
Á því leikur enginn vafi, að
efnaiðnaður getur átt mikla
framtíð fyrir sér hér á landi.
Eins og alkunnugt er ryðja ým-
iskonar gerviefni sér til rúms
mjög hröðum skrefum, enda er
efnaiðnaðurinn orðinn þýðingar
mesta iðngrein nútímans.
Við efnaiðnað þarf oft og tíð-
um mikla orku, ýmist raforku
eða hitaorku, og enn eru tæki-
færi til að virkja fallvötnin ís-
lenzku til raforkuframleiðslu í
þágu stóriðnaðar, þótt svo kunni
að fara, að þau tækifæri verði
ekki fyrir hendi eftir tiltölulega
fá ár vegna kjarnorkunnar. Um
hveraorkuna aftur á móti má
sjálfsagt fullyrða, að hún sé svo
ódýr, að seint verði við hana
keppt, ef unnt verður að hag-
nýta hverahita í nægilega ríkum
mæli.
Þau fyrirtæki á sviði efnaiðn-
aðar, sem nú eru í athugun, eru
sem kunnugt er sjóefnaverk-
smiðja og olíuhreinsunarstöð.
Bæði þessi fyrirtæki geta haft
verulega þýðingu fyrir fjárhags-
afkomu þjóðarinnar. En þó væri
megin þýðing þeirra e.t.v. í þvi
fólgin, að með þeim fengist víð-
tæk og mikilvæg tæknikunnátta
og framleiðsluvörur þessara fyr-
irtækja yrðu síðan hráefni í við-
tækari efnaiðnað, sem án efa
fylgir í kjölfarið.
Á móti þessum fyrirtækjum
verður áreiðanlega barizt alveg
eins og barizt var gegn álverk-
smiðjunni. Þar munu koma fram
í dagsljósið allar tegundir aftur-
halds og öllum bardagaaðferð-
um mun verða beitt, jafnt óheið-
arlegum sem heiðarlegum. Og
minkur
Enn fleiri hugmyndir eru auð
vitað upp um nýjan atvinnu-
rekstur, og einkum er nú um
tvennt rætt, annars vegar fiski-
rækt og hins vegar minkarækt.
Fyrir Alþingi er nú enn einu
sinni frumvarp um að heimila
minkaeldi. Er þannig gert ráð
fyrir því, að minkurinn hafi
ekki einungis frelsi til að ferð-
ast um landið þvert og endi-
langt, heldur verði hann líka
lokaður inni í búrum og hafðar
af honum nytjar.
Gegn þessu máli er barizt og
tínd til ýmis rök, misjafnlega
haldgóð eins og gengur. Morg-
unblaðið hefur áður lýst þeirri
skoðun sinni, að það telji sjálf-
sagt að heimila minkaeldi, úr
þvt að útséð er um að minkn-
um verður ekki útrýmt. Standa
vonir til þess að minkarækt ætti
að geta orðið arðvænlegur at-
vinnuvegur hér á landi, bæði
sökum veðráttunnar og eins
vegna þess ódýra hráefnis, sem
við höfum til að ala minkinn á.
Tilraunir til fiskiræktar hafa
verið allmiklar að undanförnu,
bæði á vegum einstaklinga og
opinberra aðila. Hafa þær til-
raunir gengið misjafnlega og
stundum orðið mistök, en á því
leikur þó ekki lengur neinn vafi,
að fiskirækt getur orðið mjög
þýðingarmikill atvinnuvegur í
framtiðinni.
Fiskiræktin er eitt þeirra fáu
framfaramála hér á landi, sem
lítilli andstöðu mæta. Ætti þess
vegna að mega vænta þess að
bankastofnanir og opinberir að-
ilar greiddu myndarlega fyrir
þeim einstaklingum eða félögum,
sem leggja vildu út í fiskirækt í
stórum stíl og hagnýta sér þá
reynslu, sem þegar er fengin á
þessu sviði.