Morgunblaðið - 24.02.1968, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. PEBRÚAR 1968
21
MIÐVIKUDAGINN 21. fe-
brúar var haldinn fundur í
Heimdalli F.U.S. þar sem
þeir dr. Bjarni Helgason,
jarðvegsfræðingur, og Óli
Þ. Guðbjartsson, kennari,
höfðu framsögu um efnið:
„Hvað hefur ríkjandi land-
Kaflar úr ræðu Bjarna Helga
sonar:
Því verður naumast á móti
mælt, að stefna stjórnmála-
fl'okkanna, þ.e.a.s. hinna stærri,
hefur í öllum aðalatriðum mið-
ast við óskir og kröfur bænda-
samtakanna, og af 'þ'vi hefur
leitt alls konar pólitísk yífir-
borð gagnvart stéttarhag'smiun-
um bændanna. Með öðrum orð-
um: hinir stærri stjórnm'ála-
öoklkar hatfa í rauninni ekki
rekið sjálfstæða landbúnaðar-
stefnu, hvorki gagnvart hags-
munasamtökuim bændanna né
þjóðinni í heild. Miklu fremur
hefur verið leitazt við að
leysa Ihin tímabundnu vanda-
mál án þess endilega að marka
nokkra heildarstefnu. Með öðr-
um orðum: hentistefnusjónar-
mið hafa um of ráðið orðum
og gerðum stærri stjórnmfála-
flokkanna varðandi málefni
landibúnaðarins.
Áður en við spyrjum, hvað
þetta stefnulleysi stærstu stjórn
málaflokka landsins varðandi
málefni landbúnaðarins kosti
neytendur og þjóðina í heild,
er rétt að athuga, hver sé meg-
instefna stéttarsamtaka bænd-
anna sjálfra.
Sú stefna var mörkuð í 10
ára áætlun Stéttarsamlbands
'bænda árið 1950, og er í stuttu
rnáli á þessa leið:
1) að sjá þjóðinni fyrir næg-
um landlbúnaðarafurðum, þ.e.
mjólk og kjöti, sem hæigt er að
framleiða á landinu sjálfu, —
2) að skapa bændastéttinni
mannsæmandi lifskjör á borð
við tilteknar aðrar stéttir þjóð-
félagsins, —
3) að framleiða landtoúnaðar
Vörur til úttflutnings í von um
að verða þannig óháðari tfisk-
veiðum í öflun erlends gjald-
eyris.
Þessum markmiðum skyldi
náð með stóraukinni ræktun
landsins samfara mikilli aukn-
ingu á toústofni, og segja miá,
að hver ríkisstjórn hafi 'haft
þessi markmið að leiðarljósi
Mætti því ætla, að aðalmark-
miðunum hafi verið náð, Samt
telja stéttarsamtökin bændur
hafa miklu lakari kjör en aðr-
ir þegnar þjóðfélagsins, það er
offramleiðsla á kjöti og mjólk,
— útflutningurinn hefux held-
ur ekki gert okkur óháðari
fiskveiðum við öflun gjaldeyr-
is. Ofan á þetta hafa ríkis-
stjórnir talið siig knúðar í vax-
andi mæli til að beita niður-
greiðslum á landlbúnaðarafurð-
um til að hafa áhrif á verð-
lagsþróunina innanland's, eins
og það er kallað af hinum
miklu spámönnum.. Á þessari
stefnu hefur engin breyting
búnaðarstefna kostað neyt-
endur?“
Umræður urðu miklar og
óhægt um vik að gera þeim
fullnægjandi skil hér á síð-
unni og tekið var það ráð,
að hirta einungis kafla úr
framsöguræðum.
orðið enn nema það, að tforvíg
ismenn Stéttarsamtákanna taka
fyrir einu eða tveimur árum að
hvetja bændur til hófsemi í
fjártfestin.gu og láta nú í ljós
verulegar áhyggjur yfir þróun
framleiðslunnar og verðlagsins.
Þrátt fyrir augljósa og fyrir-
sjáanlega erfiðleika hafa sjálf-
stæðismenn haldið áfram að
hverja til aukinnar ræktunar
og stækkunar húanna.
Það er sem sé jafnvægi-í-
byggð-landsins, sem í rauninni
er grundvallarhugmyndin bak
við landlbúnaðarstetfnunna. í
því samibandi verðum við að
játa, að sjálfstæðismenn hafa
ekki frekar en aðrir gert grein-
armun í þessum efnum á land-
búnaðarpólitík og dreyfbýlis-
pólitík.
Raunar er grundvallarspurn-
ingin sú, hve mikið viljum við
l'eggja á okkur. Fyrir að hafa
þennan atvinnuveg í landinu og
fyrir þá tryggingu að vera
minna háðir en annars myndi
verða erlendum öflum varð-
andi þennan þátt matvælafram
leiðslunnar.
Ef þessari spurningu er gvar-
að jákvætt, hljóta allir að vera
samimála um, að toændum beri
ekki lakari lífskjör en öðrum
stéttum. Þá rekuim við okkur
á það, að engin viðhlítandi
skýrgreining er til á því hverj
ir eru bændur og ekki heldur
í hverju landtoúnaðuxinn er
fólginn. Þetta kemur m.a. fram
í því, að bændasamtökunum og
Hagatofu íslands ber ekki ætíð
saman um fjölda bænda á land-
inu.
Grundvallarskilyrðið fynr
mótun rauntoætfrar landtoúnað-
arstefnu á hverjum tíma er auð
vitað það, — hvað eigi að telja
til landbúnaðar, — hvenær
menn eru bændur og á hvaða
stigi þeir skilja við þá stétt
og gerast t.d. skrifstofumenn í
Reykjavík.
Öðru grundivallaratriði hefur
einnig skolað útbyrðis. Það er
í sambandi við verðlagninguna
og þróunina í framleiðslunni.
Landið hefur verið eitt verð-
lagssvæði, þannig að sama
grundvallarverð gildir um
land allt
Flutningskostnaði og öðrum
tilkostnaði er jafnað út innan
ihvens framileiðslusvæðis, sivo
að í reynd verður útborgunar-
verð til bænda á aðalmjólkur-
framleiðslusvæðinu, þ.e. á
svæði Flóabúsins, lægra en til
bænda norður í Eyjafirði. Þetta
kemur því þannig út, að þeir
bændur, sem fyrst og fremst
framleiða fyrir smjörfjallið og
þurrmjólkurduftið til útflutn-
ings, flá meira greitt tfyrir mijólk
ina en bændurnir, sem fram-
leiða tfyrir stærsta neytenda-
markaðinn. Þetta er aiveg ein-
staklega fáránlegt.
Landið toefur ekki skipzt í
eðlileg framleiðslusvæði með
tilliti til markaðsaðstöðu og
ræktunarmöguleika, vegna
þess að alltof langt hefur verið
gengið í verðjöfnum afurð-
anna. Það er nauðisynlegt að
hafa fLeiri en eitt verðlags-
svæði bæði fyrir mjólk- og
sauðlfjárafurðir til þess að beina
framleiðslu hvers héraðs inn á
þær brautir, sem hagkvæmast-
ar eru fyrir heildina án þess
þó að skerða hag einstakling-
anna.
Annað atriði langar mig að
minnast á. Það er verzlun með
reksturs- og framleiðlsluvörur
landtoúnaðarins. Einkonnilega
mikið af þeirri verzlun er og
hefur verið í svo miklum viðj-
um, að samkeppni verður lítil
eða engin. Sem dæmi miá nefna,
að þegar verzlun mieð innflutt-
an tfóðurbæti var gefin frjáis
var talið, að heildarverð inn-
flutts fóðurbætis myndi lækka
um tugi milljóna króna á
einu einasta ári. Þó hét það
svo, að það væru samrvinnu-
féllög bændanna, sem stóðu að
innflutningnum, og jafnframt
var athyglisvert að stjórnar-
Völd voru næsta treg til að
gefa innflutninginn frjálsan.
Mörg búnaðartfélög úti um
land haía hvað eftir annað
óskað etftir frjálsri átourðar-
verzlun í stað einoikunar riíkis-
ins vegna tfádæma ósvífinna
verzlunarhátta istjórnenda
átourðarverksmiðljunnar. Svo
langt er það geragið, að klíka
úr Alþýðubandalaginu er búin
að flytja tillögu í þessa átt
á Aliþingi. Mörgum hefði án etfa
þótt toetur viðeigandi, ef t.d.
landbúnaðarráðlherra Sjálístæð
isflókksins hefði gerzt talsmað
ur frjálsra verzlunaihátta á
þessu sviði, sérstaklega þegar
þess er gætt, að átourðurinn er
annar stærsti kostnaðarliður-
inn í íslenzkum toúrekstri í dag.
Ég held, að ungir sjálifstæð-
ismenn ættu að beina igeixi siín-
um að áburðareinokun rikisins
og áburðarverksmiðjunni næst
þegar þeir hyggjast stiga skref
til frjálsari og betri verzlunar-
hótta.
í stuttu máll sagt: það sem
gera þarf, er að skýrgreina,
hvað sé landbúnaður og hvað
eigi eiginlega að teljast til
landbúnaðarframleiðslunnar,
og í hverju afrakstur hóndans
eigi að vera fólginn.
Við þurfum líka að skii-
greina, hvenær menn skuli telj
ast bændur að atvinnu og hve-
nær þeir skuii teljast til sport-
manna á þessu sviði.
Síðan þurfum við að gera
okkur grein fyrir, hvort land-
búnaðarframleiðslan skuli ein-
göngu miðast við innanlands-
þarfir og gera okkur grein fyr-
ir, hvað hægt sé að gera við
það, sem óhjákvæmilega kann
að verða umfram í góðu ári.
Við þurfum lika að beina
framleiðslunni inn á eðlilegri
brautir en nú er gert með til-
liti til ræktunaraðstæðna og
markaðsmöguleika. Til þess
verðum við að skipta landinu
í fleiri verðlagssvæði.
Með bættri skipan á niður-
greiðslum, á meðan þær eru
taldar æskilegt hagstjórnar-
tæki, getum við stuðlað að auk-
inni fjölbreytni í landbúnaðar-
framleiðslunni.
Við þurfum líka að huga vel
að verzlunarháttum með land-
búnaðarvörur, ekki hvað sízt á
þeim sviðum, sem ríkiseinokun
á í hlut.
Kaflar úr ræðu Óla Þ. Guð-
bjarssonar:
Um þessar mundir ex liðið
nokkuð á níunda ár síðan sjálf-
stæðismaður tók við yfirstjjóm
landlbúnaðarmála. Fram til þess
tímia toöfðu framsóknarmenn
mótað þessi mál í nær þrjá ára
tugi að fáum áxum undansikild-
uro. Vitaskuld vsir þá mikil og
merk þróun að 'baki á möngum
sviðum í íslenzkum landtoúnaði,
þó útlit væri að Vísu toýsna
dök'kt við lok vinstri stjórnar
og etftir ársfóstur Alþýðu-
flokks.
Við upphaf þessa tímabils
skorti ekki ramakivein um tfram
tíð landbúnaðarins undir tfor-
ystu sjálfstæðismanns. Því var
spáð, að 'hún yrði bæði ill og
vonandi skömm. En hvorugt
rættist. Landlbúnaðarráðherra
er annar tveggja ráðherra
stjórnarinnar, sem tfer með
sömu málaflokka og hann tók
við í nóv. 1999 og bonum hef-
ur tekizt tfoxyistan svo, að vak-
ið hefur athygli og aðdáun
þeirra, sem meta gildi þrótt-
mikils landlbúnaðar fyrir þjóð-
arbúskapinn.
Búnaðarstefnan undantfarin
ár hefur verið byggð á þeirn
skoðun, að landlbúnaðurinn hafi
það 'hlu'bverk fyrst og fremst að
sjá landsmönnum tfyrir nægi-
legri og fjöibreyttri búvöru á
h'verjum tJíimia,
Skoðun ’þessi hefur toæði
raunlhæft og sögulegt .gildi sem
óþarft er að fjöliyrða um nánar.
Landlbúnaðimjm hetfur tekizt
þetta á undanförnum árum en
til þess liggja m.a. þessax ástæð
ur:
Fjármagnsþörf landtoúnaðar-
ins var að mjög verulegulegu
leyti leyst með föstum tekju-
stofnum Stotfnlánadeildar 1962
og síðar með stotfnun Fram-
leiðnisjóðs 1986 og Jarðeigna-
sjóðs 11967 auk þess sem aðrar
fjárveitingar á fjár'lögum hafa
a.m.k. haldið sínum hlut 1 aukn
ingu miðað við aðra atrvinnu-
vegi.
Landtoúnaðarframieiðislan hef
ur að sjálfsögðu aukizt jatfnt og
þétt eins og til hefur verið
stofnað.
Höfuðþættir þessarar tfram-
leiðslu eru tveir eins og öllum
er kunnugt, mjólk og kjötfram-
leiðsla. Báðir þættirnir hafa
vaxið mjög seinasta áratuginn
en innanlandsmarkaðurinn
ekki að sama skapi. Niðiurstað-
an hefur því orðið óhagsteeður
útflutningur.
Þau nýmæii gerðust með Lög
um frá 1960, að hafnar voru
bótagreiðslur á útfluttar land-
búnaðaratfurðir. Þá gerðist það
í fyrsta skipti, að í framkvæmd
komst sá skilninigur, að tryggja
Síðast en ekki sízt, hvað vilj-
um við leggja á okkur fyrir
að hafa landbúnað og öryggi
matvælaframleiðslunnar í land
inu.
í öllum þessum efnum geta
ungir sjáifstæðismenn tekið að
sér forystuna.
yrði toændum 'amleiðsluverð
fyrir útfluttar aturðir að visisu
marki.
Þessi ákvörðun byggðist á
þeirri skoðun, að þess sé vart
að vænta að komizt verði hjá
offramleiðslu í góðærum, ef
tryggja á landsmönnum alltaf
nægilega búvöru. Úttflutnings-
bæturnar hatfa vaxið hröðum
skrefum — munu nú í ár nema
allt að 260 milljónum króna.
Þær hafa verið kauptryigging
bænda'stéttarinnar og því hefur
mör.gum þótt skjóta Skökku við
er málsvara Aliþýðuflokkisins,
þess marg-sj álflofaða trygginga
flokks, hefur orðið þebta þyrn-
ir í augum,
Sauðfjárafurðirnar búa yfir
mestri fjölbreytni. Ókannað er
með öllu hvaða möguleikar eru
í sölu þeirra erlendis. Þær til-
raunir sem gerðar hafa verið í
sölu þeirra eru mjög il:l a unnar,
sem sést bezt atf því, að ekki
á aðeins að selja útlendingum
íslenzkt kindakjöt heldur
einnig kenna þeim íslenzka mat
reiðslu. Óhyggilegt er þvi að
kveða upp dóm — hvað þá að
loka leið, áður en reynsla er
fengin.
Landtoúnaðarmálin hafa ver-
ið ofarlega á baugi undanfarin
misseri og hafa menn ekki ver-
ið á eitt sáttir. Bændur hafa
metið verk og vilja núverandi
landtoúnaðarráðherra að verð-
leikum, um það bera kosning-
arnar sl. sumar vitni. Hins veg-
ar hefur viðskiptamálaráðherra
fjallað um þetta mál við ólík-
legustu aðstæður og er ekki
grunlaust um að í mlálflutningi
hans ráði frekar áhugi fyrir að
staðfesta djúp milli bænda og
neytenda en heilindi liggi að
baki.
Ég geri mér þess fulla grein,
að eðlilegt er að sjálfstæðis-
menn séu ósammála í afstöðu
til ýmssa þátta þjóðfélags-
mála, lanðbúnaðar sem ann-
arra. Því fremur kýs ég að sklj
ast við þetta mál með þvi að
minna á aðra af tveimur grein-
um, sem mynduðu stefnuyfir-
lýsingu Sjálfstæðistflokksins, er
hann var stofnaður á vordög-
um 1929. Hún hljóðar svo:
„Við viljum vinna í innan-
lanðsmálum að víðsýnni og
þjóðlegri umhóbastefnu á
grundvelli einstaklingsfrelsis
og atvinnufrelsis, með hags-
muni allra stétta fyrir augum“.
Þeir sem þessa hugsun skópu
og gerðu að veruleika í íslenzk-
um stjórnmálum hvila nú flest
ir undir grænum sverði.
í dag er það okkar hlutverk
að gæta arfisns. Ef okkur tekst
það, höndlum við gæfunnar
gull.
Dr. Bjarni Helgason:
ENDURSKOÐUNAR ÞÖRF
r * _
Oli Þ. Guðbjartsson, kennari:
FARSÆL STEFNA