Morgunblaðið - 20.04.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. APRÍL 1969
11
BREZKE blaðið The Sunday
Times hefur að undanförnu birt
kafla úr endurminningum
brezka blaðakóngsins Cecii
King. King var í mörg ár út-
gefandi stórblaðsins The Dailv
Mirror (eitt helzta málgagn
Verkamannaflokksins) en var
látinn víkja þegar hanr. deild;
harkalega á Wi'lson og stjórn
hans. í endurminningum sínum
segir 'King m.a. frá kynnum sín
um af stjórnmálamönnum, sem
mjög hafa komið við sögu heims
málanna undanfarna tvo-þrjá
áratugi
Cecil King er harla hreinskil
inn og ómildur í dómum um
menn og málefni í þessum grein
um, enda hafa þær vakið tals-
verðan úlfaþyt í Bretlandi, og
margir orðið til að andmæla
King. Hér á eftir fer lausleg
endursögn á ummælum hans um
nokkra stjórnmálamenn.
King segir frá kynnum sín-
um af Nkrumah, fyrrverandi
forseta Ganá. Fyrstu kynni
þeirrá voru á þá leið, að King
seldi NkrUmah notaða prentvél
en hann var þá ritstjóri dag-
blaðs í Accra. King þurfti síð-
ar að bregða sér í skjótar ferð
ir til V-Afríku, og tókust þá
með þeim nánari kynni. „Nkru
mah var aðlaðandi maður á
margan hátt, og bauð af sér
góðan þokka. Hann lagði ríka á
herzlu á að vera aefndui DOKT
OR Nkrumah, enda þótt aðeins
væri um heiðursnafnbót að
ræða og það frá heldur lítil-
fjörlegum háskóla í Bandaríkj
unum. Ekki bar hann hæfileik-
ana utan á sér, en það vildi
honum til happs að hann var
leiðtogi Þjóðernisflokksins, þeg
ar landið hlaut sjálfstæði. Á
ýmsan hátt var hann ágætur
stjórnmálamaður og mjög á-
heyrilegur ræðumaður, en
helztu ókostir hans voru þeir,
að hann var gjörsneyddur allri
skipulagsgáfu og hafði engan
skilning á fjármálum."
Þessu næst leggur King leið
sína til Indlands, og segir frá
kynnum sínum af Gandhi. Seg-
ir hann þessa indversku þjóð-
hetju hafa haft lítil áhrif á
sig, „lítil, ljótur og lítilfjör-
legur“ að sjá og heyra, en við-
urkennir, að hann hljóti að
'hafa verið einn af 5—6 athyglis
verðustu mönnum samtíðar sinn
ar af ferli hans að dæma, þó
að hann kæmi King ekki fyrir
sjónir sem slíkur. King víkur
að viðræðum þeirra: ,,Ég spurði
hann, hvort hann teldi hindúa-
trúarbrögðin búa yfir svari til
lausnar vandamálum mannkyns
ins í trúarlegum efnum. Hann
svaraði neitandi, og ég hafði á
tilfinningunni, að hann teldi
hindúismann of aldinn, of yfir
borðskenndan og spilltan til
að standast kröfúr 20. aldar-
innar. Ég spurði þá, hvar við
ættum að leita liðsinnis. Hann
sagði, að mér bæri að leita rök
réttra svara, hann yrði á hinn
bóginn að skyggnast um eftir
kraftaverkum. Ég spurði hann
þá aftur, hvort hann hefði sjálf
ur orðið vitni af kraftaverk-
um. Já, tvívegis, svaraði hann.
Fyrra skiptið var þegar Bret-
ar veittu S-Afríku sjálfstjórn
árið 1909, þó þeir hefðu farið
með sigur af hólmi í Búastríð-
inu: í annað sinn, þegar Churc
hill varð að láta í minni pok-
ann i kósningunum 1945, en
hann var þá helzti andstæðing
ur þess, að Indverjar fengju
sjálfstjórn.
Mér verða einnig minnisstæð
CECIL KING
talar um
þekkta stiórnmálamenn
HUMPHREY
aðlaðandi
NIXON
ekkert
mikilmenni

Cecil King ræðir víð Lyndon Johnson í Hvítahúsinu, „hann er stór maður en ekki stórmenni'

þau ummæli Gandhis, að Ind-
land ætið mundu standa í þakk
arskuld við Breta fyrir tvennt
— að gera enskuna að sameig-
inlegu tungumáli hinna ýmsu
kynflokka og lagningu járn-
brautakerfis um Indland —
tvö traust öfl, sem myndu halda
Indlandi sameinuðu."
King segir frá heimsóknum
sínum til Bandarikjanna, og
lætur margt fjúka um menn og
málefni, sem. hann kynntist í
þeim ferðum. Hann getur þess
að hann hafi ekki hitt Eisen-
hower og ráðuneyti hans, en
ræðir um Kennedy og hélztu
samstarfsménn hans. Telur hann
McNamara vera þann sam-
starfsmann Kennedys, sem mest
var i spunnið. „Ferill hans inn-
an stjórnarinnar sýnir, að hann
var mistækur stjórnmálamaður
en frábær skipuleggjari. í minni
tíð höfum við (Bretar) aldrei
átt ráðherra, sem jafnast á við
hann hvað hæfni snertir. Banda
rískir viðskiptajöfrar — og
McNamara telzt til þeirra, því
að hann var aðalframkvæmda-
stjóri Ford-verksmiðjanna fyrir
ráðherradóm sinn — eru oftast
hæfir menn en umfram allt harð
ir í horn að taka. McNamara
var þó ekki slíkur maður, því
að hann var einkar indæll
maður viðkynningar.
Af bandarískum stjórnmála-
mönnum féll mér bezt við Hu-
bert Humphrey. Hann er hríf-
andi persónuleiki, skemmtinn
og frjálslyndur í skoðunum —
í alla staði mjög aðlaðandi mað
ur. í enska stjórnmálaheimin-
um hefði leið hans legið beint
á efsta tind. . . ímynd hans
í huga almennings kann að hafa
beðið eiruhverja hnekki meðan
hann gegndi varaforsetaembætti
í stjórnartíð Johnsons, en hann
er góður maður, sem lét mikið
til sín taka í öldungadeildinni.
Virðingarstaða öldungardeild
arþingmanns vestra hvílir meira
á starfsaldri hans og persónu-
leika en hæfileikum. Eitt sinn
hafði ég orð á því við öldungar
deildarþingmann einn, að ég
hefði hitt stéttarbróður hans
frá fylki einu á Nýja-Englandi,
sem mér hefði virzt heimskan
Humphrey □ □ □ □
„sérlega aðlaðandi maður". i ensk-
um stjórnmélaheimi hefði leið
hans legið beint á efsta tind.
Nkrumah □ □ □ □
„ágætur stjómmálamaður en gjör-
sneyddur skipulagsgáfu".
Gandhi □ □ □ □
„Hann hlýtur að hafa verið eitt
af mikilmennum samtíðar sinnar,
en það gat ég hvorki séð né
fundið".
uppmáluð. Öldungardeildarmað
urinn var mér hjartanlega sam
mála, en kvað það þegjandi
samkomulag þingmannanna að
ráðast aldrei á hvorn annan,
ef þeir hefðu gert sig seka um
heimsku, kvennafar eða drykkju
skap. Þeim þykir viturlegra að
kasta ekki steinum úr því þeir
búa sjáífir í glerhúsum. Það
var kannski einmitt þess vegna
sem John Kennedy —1 áleitlnn
kvennabósi — var gágnrýndur
fyrir allt annað en það sem
var hans höfuðgal'li".
Nixon, Bandaríkjaforseta,
kveðst King hafa hitt tvisvar,
en í hvorugt skiptið hafi hann
verið einn með honum. Telur
King að Nixon hafi fengið full
ómildar viðtökur í brezkum
blaðaheimi.
„Hann (Nixon) er ekki hrein
skilinn stjórnmálamaður og mik
ilmenni er hann vissulega ekki.
En gáfumaður er hann ótví-
rætt, gífurlegur vinnuþjarkur
og vel heima á öllum sviðum
stjórnmálanna -— atvinnustjórn
málamaður fram í fingurgóma
í samanburði við hann virðast
ráðherrar okkar hreinir auk-
visar, ef þetta með hreinskiln-
ina er undanskilið Ég hygg að
hann mundi ekki ná lagt á
stjórnmálasviðinu hér í landi
(Bretlandi)."
Sama er að segja um John-
son að dómi Kings, — óhugs-
andi sé að hann hefði orðið
leiðandi maður í brezkum stjórn
málum, og því erfiðara fyrir
Breta að dæma um verðleika
hans en Kennedys, sem á marg
an hátt hefði getað orðið áber-
andi stjórnmálamaður í Bret-
landi.
„Ég átti langar viðræður við
Johnson meðan hann sat í for
setastól“, segir King. „Hann er
stór maður en ekki stórmenni:
stórsnjall stjórnmálamaður í
öllu viðvíkjandi þinginu en
slakur þjóðarleiðtogi. Ég varð
einkum var við tvennt í við-
ræðum mínum við hann: 1) Að
hann skorti skilning á Vietnam
vandamálinu, sem lá þó á hon-
um eins og mara — og brauzt
það hvað eftir annað frara hjá
forsetanum í viðræðum okkar.
2) Að hann reyndl af öllum
mætti og vildi vera góður for-
seti, en átti í erfiðleikum með
að slíta sig lausan frá heldur
vafasamri fortíð. Mér fannst á
allri hegðan hans, sem Bobby
Baker-málið hefði skilið eftir
sig djúp spor“.
Kennedybræðurnir eru at-
athyglisverðustu persónuleikar
heimsstjórnmálanna hin síðari
ár, að dómi Kings. Hann telur
þó ódulda löngun-John Kenne-
dys í forsetaembættið hafa sýnt
mikinn vanþroska. Aðeins grunn
hygginn maður líti sömu augum
á þetta embætti og verðlauna-
grip, sem keppa beri að, því að *
samfara forsetaembættinu sé
gífurleg ábyrgð, sem enginn
geti búizt við að valda að öllu
leyti. Og hann vitnar í orð
Trumans, er fréttamenn tjáðu
honum, að Rosevelt væri lát-
inn og hann orðinn forseti.
„Biðjið fyrir mér, piltar. mér
finnst sem sólin, tunglið og
stjörnurnar hafi steypzt yfir
mig“. Þetta er hið eina rétta
viðhorf til embættisins, segir
King.
Að dómi Kings, bar þó Kenne
dy gæfu til þess að átta sig
fljótlega á þeirri raún, sem við
honum blasti, og hann hafi
safnað um sig hirð hæfustu
manna^ sem hann gat grafið
upp. „Ég átti þriggja stundar-
fjórðunga viðræður við hann
skömmu fyrir morðið, og varð
ég þá var við ýrnislegt í fari
hans og hegðun, sem benti til
þessað þar færi mikilmenni".
Og King heldur áfram: „Ein-
kennilegt er hversu móttöku-
sálur Bandaríkjafórseta er ó-
vistlegur. Til að lospa við blaða
menn er gestinum laumað inn
úm bakdyr og inn í biðstofu,
sem líkist helzt setustofu á lé-
legu sveitahóteli. Þegar gengið
er frá biðstofunni inn í glæsi-
lega skrifstofu forsetans (sem
er með skotheldu "úðugleri) ligg
ur leiðin fram hjá nokkrum
ungum mönnum, sem standa
upp um leið og gesturinn birt-
ist. Ég var mjög hrifinn af þess
um kurteisisvotti, þar til mér
var sagt, að þeir stæðu á fæt-
ur tíl að vera fljótari að draga
byssurnar úr slíðrum ef með
þyrfti.
Johnson, forseti tók á móti
mér í litlu herbergi, sem vart
hefur verið meira en tíu fet
áhvern veg. Þykk gluggatjöld
voru fyrir öllum gluggum. Að
sjálfsögðu höfum við lesið um
allar þessar varúðarráðstafan-
ir, en þær eru dálítið óhugnan-
legar, þegar maður sér þær í
raun og veru. Þetta áminnir okk
ur um, að stjórnendur Banda-
ríkjanna og Sovétrikjanna eru
nægilega áhrifamiklir til að eiga
á hættu að verða myrtir. Það
eru okkar leiðtogar og okkar
land á hinn bóginn ekki “
Mestur styrr hefur staðið um
ummæli Kings um fyrrverandi
þjóðarleiðtoga Pakistana, Mo-
hammed Ali Jinnah, en King
átti viðtal við hann einmitt á
þeim tíma, er útilokað virtist
að Indlandi yrði skipt. „Hann
(Jinnah) var sérlega óaðlað-
andi maður, — augljóslega kyn
villtur og mér geðjast ekki af
kynvillingum — sem stjórnað-
ist af persónulegri metorða-
girnd. Hann hafði engan áhuga
á velferð múhameðstrúaðra með
bræðra sinna, hann hafði aðeins
áhuga á Jinnah. Hann gat ekki
stjórnað Indlandi, svo að hann
be'indi augunum að Pakistan,
og hefði ekki hikað við blóð-
úthellingar til að ná marki sínu“