Morgunblaðið - 20.04.1969, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. APRÍL 1»69
17
Skiptir mestu
Flestir góðviljaðir menn viður
kenna, að nú hafi það úrslita-
þýðinigu, að vinnufriður haldist
sem l'enigst með þeim kjöirum, er
heilbrigður atvinnurekstuir fái
risið undir. Þess vegna ber að
játa að þegar hefur mik-
ið á unnist með því að tekist hef-
ur að baflda friði að mestu yfir
meginhluta vertíðarinnar, þrátt
fyrir hrakspár margra og gagn-
stæða viðleitni sumra. Þegar
mikinn vanda skal leysa, ríður
ekki sízt á því að auka ekki
erfiðleikana eða spilla sáttum
með ótímabærum ásökunum eða
offorsi. Samtökum beggja, a t-
vinnurekenda og verkalýðs, er
mikill vainidi á 'höndum. Vand-
inn eykst á báða bóga vegna
innbyrðis klofninigs. Atvinnurek
enduir hafa engin heildarsamtök.
Þau samtök, sem til eru, hafa
einungis náð lauslegri og ó-
tryggri samvimnu sín á millli,
enda blasir margvíslegur hags-
munaágreiningur við á milli
þeirra, sem meira meta stund-
arhag og smámuni en framtíðar-
heill og þjóðarvelferð. Verka-
'lýðsfélögin eru aftur á móti
að mestu sameinuð í Alþýðu-
sambandi íslands. En hvert
þeirra um sig hefur úrslitaráð
um eigin málefni og bæði inn-
an félaganna og í Alþýðusam-
bandinu sjálfu ríkir margháttað-

Vorið nálgast og hafa þessar blómarósir sannfærzt um að það sé komið.
1
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 19. apríl--
ur og djúpstæður ágreiningur
um menn og málefni, hagsmuni
og upphefð. Þegair svo háttar
er við því búið, að allir séu var-
ir uim sig og vilji ógjarnan gefa
á sér höggstað. Þess er og ekki
að dyljast, að til .skaimms tíma
hafa aðilar reynat með öllu ófá-
anlegir til að láta uppi hvor við
annan hvað í raun og veru búi
í hugum þeirra um lausn deil-
unnar. Stóryrði um, að engin til
slökun komi til greina, eru ekki
tekin alvarlega af neinum, held-
ur einungis talin merki þess, að
enn séu menn ekki reiðubúnir
til alvarlegra samnimgaviðræðna.
Áreiðanlegar heimildir herma
raunar, að þessi varúð hafi ekki
aðeins verið sýnd í viðræðum
við gagnaðila, he/ldur og_ inmbyrð
is að verulegu leyti. Á meðan
svo er, tjáir ekki að saka sátta-
nefnd um seinlæti. Ótímabær til-
lögugerð af henniar hálfu hefði
þvert á móti getað verið til þess
löguð að rjúfa þann frið, sem
hingað tifl. hefur að mestu leyti
haldist. Það er þess vegna síst
sáttanefndinni að kenna, að nú
horfir ófriðlega.
Mikill vandi
á höndum
Auðvelt en rangt væri að
kenna einungiá innbyrðis ósam-
lyndi og togstreytu um það,
hversu seint hefur miðað. Aðal-
atriðið er, að hér er á ferðum
mikil'l vandi, meiri en oftast ella
,og þess vegna von, að fyrir
mönnum vefjist hvernig hann
skuli leysa. Jafnvel þó að ekki
vseru fyri/r hemidi neinir þeir
mannlegu örðugleikar eða brest
ir, sem að framan var á drepið,
þá hlýtur vandamálið sjálft að
reynast torteyst. Á árunum
1 £>60 til ’66 hlutu ístendingar
meiri og örari lífskjarabætur
en nokkru sinni fyrr í sögu
þjóðarinnar. Frá miðju ári 19-66
hefur atvinnurekstur hér, orð-
ið fyrir röð óhappa, sem héldu
áfram að magnast fram eftir ár-
inu 1968. Al'lt leiddi þetta til
þess. að á því ári urðu útflutn-
ingstekjur nær helmingi minni
en tveimur áruim áður, og þjóð-
artekjur minnkuðu á mann um
h.iu.b. 17% á þesisu tíimabili,
eftir öran vöxt á árun-
uim 1969—’66 svo öran að
niam 30—40%. Umiskiptin umðU
þess ve-gna snöigg otg ekki
furða þó að margvíslegir erfið-
leikar og ágreiningur hafi af
sprottið. Slíkt er eðM málsins
samkvæmt. Hitt er með öllu ó-
eðlilegt og stórfurðulegt, að þær
ytri ástæðuir, sem hér hafa verið
að verki, aflabrestur, verðfal'l og
markaðslokun, skuli vera kennd
ar rangri stjórnarstefnu á ís-
landi. Ofstækið, sem fær ó-
heimska menin til að halda slíku
fram er brjóstumkennanlegt. Það
hlýtur að skapa þessum mönn-
um sjálfum mi-kinn skaða, og er
ekki um það að fást, því að þeir
eru sjálfum sér verstir. Verra
er, ef og þegar þeim tekst að
villa um fyrir öðrum. Þá eru
þeir ekki einungis sjálfum sér
hættulegir, heldur og umhverfi
sínu.
Fjósamennskan
ljóslifandi
Einkar g'löggt dæmi um þessa
ofstækis-blindu mátti lesa í Tím-
anium s.l. fimmtudag. Þar segir
m.a.:
„Stjórn efnahagsmála á ís-
landi hefur verið með þeim ein-
dæmum undanfarin ár eins og
fjórar gengisfellingar núverandi
ríkisstjórnar bera með sér og þar
af tvær á einu ári, að efnahags-
þróun á fslandi er höfð í flimt-
ingum meðall stjórnmálamanna í
nágrannalöndum ok'kar.------
Það er ekkert til verna fyrir eirna
þjóð varðandi samskipti hennar
við aðra en þáð, að hlegið sé að
ráðamönnum hennar sem afglöp
um. Þegar svo er komið er ráða-
mönnum þjóðar hollas-t að sitja
heima og taka til við að moka
flórinn sinn. Þetta á þá við í tví-
efldum skilningi þegar alsherj-
arverkföll og öngþveiti algjört
í efnahagsmáliuim þjáir fulltrúa
viðkomandi þjóðar.“
1 framhaldi þessa er síðan far
ið háðulegum orðum um það, að
viðskiftamálaráðherra skyldi á
meðan sjómannaverkfállið stóð,
sækja fund OECD í París og
forsætisráðherra nú í apríl fara
á 20 ára afmælisfund Atlants-
hafsbandalagsins í Wiashington.
Þessi orð Tímans sýna ljóslif-
andi fjósamennskiuna, sem ein-
kennir ærið mörg skrif þessa
næst fjöllesnasta bliaðs landsins.
ÍSlland er fjarri því að vera
stórveldi, enda eru íslendingar
fámenn þjóð. Engu að síður, og
þó mikhi fremur einmitt vegna
þessa, þá eigum við meira und-
ir skiptum við aðrar þjóðir en
flestir aðrir. Hlutfáll utanríkis-
viðskipta okkar við önnur lönd
er eðli málsins samkvæmt mun
hærra en ganigur og gerist. Um
varnir lanidsins er öllum kunn-
ugt, að þær eru í annarra hönd-
um, m.a. með samþykki og fyrir
forgöngu Framsóknarfilokksins.
Með þátttöku í OECD-stofnun-
inni í París og Atlantshafs-
bandalagimu — og einmitt þeim
stofnunuim flestum öðrum firem-
ur — hefur fslendinigum tekist
að ná kynnum og samstarfi við
valda- og ráðamenin langt um-
fram það, sem æfila mœtti, að
mögulegt væri, ef miðað væri við
mannfjölda og mátt þjóðarinnar.
Þegar mikið liggur við væri það
algjör vanræksla af íslenzkum
valdamönimum, ef þeir notuðu sér
ekki þessa aðstöðu, ekki sjálf-
um sér til frægðar og dýrðar,
heldur þjóðinni til gagms.
Öðru vísi litið á
Einstaka rógberar, aðallega af
íslenzkum uppruna, hafa notað
sér núverandi örðugleika I efna-
hagsmálum okkar til að svívirða
íslenzk stjórmvöld að gera lítið
úr íslendingum almennt í erlend
um blöðum. Ferill þessara róg-
bera er oftast auðrakinm og er
ekki um að viilast, að þar eru
— eða er — á ferðum hinir sömu
— eða hinn sami —■ sem árum
eða áratugum saman hafa lagt
alúð við að gera hlut íslend-
inga sem verstan á erlendum
vettvangi, hver sem við völd
var hér, þá og þá stundina. Má
raunar segja, að það væri íhug-
unarefni hvernig slíkir rógber-
ar geta árum saman komið varn-
ingi sínum að í málsmetandi er-
lendum blöðum, en slíkt fylgir
frelsinu og er ekki um að fást,
enda mun markaður hins versta
þeirra mjög hafa minnkað á síð-
ustu misserum. Hefur og í
ýmsum blöðum edlendis, mátt
lesa hlutlausar og hófsamlegar
lýsingar á ástandi hér. Um hitt
er ekki að sakast þót't gagnrýni
komi fram á ýmsum hlutum hér
eins og hvarvetna annars stað-
ar, ef hú.n er á viti byggð og við
slíku hljóta allir skyhibornir
menn að vera búnir. En fhivað
sem blaðaskrifum líður, og mörg
þeirra hafa verfð mjög málefna-
leg, þá er öllum kunnugum efst í
huga, hversu erfiðleikar íslend-
inga nú hafa hlotið mikinm
skilning hjá öllum þeim erlemd-
um aðiium, sem reynt hafa að
setja sig inn í málin og kost
hafa átt hlutlausra frásagna.
r
Islandi sýnt traust
Þar er að sjálfsögðu fyrst að
geta þeirra alþjóðastofmana, sem
íálendingar eru aðilar að, svo
sem Aliþjóðabanki, Aliþjóðagjald
eyrissjóður og OECD-stofnunin
í París. Allar hafa þessar stofim-
anir sýnt okkur mikið traust á
erfiðum tímum, eimmitt vegna
þess að þær viðurkenna, að við
höfum orðið fyrir óvenjulega
miklum óhöppum, sem með engu
móti varð við ráðið. Velvilld
þeirra kemur ekki af neinni
miskun í garð íslendinga, né af
því, að þær vilji draga fram
hlut eins stjórnmálaflokks á ís-
landi fram yfir annan, heldur af
h’lutlausu mati á ölllum aðstæð-
um. Slíkt hið sama á við um að
bankar, sem áður hafa ekki
sinnt íslenakuim málum, láta örð-
ugleikana nú ekki verða til
hindrunar á upphafi samskipta
báðum til hags. Svipað er um
stjórnmálamenn, hvort heldur
austan hafs eða vestan. Þeirhafa
áhuga fyrir þróun mála hér, af
þvi að þeir hafa heyrt frá sín-
um aðstoðar- og umboðsmönn-
um um okkar sérsfiöku erfiðleika
og hin snöggu umskipti, er þjóð
okkar hefur orðið fyriir. Þess
vegna tólj'a þeir æskilegt að
ræða vandamálin við stéttar-
bræður sína«, frá Ís'landi. Enda-
laust má deila um hvað af þeim
upplýsingum, sem komið er á
framfæri í slíkum samtölum
manna á milli koimi að gagni.
En fyrir þjóð, sem meira á und-
ir öðrum en flestar aðrar, virð-
ist auðsætt, að það geti ekki ver-
ið þýðingarlaust, að helztu ráða-
menn anniarra fái tækifæri og
sérstakt tilefni til að kynna sér
málefni hennar betur en ella.
þótt hann ætti enga sök á hin-
um óvelkomna atburði, heldur
væri einungis svo óheppinn að
flytja fregnina um hann. Þessar
aðfarir hafa löngum þótt vitni
um vanþroska fyrri-tíðar manna,
og kann þó einhver neisti af
sömu heimsku að búa enn í hug-
um okkar flestra. Skammir sumra
íslenzkna stjórnmálamanna um
fréttaifl'utning, í blöðuim, sjón-
varpi og útvarpi, eru þó eklki
einungis af þessu sprottnar. Fram
sóknarmann h.aifa tekið upp
markvissan áróður gagn því, að
í íréttuim útvarpis og sjónvarpa
megi segja frá afihöfnum og orð-
um ráðherra, þó að þsiir komi
firam í embættisnafni og vegina
stöðu þeirra sé um að ræða ólíkt
fréttmæmari atburði, en hvað
helztu foringjar Fraimsóknar-
manna haf'ast að og þarf það þó
engan veginn .að vera nokkuð
ljótt. Með sama hætti ráðast
bæði Tíminin og Þjóðviljimm nú
harðiega á fréttamenn, sem send-
ir voru til Washington til að
fylgjast með atburðum þar. Bæði
bllöðin reyna að láta l'íta út eins
og fréttameinnimir hafi mjög
dregið fram hliut Bjairna Beoe-
diktssonar. Því fór fjarri að
hamn væri nokkur aðalmaður á
AtJliantghaifsiráðsfundinium í Was-
hiiugton. Honum var eimuimgis
sýnd sú virðing sem stöðu hams
sæmdi, og því, að hamin hafði
verið eimin af undirslkrifendum
sáttmálians fyrir 20 áruim. Hverj-
um sam í sörnu aðstöðu hefði
verið mundi hafa verið sýndhin
sama viirðing. í Atlantshiafsbainda
laginu er ekki gert upp á miíli
fulltrúa lítillar þjóðar og stónr-
ar. Skrif Tímants og Þjóðviljiams
af þessu tillefmi sýna á annam
veg heimaalm'iingshátt beggja og á
hinn, að ætlumin er að hræða
fréttastofinanir frá því að flytja
hliutLausar og sanmar frásagnir.
Persónunaigg noldurmienniis Þjóð
viljans og fjósamanns Tímans
skipta Bjama Benediktssom
engu máli. Hinu verður að
gjalda varhug við, að láta slíka
ofistækismenn hindra frjálsan og
hiutiausan fréttaflutning, hvort
heldur í fjölimiðiLunartækjum rík-
isins eða bl'öðum.
Skj,
ióta frétta-
oiönnum skclk
í bringu
Frá forneskju eru til sagnir
um það, að sá, sem kom með
i’llar fréttir, varð fyrir hnj.aski,
meiðingum, eða jafnvel lífláti,
Friðarfundur
I Bamdiaríkjunium er stjóm-
málabarátta oft ekki síður hörð
en í öðrum lýðfrjál'sum löndum
og þá ekiki sízt á meðal þeirra,
isem mestan vanda og vegsemd
hafa hlotið. Það vair þess vegna
athyglisvert, að í bvöld-
verðarboði, sem Nixon forseti
hélt í Hvíta húsinu fyrir þátt-
takendur á AtLantShafsráðs-
fumdinum og nokkra aðra gesti,
þá kvaddi hann til ræðu-
halds úr hópi stjórnimáliaimainma
einungis tvo, báða andstæðimga
sína, þá Dean Adhesom og Deam
Rusk, fyrrum utanríkisráðherra.
Með þassu vildi Nixon sýna, að
þrátt fyrir margháttaðan ágrein-
ing, þá stæðu báðir höfuðflokk-
ar Bandaríkjanma öruggan vörð
um AtLamtshafsbandaLagið og
vildu veg þess sem mestan,
Sjál'fur hefur Nixon einung-
is verið forseti í fáa mánuði og
er því engin endanleg reynsla
af honum femgin, en flastra dóm-
ur iar, að hann haf i sýnt sig vera
miun meiri og víðsýnni stjóm-
málamamn en a.m.k. andstæðing-
ar hans bjuggust við. Um ein-
dreginm vilja hams til að efla
frið í heimimim er ekki umnt
að efast. Ákvörðun hanis er ótví-
ræð, sú, að halda styrkleika
Bandaríkjanina og láta ekki á
þau gamga, en lieita samniniga um
ágreiningsmál m-eð þeim hætti,
að énginn þurfi að telja sér mis-
boðið, svo að ekki verði efint
til nýrra ýfinga. Á ráðsfundi
Atliantshafsbandalagsinis marika
Bandaríkin að vonum stefnuoa
öLLum öðrum fremur. Því þarf
ekki að efa, að sú einlæga teit
að friði og sáttum, sem ein-
kenndi fundinm í Washimgtom
nú er að skapi valdaimammia þar
vestra. En hörmuleigt er að svar-
ið við frjðmælum Atlantshiafis-
ríkjanna s'kuli vera ný kúgun á
Tékkó-slóvökum.
Framhald á bls. 24