Morgunblaðið - 13.05.1969, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ 1909
13
Skritpúlt Dóru Þórtiallsdóttur. Mynd af Laufási fyrir ofan það.
honum hefði likað við Hákon Nor-
egskonung, hann svaraði: „Hann
var einstakur séntilmaður, gáfað-
ur maður og góður humoristi.
Hann mundi vel eftir því, þegar
hann kom ungur kadett á dönsku
herskipi til Akureyrar, og spurði
um margt eldra fólk þar i bæn-
um."
Asgeir Ásgeirsson bendir á
myndina og segir: „Þama er kona
Úlafs. þáverandi ríkisarfa. Hún
lézt um það leyti sem við áttum
að koma í heimsókn, svo að við
vorum viðstödd jarðarförina í
staðinn. Hinni opinberu heimsókn
var því frestað um tvö ár. Og þá
heimsóttum við Ólaf, sem þá var
orðinn konungur Norðmanna."
Enn virðum við fyrir okkur mál-
verk, það er Þingvallamynd eftir
Kjarval. Asgeir Asgeirsson keypti
hana 1930. „Þá var Kjarval ný-
byrjaður að má!a hraun og grjót.
Þetta er mjög raunsæ mynd, eins
og þú sérð, enginn mosi eins og
í yngri hraunmyndum. En þó má
eygja vinnubrögð Kjarvals, eins
og þau siðar urðu, þarna i neðra
horninu hægra megin. Myndin er
mjög falleg, þótt hún sé gráleit.
Kjarval hugsar oft litið um sól-
skin. Hann þarf ekki á því að
halda i list sinni. Þar er „sólskin"
fyrir."
I skrifstofu Asgeirs Ásgeirsson-
ar er mikill fjöldi bóka. Hann sýn-
ir mér nokkrar þeirra, þar á meðal
Bréf Juniusar. sem Sir Alec
Douglas Home, fyrrum forsætis-
ráöherra Breta, gaf honum. I bók
þessari. sem skrifuð er á 18. öld,
eru einhverjar mestu pólitísku
skammir, sem um getur. Samt er
hún talin klassiskt verk og er þá
miðað við stil meir en efni. Þó
ótrúlegt sé, þá hefur aldrei kom-
izt upp um höfundinn.
Við fáum okkur sæti i bóka-
herberginu. Og nú er bezt að draga
sig í hlé og leyfa Ásgeiri As-
geirssyni að láta hugann hvarfla
um Iff sitt og störf:
„Ég var viðloðandi á Mýrunum,
þar til ég var 21. árs. en þá tók
ég guðfræðipróf frá Háskólanum.
Ég var mest i Knarrarnesi, þó
einnig i Straumfirði og á Alfta-
nesi. Þetta voru allt höfuðból og
mikið eyjagagnið, því að margar
eyjar liggja undir þessar jarðir.
Atvinnuhættir voru þarna mjög
fjölbreyttir og skemmtilegir fyrir
ungling, fuglatekja, selveiði. Þá
bjuggu í Knarrarnesi Asgeir
Bjarnason og kona hans, Ragn-
heiður Helgadóttir frá Vogi.
Knarrarnes var eitt af höfuðból-
unum þarna við ströndina. og þau
Asgeir og Ragnheiður hinir ágæt-
ust húsbændur. og börnin efnileg.
Störfin þar áttu mjög vel við mig,
heyskapur i eyjum og flutningar
á sjó, selaferðir og fleira. Asgeir
var mikill veiðimaður og hagleiks-
maður. Þeirra heimili var bæði
mannmargt og fyrirmynd um
marga hluti. Húslestrar voru lesnir
á hverjum sunnudegi, þegar ekki
var farið til kirkju að Alftanesi.
En kirkjusókn var erfið um Eyji-
sund og Straumfjarðarröst.
Þetta átti að sjálfsögðu þátt í
að móta ungan dreng. I Knarrar-
nesi las ég síðar undir guðfræði-
próf. Ég truflaðist dálítið af að
vitja um grásleppunet o. fl„ sem
ekki var hægt að stilla sig um.
Ég fékk lága einkunn í einni grein.
Það var vegna þess að ég hafði
ekki komizt yfir námsbókina alla
vegna grásleppuveiðanna.
Ég kynntist vel Egils sögu á
þessum árum, og kunni að mestu
það sem við kom landnámi Skalla-
grims, áður en ég var læs. ör-
nefnin eru mörg hin sömu og frá
upphafi landnáms.
Ég er mjög þakklátur öllu þessu
ágætis fólki, sem ég kynntist og
dvaldist hjá enda eru Mýrarnar i
mínum huga ein af þeim sveitum,
sem bezt hafa verið skipaðar
mönnum, þeirra sem ég þekki til.
Tvö sumur var ég austur í Vik
í Mýrdal hjá föðursystur minni og
Gunnari Ólafssyni, manni hennar,
síðar alþing:smanni. Þaðan á ég
einnig margar góðar og skýrar
endurminningar. Við strákarnir rif-
umst um það, hver væri sterk-
astur af Vikurbúum. Þrír komu tii
greina, en ég stóð mjög fast með
Boga. bróður Gunnars, sem þá
var verzlunarmaður þar, en siðar
menntaskólakennari, eins og þú
veizt. Ég var mjög myrkfælinn á
þeim árum, enda fengum við
rækilegar upplýsingar um hvem
draug i hverjum skúta og hverju
skipi, og mörg hljóð heyrðust í
gamla Brydes-húsinu, þegar mað-
ur var lagztur út af á kvöldin. En
þegar Bogi kom upp, háttaði og
lagði sig fyrir framan mig var öllu
borgið og ég sofnaði eins og
steinn. Það var örugg vemd í því
að vera rekkiunautur Boga.
Mikil fuglatekja var austur þar,
aðallega fýll, og strákar lærðu
snemma að spranga þar i klett-
unum. Sjósókn var þar erfið og
mannskaðar ekki ótíðir, en for-
menn hinar mestu sjóhetjur, eins
og Einar gamli Hjaltason, fað-
ir Haralds hins sterka úr Kerlinga-
dal, sem glímdi við Sigurjón, sæll-
ar minningar.
Þá er og skylt að minnast þess,
að ég var þrjú sumur kaupamaður
í Möðrudal á Fjöllum hjá Stefáni
Einarssyni, miklum bónda og fjár-
eiganda, þótt ég væri mest bund-
inn við Mýrarnar fram yfir tvítugs-
aldur. Á Fjöllin var nokkuð lang-
sótt, og var ég fyrsta vorið fjórtán
daga að komast norður um land,
til Vopnafjarðar. Ýmist var lent
á Vopnafirði, Seyðisfirði, Reyðar-
firði eða Akureyri. og svo þaðan
til Möðrudals landveg. Þessi við-
kynning við land og fólk er mér
minnisstæð. Og vistin góð í
Möðrudal, frjálst í fjallasal og
fjalladrottningin Herðubreið blasti
við í vestrinu. Ég tel Stefán bónda
meðal minna mörgu velgerðar-
manna.
Þá var ég og tvö ár í Vest-
mannaeyjum að prófi loknu, einnig
hjá Jóhönnu og Gunnari Ólafssyni,
við sundkennslu, heyskap og
fiskþurrkun. Móðir mín, Jensína
Björg Matthíasdóttir frá Holti
hér í Reykjavík var fædd
í Vestmannaeyjum og hafði frætt
mig um ýmislegt þaðan, svo ég
var ekki allsendis ókunnugur. Þar
var ég, þegar fyrri heimsstyrjöldin
brauzt út og minnist þess, að
fréttin barst okkur, þegar við vor-
um að taka saman á stakstæði.
Gömlu konurnar urðu óttaslegnar
og bjuggust nú við því að Tyrk-
inn mundi koma aftur. Einhverja
þeirta hafði dreymt rauðan öm á
austurloftinu. Ég reyndi að hugga
þær af mínum lærdómi, og skýrði
þeim frá að ræningjaríkin í Bar-
baríinu hefðu verið gersigruð af
fransk-amerískum flota fyrir tæp-
um hundrað árum. En á slíkum
skólalærdómi tók enginn mark.
i Vestmannaeyjum kynntist ég
einnig mörgu ágætis fólki, æsku-
vinum móður minnar, afburða
sjósóknurum og fyglingum."
„En hvernig stóð á því að þú
fórst í prestaskólann?"
„Þar sem ég hafði dvaiizt, var
ég alinn upp við guðsótta og
góða siði, þó ekki væri allt byggt
á hálútherskum rétttrúnaði, sem
þá var reyndar farinn að ganga
sér til húðar. Trúmál voru einnig
óþrjótandi umræðuefni okkar
skólabræðranna. Ég hafði einnig
verið í sveit öll mín sumur fram
yfir tvitugsaldur, og leizt ekki illa
á að verða prestur á góðri jörð,
með nægum mannafla. En þetta
um prestssetrin átti eftir að breyt-
ast mjög fyrir áhrif hinnar fyrri
heimsstyrjaldar."
„En kom þá aldrei tii að þú
sæktir um brauð?"
„Jú, ekki örgrannt um það. Ég
þekkti nokkra Mývetninga, og þá
aðallega Þórólf í Baldursheimi, og
hafði dregizt á það við hann, að
ég sækti um Skútustaði vorið
sem ég lauk prófi."
„En á hverju strandaði?"
..Minn tilvonandi, ágæti tengda-
faðir neitaði mér um vígslu."
„Nú?"
„Hann sagði sem rétt var, að
svo ungur maður hefði aldrei fyrr
verið vígður í sögu íslenzkrar
kirkju, og éa skal fúslega viður-
kenna að hann hafði lög að mæla
— að prestur sem á að sálusorga
ungt fólk og gamalt þurfi að hafa
meiri lífsreynslu en 21. árs gam-
all unglingur."
„Varstu trúaður?"
„Ekki á gamaldags visu, ef þú
átt við trúfræðina. En ég haf#i
mikinn áhuga á guðfræðilegum og
heimspekilegum efnum. Og taldi
mig í trúarefnum í góðu samræmi
við þá nýju guðfræði. sem ríkjandi
var í Háskólanum hjá mínum góðu
kennurum, Haraldi Níelssyni, Jóni
Helgasyni og Sigurði Sívertsen."
„Ég spyr vegna þess, að ég
minnist þess að í kosningabarátt-
unni, begar þú varst kjörinn for-
seti fslands. var það m. a. notað
gegn þór, að þú hefðir skrifað guð-
lausar greinar á þinum fyrstu
kandidatsárum".
„Jú, það mun hafa átt rót sína
að rekja til greinaflokks, sem ég
skrifaði í Tímann 1925 um Kverið
og islenzku kirkjuna. Þessar
greinar voru ritaðar af gefnu til-
efni, og veit ég ekki til að neinir
hafi hneykslazt á þeim fyrr eða
siðar, nema svokallaðir ströngustu
bókstafstrúarmenn."
„Má ég spyrja, hvemig líkaði
biskupnum, tengdaföður þínum,
deilur innan kirkjunnar?"
„Hann var friðsarnur og gáfaður
maður og honum féllu allar há-
værar deilur illa Ég minnist þess
að hann saaði m. a. að biblían
væri svo fjölskrúðug bók, að þar
ætti að vera nóg haglendi fyrir
alla."
„En hvað tók þá við, fyrst þú
fórst ekki i prestskap?"
„Haustið eftir próf gerðist ég
biskupsritari i eitt ár. I þvi
starfi kynntist ég bæði mönnum
og málefnum prestastéttarinnar.
Að ári loknu réðst ég til utanfarar
til framhaldsnáms, og fór fyrst í
Hafnarháskóla, svo sem Islending-
ar voru vanir, en fannst þá, að ég
væri kominn nokkuð langt aftur I
tímann í guðfræðilegum efnum,
frá því sem verið hafði hjá mínum
ágætu kennurum í Háskóla Islands.
Um miðjan vetur fluttist ég svo
frá Höfn og fór á lýðháskóla í
Ryslinqe á Fjóni. Þar voru þá
margir ágætismenn hinnar grund-
vígsku lýðháskólahreyfingar, og
bar sú dvöl fyllilega tilætlaðan ár-
angur. En ég hafði þá áður undir-
búið dvöl siðari hluta vetrar við
háskólann í Uppsölum, þar þótti
mér gott að vera í félagsskap
„Ungkirkjulegra" stúdenta. Þar
eignaðist ég trygga vini, og hef
haft samband við suma þeirra
fram á þennan dag, eins og Man-
fred Björquist, sem siðar stofn-
aði Uppsalastifelsen, en þar hafa
margir islendingar dvalizt. Hann
varð seinna biskup í Stokkhólmi,
og hefur tvisvar komið til Is-
lands. i annað skiptið í heimsókn
til min og hitt skiptið á Skálholts-
hátíðina. Hann er enn á lifi. En
mest þótti mér þó til koma að
kynnast Natanael Söderblom,
erkibiskupi Svía, einhverjum mesta
kirkjuhöfðingia á Norðurlöndum í
seinni tíð. Til hans var ég boðinn
og velkominn eitt kvöld i viku
hverri til kvöldverðar með hans
stóru fjölskyldu. Eftir máltið var
sunginn sálmur og bömin lásu
ritningarkafla, hvert á sinu tungu-
máli. Síðan voru almennar um-
ræður, þvi að á heimilinu var jafn-
an gestkvæmt á þessum kvöldum.
Um sumarið kom ég heim og við
Dóra giftumst þá um haustið,
1917. Þá og siðan get ég tekið
undir með seytjándualdar bóndan-
um, sem sagði:
„Min var engin eignin
utan konan sjálf."
M.
Á MORCUN:
Um stjórnmálaafskipti
Ásgeirs Ásgeirssonar
ÞURRKUÐ FURA
ÞURRKAÐ TEAK
TIMBURVERZLUNIN VÖLUNDUR HF.

9 /19