Morgunblaðið - 13.05.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ 1909
17
Skyndif erð til Uli-flugvallar
Eftir Björn Thors
MIKLUM erfiðleikum er
hundið að komast til Biafra
til dvalar þar, eins og fram
kom í bréfi Björns Thors,
blaðamanns, sem birtist hér
í blaðinu í síðustu viku.
Björn beið enn í Sao Tome
fyrra sunnudag, en segir hér
frá skyndiferð með flutn-
ingaflugvél til Uli-flugvall-
ar í Biafra:
Sao Tomie, 4. maí.
ÞEGAR ég kom heion úr há-
dlegismait í dag var mér sa«gt
að einn ísliendinganna, setn
hér er, betfði kioimiið að spyrja
eftir mér. Fór ég þangað, sem
landairnir búa, oig kioim þá í
ljóts að Steingrímiur Jónston,
véivirfki, hafði verið að leita
að mér. Sagði hann mér að
úti á fluigvdili væri banda-
rís'kiuir ljósmyndari, sam hefði
ágæt sambönd . í Biafra.
Bauðst Sbeingríimiur til að
keyra málg út á Sluigvöll til að
tala við þennan ljósmiytndara,
en svo vildi til að Jón Guinn-
liaugsisan, yfiir'flluigvirlki, var
að fara þangað, ag tólk hann
oikkur með.
Úti á velii hititiuim við Kan-
ann sem reyndist heita Don
Dornan eða Dormian £rá Los
Ange'lies. Er hann hér á lieið
till Biafra, þar seim hainn á að
taka áróðursmyndir fyrir
World Couneiil of Ohurches,
eða hvað það nú heitir. Don
þessi býr um stunda'rsaikir í
Cotonoiu í D'ahamey, oig bíður
þar eftir vísa, sam hann von-
ai.it til að fá fljótl-eigia. Saigðist
hann flljúga dagilega með vél-
um Rauða krossins til Uli-
flu'gvalllair í Biafrai, ag ákveðið
í gær að bregða sér himgað.
Sagði ég Don að ég hefði ek'ki
kamizt tiil Ulli, þótt óg hefði
reynt, og þótti bonuim það
einkiennitegt. Sagði bann þá:
„Af hiverjiu kemiuir þú ekki
með mór á e£tir-“
Don ætlaði með einni
bandarísteu fLutninigavélliinni
till Uli, ag þaðain áfram með
Raiuða-krass vól tál Oatonou.
Kaliaði hann í yfiinfLuigimiainn-
inn bandaríska ag spurði,
hvort óg mætti ekki fiara með.
Var leyfið fúsilaga veitlt gegn
því a'ð ég s'krifaðli undlir slkjail,
að ég færi á eigin ábyngð,
vilt'andi að fillugið gæiti verið
hætbulegt. Kannast ég við
svalieiðis skjöl úr öðruim fierð-
Um nveð band'aríslkuim fliug-
véium. Bandaríkjaimiennirnir
fljúga hér véLum merktium
„Jointchiurc'haid“ í einu orði.
ag eru þetba stærsbu vélairnar
í flulbniniguniuim till Biafira.
Kallast ge-rðin held ég C-97,
og flytjia þær eiin 16 bomn í
ferð.
Þegar kami'ð var að broitt-
farartímia genguim við Don
uim borð og fram í stjórnklief-
ann. Brá mér betLdlur í bnún,
þegar ég sá, að aaataðar-flug-
m'aðiurinn var enginn a/nnar
en 'einn „cowiþayinn" frá
Poseda Jeronimio-vedltiniga-
hú'sinu, einn þe'i'rra, sieim mér
hafði geðj'azt svo ill'lla að. Bkki
bæbti það úr Skák, þetgar fiiuig-
stjórinn fór að tala um, hve
llítið hann hefði filiaglið að
U'ndanförnu, aðeins þrisvar á
heiliu ári, ag aldrei tif Biiafira.
Var það aðeins huggun að
vita að yfirfiliuigitjórinn ætliaði
að koma með til að ieiðbeina
nýliðanum.
Fluigvélin oíkkar var sú
fyrsta, sem lagði af stað frá
Sao Toime í daig, ag hóflst fierð-
in kluitókatn hálif fimm síðdeg-
is, rúmri klukkustund fyrir
sólsetur. Var því filogið í
björtu fyreita kLútókiu/tiimann,
eða þar til við komiuim inn
fyrir Afríkuströnd. Bkki
brást aðs'toðarfkiigm'aðiurinin
álliti mínu, því þeigar hreyfl-
ar höifðiu verið settir á fulla
fierð ag vóLin rann af stað í
fLugtak var sikyndiliega snar-
hemíllað. Voru Bandarílkja-
mennirnir eitthivað að tala
um að vara-flugstjórinn
hefði gleymit eimhverju, sem
ég heiyrði ekki hivað var.
Bentu þeir á þennan cowboy
minn og slkelltiu upp úr. Svo
var vélinni snúið við ag fiug-
tak rieynt öðru sinni, ag tótest
þá vól.
Ég sat rétt aftan við aðstoð-
arfluigstjórann, oig ga't þ>ví
fy'lgzit vel með öLLu, sem gerð-
is't á Leiðinni. Við fLuiguim í
6 þús'Und fieta 'hæð fyrsta
klúklkuitiímjann, eð'a þar ti'l við
kanmuim inn yfir Afríku-
strönd. Komuim við inn á
ströndina Skömiimi fyrir
myrtóur, ag fyrir neðan atók-
ur gátuim við séð ósa Niger-
ftjóbsins. Elfitir að komið var
yfir ströndina var flugið
hætókað upp í rúm 10 þús-
und fet, ag sáum við hvernig
Niger-fljótið lið'aðisit í ótal
hlyklkjum norð-aiuistuir á bóig-
inn, inn á miaginlandið. Svo
diimimdi skyndilega, því Ijósa-
skipti enu skjót hér niðri
unidir miðbaug, og eftir örfiá-
ar mínúbur var kamið sva'rta
myrtour.
Bkki voru tóveilkt nein siigl-
ingaljós á vðlirmi, heldur
henni filagið myrtevaðri áleið-
ils til Uli. Efitir að við teoaniuim
inn yfir Afríteu, náðisit radíó-
samband við umferðarstjóm-
ina á Uii-filiugvelli, ag var þar
mikið annriki. Bteki voru það
eingöngu filugvélamar frá
Sao Tome, aem þurftu að fá
leiðbeininigar, helduir einnig
vélar frá Cotonou, Fernando
Po, Lissaþon ag víðar. Aliar
upþlýsirugiar voru giefnar á
diuiintóli, til að hiuis'tend'ur í
Nilgeríu gæitu éktei natifærit sér
þær, ag er skipt um d'ulllmiáls-
lýkill dlaglaga. Þamnig var
otókur sagt að hætelka fll.ugið
upp í „þ]»ue-y0llliow“, en það
þýddi í dag 13 þús'und fieit, og
þar áttum við að bíða Lend-
ÍTiiga'r því margar vélax voru
á Leiðinni
Meðan við vorutm að hring-
sóla þarna uppi ljósliausir,
voru fliutgu-nienni'rniir val á
verði, ag akyndiliaga benti
fluigstjórinn fram á við til
hægri, ag þar glatmpað'i tiumigl-
skinið á aðra fluigvéll, DC-6,
rétt hjlá atítóur. Hlún var að
sjiáMsögðu einniig Ijóslaius.
Lotes koim leyfi till lendinigar,
og var fluigið lækteað niiður í
sortann. Btóki veit óg hvern-
ilg fliuigis'tjórinn íann vöEinn,
en yfirflugstjórinn, sam með
vélinni var, gaf ráðlegginigar
á lieiðinini niður. Þagar við
voruim tóomnir niður í um tvö
þúsund íeta hæð, tóvikn/uðu
StóyndiLaga ljós á jörðu niðri,
sem mörteuðu fliulgbrautina.
Lendingarljós vélarmnar voru
tóveiltót, ag þrátlt fyrir reynslu
leysi fiugstjórans tólkst lend-
ingin vel.
Séð hef ég lélega fLugvelli,
SaoTome
en fiáa'r ÍLuigbrautir jafn mjóar
ag á Ul'i-'flugveilllli. Saigði mér
fliutglstjórinn að brauitin væri
TO fiet á breidd, eða um 21
metri, ag rébt ut.an við braiut-
ina var frumstóóiguirinn. Við
báða enda brautairinnar voru
aÆgreiðsluistöðvar fyrir flliug-
vélar, svo sama var úr hvaða
átt vél tóom, hún héit áfiram
út á enda til lasuniar, e.n hóf
S'itg svo til lofts að afigreiðslu
loteinnii í afuiga átt við lend-
imgarstefnuna.
Þótt við væruim með fyrstu
vélinni flrá Sao Tame, voru
fyrir á ULi-'fliugveLli fjórar
vóliair frá öðrum aflgreiðsliu-
höfinum. Um að gera var að
losa vél'ina sem fiyrst, því hún
átti eftir að faira tvær fetrðir
til viðbótair í nótt, og við
brautarendann betið mann-
fjöldi til að vinrna að afferm-
ingu. Einnig grilillti ég í í
m'yrkrinu röð af vorulbílLum,
sem biðu þess að flytja vam-
inginn inn í Biafira.
Við gátum iítið hreyflt olk/k-
ur á Uli-fllluigveLli, aðfeins
gengíð út úr véliiinni ag rætt
stuttiieiga við stjóirnianda íf-
fermti'ngairiinnair. Hér áður
fynr var jafnan Eiprengju-
fliugvél frá Nígeriu á sveiimi
yfir Uli-flugvellli á nóttinni,
og átti flliuigm'aðurinn það til
að varpa niður sprengjiu ag
sprenigju, eif harm var í því
sfcapi. Þetta var enigin vienju-
ieg sprengjiufluigvéll heldur
bara „9kymaster“ með gati í
gólfinu, þar sam spremgjurn-
ar voru látnar dletta niður.
Bins og gefur að skillja Var
það hreint happdrætti, hvar
sprengj'urnar Lenitu, og þó
hafa einhverjar fllugvélar,
þeir.ra á meðail véiair frá
T.ransavia, orð'ið fyrir
sprengj uibrotum. Nú hefur
sprengijuifliuigvél.im e'tóki sézit í
um það bill mán.uð, ag ganga
sögur uim að hún hafi Lasfcazt
mikið af loftvarnarsikioituim.
Heifuir verið friðsamit á filuig-
véiliniuim á meðan.
Biafraibúar þeiir, seim ég
náði talii af á Uii-flliugv©])li,
voru yfirlei'tt mjöig bjiartsýnir
á fraimitíðima. S'egja þeir, að
Nígeiríulheir sé nú á undan-
haidi, ag baráittuiviifllji her-
mannanna á þrotuim, en í Bi-
alfra ríki himsvegar einhug-
ur um að berjast til siðasta
manns fyrir fneisi ag stjálf-
stæði. Er tallið að stjómnend-
ur í Biafra hafi sýint milkla
kænstiau, þagar þeim tókst að
ná bænum Owerri úr hönd-
um NígerfiUbers, sam hafði
hald'ið bongiinmi í átta mán-
uði. Felldu Biafraherimenn
þar um 1.000 memm úr her
Nígerí.u, ag tókiu annað eins
til famga. Á meðan einbeitti
Nígeríulhér sér að töteu stjórn-
arsetursins í Biafria, bongar-
inar Umuahia, en þrátit fyr-
ir ítnekaðar yfiniýsingar í
Lagos um töku bar'garinnar,
er flulliyrt í Biafna að hún sé
eklki faili'n. Sagja B'iafrabúar
að íbúar Umualhia baifi allir
verið flluttir á tanatt, og aðeins
flámenrut herfið slkiltið eftir
við boriginia. Hafi Niigerfiuher
bersýni'lega ótitiazt að bongin
væri vel varin, ag stöðvað
sófcnina næigiiaga lengi til að
gera Biafraher klleifit að tatea
Owerri ag senda s vo iiðlsauka
til Umuiahia. Hafli því telkizt
bæði að ná Owermi ag hailda
Umualhiia. Svo segja þeir að
Biafraher sé í sóten á öðnum
vígstöðVum, mieðail anniars
suð-»u®t)ur á bóiginn, áleiðís
til haiflnarborgarinnar Port
Harcourt.
Ég hef ekki átt þess kost
að koraast inn í BiaÆra enn
sem komið er, en rætt hef ég
við f.réttaimienn, sem þaðán
haifa komið. Ber þeim s.atman
um að baráttuþrete B'iafnabúa
sé óbifllað, og að þeir standi
aiffir siem ein.n, áteveðnir í að
iáta ötoki teúga sig. Margir
segja að Ibo-airnir í Biafra
eigi hvergi sína Mtea í Afrílku.
Þeir eru yfirleitt natókiuð
menntaðiir, því öli börn Iboa
ganiga í akóia, og enu betiur af
Guði gerðir en aðrir ættifillakte
ar. Þetlta lítóar ekki H'aiusa-
og Yoruiþa-ættfllioltótóunium í
Nigeríu, ag þéir vilta að Ibo-
annir stianda þeim fraimar. Er
það undirnát oflsófcnanna gegn
Iboum, sem hófluist í Narður-
Nigeríu fyrir þnemur árutn
eða svo. Voru þar drepnir
um 30 þúsund Iboar, en aðrir
flýðu til Austur-Niigeríu, setn
nú heitir Biafna. Enu Btiafira-
búar sannfærðir uim að gefist
þeir upp fyrir Nigeríulher,
verði fnamið á þeiim þjóðar-
morð. Eina ieiðin sé að berj-
ast þar till sigur vinmiist, og
þótt Nígeriuiher taltóist að
ieggja undir siig aMt Hand-
svæði Biafna verði baráttiunni
háid'ið áfr'am með skænu/hern-
aði.
Bftir lendinguna á Ul'i-
fllugveili í tóvöld, meðan flug-
vélin rann efltir bra.ultirmi á
fluHlri ferð, vor.u l'jós fltiug-
vallarins slötótót ag iend'm.gar-
Lj'ós vélankma.r dieyfð, því
margar fluigvélar vonu á ferð
yfir vellliniuim, og ein þeirra
gat verið njósna- eða sprenigju
vél flrá Nígeríu, þótt lítið
hafi borið á þeim að undan-
flörnu. Um leið ag vólin nam
staðar á bra'uta.renda ba-r að
fjölda löndun.armanna, seim
biðu í myrikirinu eftir nœsta
ver'kefni. Höfðu þeiir hraðar
hendur, því véllin var losuð á
rúmum stunida.rfjórðunigi, og
fiLutiti þó uim 1>5 tonn aif vam-
Heildarframkvæmdakostnaður
Vestfjarðaáætlunar 190,2 millj.
inigi. Var mér sagt að stiarf
ökumianna vörufilutn.tiingaibíl-
anna væri etótóert sætildar-
brauð. Þeiir eru á fieirS allan
sóiarhrin.ginn, ag fá sér að-
einis bl/und meðan þeir bíða í
röð eftir að tatóa á rnóti vör-
uim úr flugvélunuim. Sagði
vericstjórinn á flugve/i'liniunj
að ökumennirnir mœttiu
þateka fyrir ef þeir fengju fjög
U'rra klLukkiustiunda svefm á
sólarhring, enda mættii sjá á
þeim sumum.
Með bíð yfir flnjigveffllinum
höfðum við verið um tivo
tóiutókutíma á lei'ðimni frá
Sao Tome til Uli, en viðs-tað-
an þar varð um 20 mímútiur.
Enginn tími ti/1 stór.ræða, en
óg vomast til að komasti til
Biafra bráðlega, ag þá sta.nda
Lenguir við. Meðan við voruan
þarna á flugvellinum lentu
þrjár vélar, og þrjár þeiirra,
sem fyrir voru á vellinum,
hófu heimferðina. Var því
nóg að gera, og frétti ég við
heimíkomuma að sumar vél-
anna frá Sao Tome hiefðu þurft
að bíða lendin.gar yfir Uli í
tólultóbutiíima vagna þess hve
umferðm var mikil.
Etótóerti sá ég til „Gráu
drauganna“ svonafmdu á Uli.
Gráu draiuigair.nir eru gráimál-
aðar Coimsteiletion fll'uigvélar
í föstu fluigi frá Lissabon tii
Uli með vopn ag hergöign. Hef
ég ékki hieyrt að nein þessara
véia haifi farizt eða verið s.kot-
in niður, þótt Nígeríustjórn
vildi gefia mikið fyrir að
koma þeim fyrir katitarmef.
Það eru þessir vopnaiflutning-
ar, sem hafa gefið B'iafraiher
möguleika til að verjast, því
þótt Biaframönnum talkist oft
að ná miklum vopnabirgðum
frá Nigeríulher — eins og til
dæmis í Owerri — nægir þáð
herfang engan veginn til vig-
búnaðarins, ag oft hefiuir Bi-
afraher þurft að láta undan
síga eingöngu vegna sikarts á
skotfænum.
Við héldum heimleiðis frá
Uli klukkan tæpletga sjö í
tevold, og var heimferðin við-
burðailítit. Gekte hún fljótar
en ferðin frá Saio Tame, enda
vélin létt. Lentum við á fLug-
vellinuim við Sao Tome laust
fyrir kLuitótóan hállflníiu. Fflýtt'i
áhöfn vélarinnar sér inn í veit
ingahús á vellinum og fétók
sér tóvöldverð, og hálftíma
síðar lagði vélin upp í aðra
ferð sína, fiull-lestuð matvæl-
um. Á vélin að geta farið
þrjár ferðir í nótt og fLutt
svéltandi Biaifra-búum alls 45
lestir matvæla.
Eins gleymdi ég að getia í
samibandi við Gráu draugana.
FuLlyrt er að flugstjórar vél-
anna hafi 1.500 dallara laun
fyrir hverja ferð, og geta þeir
farið þetta tíu ferðir í mán-
uði. Er þá mánaðarteaupið kr.
1.320.000.— og þætti það
sæmilegt árskaup heima.
Ég flrétti við heimikiomuna í
kvöld, að póstvél færi til
Angola snemima í fyrraimálið,
og etóki vséri ui.nt að senda
með ihenni bréf í pósti. Hins
vegar fer einn Hollending-
anna, sem hér eru, með vél-
inni, og getur hann tekið þetta
bréf.
FYRIR Alþingismenn hefiur niú
verið lögð fram skýrsla og grein
angerð Efnahagsstofniunarinnar
um V'estfjarðaáætlun og fram-
kvæmd hennar. Er í skýrsLunni
/ítarlega fjallað um framkvæmd-
iir samkvæmt áætLuninni og gef-
>ið yfiriit um einstakar fram-
kvæmidir vegamála, hafnamála
og flugmiála. Sem bunnugt
ier, er firaimkvæmdum sam-
gönguáætlunarinna'r ekki lokið,
og kemur fram f skýrstunni
að heildarframkvæmdakiostnað-
tir var við síðustu áramót orð-
inn 120,3 millj. kr. Ólokið er
framkvæmdum að upphæð 60,9
ímiilj. kr. á niúverandi verðlagi,
Iþannig að heildarframkvæmda-
kositnaður er nú áætlaður 190,2
millj. kr.