Morgunblaðið - 13.05.1969, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ 1969
Guðni Þorsteinsson, fiskifrœðingur:
FJORÐA GREIN
4. 4. JAPÖNSK
RÆKJUFLOTVARPA
Árið 1959 og 1960 komust Ja
panir að raun um, að allmíklar
rækjutorfur voru upp í sjó
hluta ársins. Komu torfur þess
4. 5. ÍSLENZKA
BREIÐFJÖRÐSVARPAN
Breiðfjörðsvarpan var fyrsta
eins-skips varpan, sem tók fisk
upp í sjó. Það var á vertíðinni
1952, að íslenzku togaramir
HLIÐAR BYRDl
e
2v1b
mm
UNDIRBYRDl
mm
5
120
JB9
84 mm
84 mm
mm
17. mynd. Japönsk raekjuvarpa (Hilmar Kristjinsson, 1967).
ar vel fram á dýptarmælum.
Nokkur skip hófu þá þegar
rækjuveiðar í flotvörpu og
fjölgaði þeim síðan ört og ár-
ið 1964 stfunduðu um 200 skipa-
einingar veiðar þessar, en í
hverri einingu eru 1 eða 2 skip,
(ef 2 eru um hverja vörpu).
Þau skip er veiðar þessar
stunda með einsskips — aðferð
inni, eru siðutogaTar 350—500
smálestir að stærð með 700—
850 hestöfl. Þau skip, er stunda
tveggja báta aðferðina, eru 70
—130 smálestir og með 200
—300 hestöfl. Öll þessi skip eru
búin góðum dýntarmælum og
hafa yfirleitt „Netzonde" ýmist
með kapli eða án. Rækjutorf-
urnar reynast oftast vera um
10 m ofan við botn en stund-
um þó 30—40 m.
Veiðisvæðin eru í Gula haf-
inu og í Austur-Kínahafi en ár
ið 1964 bar svo við að rækja
haetti að finnast miðsævis í
Gula hafinu. Var talið, að haf
fræðilegar breytingar hafi
valdið.
Rækjuflotvörpurnar eru úr
4 byrðum og em gerðar úr
svörtu hnútalausu polyethylen
gami. Tveggja báta vörpurn-
ar hafa sérstaklega langa
vængi, enda er höfuðlínan 66.7
imetrar en fisklínan 79.1 m. Eins
skips vörpumar em talsvert
minni og öðm vísi sniðnar. Höf-
uðlínan er 44 m og fiskilínan
55 m og er hægt að veiða bæði
miðsævis og við botn.
Táknrænt fyrir vörpu þessa,
sem sýnd er á 17. mynd er all-
langur „skver“ og að hliðarbyrð
in era mjög stór, enda mynda
þau vængina eingöngu. Fram
úr vængjunum liggja þrír 10 m
langir leggir. Tveir hinir efri
ganga í efri grandara en neðri
leggurinn liggur í neðri grand
arann. Grai.darar em 60 m.
langir og liggja í bakstroffu
Siiberkriib hlera, sem almennt
em notaðir.
fengu fyrst mokveiði í vörpu
þessa og reyndar einnig bátar
þeir, er reyndu smækkaða út-
gáfu vörpunnar. Andstætt flest
um öðmm flotvörpum var
varpa þessi ekki ætluð til síld
veiða, né til veiða á öðrum
dæmigerðum uppsjávarfiskum
sér þessa nýung. En ekki að-
eins íslendir.gum varð ljóst,
hve fiskigæft veiðarfæri var
hér á ferð, varpan vakti reynd
ar alheimsathygli. Enda þótt
Agnar Breiðfjörð hefði fenigið
einkaleyfi á vörpunni leið þó
ekki á löngu þar til erlendir
togarar fóru að nota vörpuna.
íslenzku togaramir notuðu
vörpuna áfram á næstu vertíð
um, en afli fór þó heldur minnk
andi, sennilega vegna þess að
erfiðara var að komast að fisk
inuim vegna vaxandi sóknar
bátaflotans í vertíðárfiskinn.
Er landhelgin var færð út ár-
ið 1958, má segja að dagar
Breiðfjörðs-vörpuninar væru
taldir á fslandi, en lífseigari
hefur varpan orðið víða er-
lendis og munu bæði Frakkar
og Þjóðverjar nota vörpuna
eitthvað ennþá, þó vart sem
venjulega flotvörjxu, heldur
sem hálfgerða flotvörpu, þann
ig að hlerar eru látnir dragast
eftir borninum, en varpan sjálf
fiskar laust frá botni og nær
því hærra upp en venjulegar
botnvörpur og rifnar að sjálf
sögðu síður.
Breiðfjörðs-varpan er sýnd á
18. mynd ásamt nokkrum eldri
gerðum flotvarpa. Helzta ein-
kenni vörpunnar er fyrirkomu
lag grandara og hlera. Eins og
myndin sýnir ganga efri
grandarar ekki í hlerana eins
og venjulegt er, heldur liggja
þeir beint í togvírana nokkuð
ofan við hlerann. Með þessu
móti fæst op í netið án þess
að nota lóð né hæðarhlera, en
hlerarnir koma að vissu leyti í
stað lóða. Netið sjálft er gert
úr 4 byrðum, eins og yfirleitt
tíðkast og em hliðarbyrðin
minni en hin. Efnið í vörpnnni
var á sínum tíma manilahamp-
ur, en hann er nú orðinn úr-
eltur bæði í botn- og flotvörp-
ur.
4. 6. AÐRAR GERÐIR
FLOTVARPA
Reyndar hafa verið ótal aðr
19. mynd. Nokkrar eldri gerðir flotvarpa. a. sænsk 6-vængja
varpa. Varpa þessi mun eitthvað vera notuð enn. b. kanadisk
varpa, c. japönsk varpa. (v. Brandt 1964).
heldur til að veiða hrygnandi
þorsk. Enda þótt varpa þessi
hafi ekki verið tekin í notkun
fyrr en 1952, er hugmyndin að
henni a.m.k. 3 ámm eldri. Varp
an er kennd við Agnar Breið-
fjörð, blikksmíðameistara í
Reykjavík, en hann átti veg og
vanda af henni, en naut aðstoð
ar skipstjóra og útvegsmanna
við gerð hennar. Varpan var
upphaflega reynd á vertíðinmi
1951 á bv. Neptúnusi af Bjarna
Ingimarssyni skipstjóra. Kom
þá í ljós, að breytingar á henni
var þörf og bar tilraun þessi
ekki árangur fyrr en ári síðar.
Varpa þessi vakti strax geysi
mikla athygli og vom íslenzku
togararnir fljótir að tileinka
■o
*
•0 .
•'o
6
160
160
160
20. mynd. Módel af þýzkri flotvörpu. Við bryggjuna bát-
urinn, sem notaður var við til- raunirnar.
ar gerðir flotvarpa víða um
heim, en þó með misjöfnum og
oftast litlum árangri. Ekki verð
ur hér farið út í að lýsa fleiri
gerðum flotvarpa, enda er oft
erfitt að fá upplýsingar um nýj
ar gerðir, en e'ldri gerðir hafa
oft aðeina sögulegt gildi.
Reynslan undanfarið hefur
varpanna, fer meiri tími í að
bæta þær og kostnaður við að
tapa undirbyrði eða hluta úr
því er margfaldur á við botn-
vörpurnar. Því hefur verið leit
azt við að búa til vörpur, sem
ekki eru mjög stórar, en taka
þó fisk nokkuð upp í sjó. Snið
varpa þessara verður og að
18. mynd. Breiðfjörðsvarpan með hlerum af Siiberkriibgerð.
(v. Brandt, 1964).
120
100 tllir Y
ÍT~U
sýnt að þýzka flotvarpan ryð
ur sér nú mjög til rúrns víða
um heim. Því bendir margt til
þess að flotvörpur framtiðar-
innar verði líkari í sniðum, en
hingað til hefir tíðkast. Á 19.
mynd em sýndar nokkrar gerð
ir eldri flotvarpa.
5. BOTNLÆGAR
FLOTV ÖRPUR
Op venjulegra botnvarpa er
sjaldan meira en 2.5 m. og
breidd þeirra á milli vængja
er um 20 m. Botnvörpur eru
því mjög smáar miðað við flot-
vörpur þær, sem þegar hefur
verið lýst. Þegar fiskur er laus
frá botni, nær botnvarpan því
aðeins litlum hluta þess fisks,
sem er nálægt botni. Fiski þess
um er hægt að ná með flot-
vörpum, enda hefur það oft ver
ið gert, með góðum árangri. Við
veiðar þessar er þó vart mögu
legt að forða því, að netið drag
ist að einhverju leyti eftir botn
inum og hættir því þá mjög til
að rifna, einkum ef botn er
hrjúfur. Vegna stærðar flot-
HLIDARBYRÐI *
| •Mr B
M
6 U 20
33 *llir r
vera þannig, að netið hafi sem
minnsta snertingu við botninn.
5. 1. BOTNLÆG VARPA
AF ÞÝZKRI GERÐ
Upphaflega voru gerðar til-
raunir með vörpu þessa í
modeli í hlutfallinu 1:4. Til
raunirnar voru gerðar á
grunnu vatni í Eystrasaltinu,
og var varpan dregin af um
25 lesta mótorbát. Froskmenn
fylgdust með vörpunni í drætti
og tóku myndir og kvikmynd-
ir neðansjávar. Vörpunni var
síðan smábreytt vísvitandi, unz
bezta formi henmar var náð.
Varpan var síðan reynd í fullri
stærð í febrúar 1968 út af suð
urströnd Noregs. Gaf hún þeg-
ar mjög góða raun við ufsaveið
ar, en þegar í 7. togi festist
hún illa og tapaðist, er grand-
arar slitnuðu. Næst var varpa
þessi reynd á rannsóknarskip-
inu Walther Herwig út af suð-
vesurströnd fslands 26.—29.
september 1968. Daga þessa afl
aði Walther Herwig 140—350
160 \ 116 / m\nn 24 1v 2B \ 71 / 68ie]l ' 150 24 3 v 2B
120 ioe VH7 34 — .1—. 74 m 34 —«. ——
60 210hs lorfjJ 60 .—, ii—- 62W} 60 .—
40 204 n 76 y 192 1v 1B 124 n 76 U 192 7v 2B
:■ ■■

UNDIR BYRDl
allir Y
2Wl12o
7 V 20
------ 210196
21. mynd. Þýzk botnlaeg varpa. (Schárfe, 1969).