Morgunblaðið - 30.05.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1973
17
„Prúðmennsku og drengskap
virðum við til sjós“
— viðtal við Guðmund
Kjærnested skipherra á Ægi ‘

i 'i
- 1f
Guðmundur Kjærnested skipherra ásamt Margréti Kjærne-
sted eiginkonu sinni við heimili þeirra ií gær. (I.jósniynd
Mbl. — á. j.
Við Morgunblaðsmenn vor-
um á brygrgrjunni þegar Ægir
sigldi inn í Reykjavíkurhöfn
í fyrrinótt um ki. 3, liðlega
tveimur sólarliringum eftir
átökin á Sporðagrunni við
brezka togarann Everton.
Nokkrir brezkir blaðamenn
voru einnig á bryggjunni til
þess að afla frétta, en það
var dræmur afli eins og hjá
löndum þeii-ra í íslenzku land-
helginni, því Guðmundur
Kjærnested skipherra kvaðst
ekki tilbúinn til viðræðna að
sinni.
Við röbbuðum við Guð-
niund á heimili hans í gær
um síðiistu atburði á mið-
iinum, en þeir hafa vakið
heimsathygli og eftir að rétt-
ar fregnir bárust af at-
burðarásinni og framgangi
mála kom i Ijós að þessi orr-
usta er með slíkum eindæm-
um að hún gæti verið til fyrir
myndar þar sem á annað
borð verður ekki komizt hjá
stríði. Svo mikill drengrskap-
ur og lturteisi einkenndi
þessa viðureign að mönnum
hafa dottið í hug frásagnir
frá riddaratímunum þegar sá
sterkari sýndi andstæðingi
sínum fyllstu kurteisi og virð
ingu, þótt erjur stæðu yfir.
J»rátt fyrir algjöra yfirburði
Ægis í þessari viðureign var
það skynsemi og drengskapur
sem réð gangi mála.
Þess má geta að í gær-
morgun var þegar hafizt
handa um viðgerð á brú Æg-
is, en 27. april sl. fékk varð-
skipið á sig brotsjó, sem olli
skemnidum fyrir lnindruð
þúsunda króna. I»ann atburð
má einnig tengja brezka tog-
aranum Everton, því þann
dag bað eftirlitsskipið Mir-
anda Ægi að fara Everton til
hjálpar þar sem togarann rak
vélarvana, til lands 6 mílur
norður af Raiiðunúpum á
Sléttu i norðan 10—12 vind-
stiguni. Togarinn Real Madr-
id gat þó veitt þá aðstoð sem
þurfti, en Ægir var þá á leið
til Everton.
Þess má og geta að }>egar
skotlirið Ægis sl. laugardag
lauk hafði Ijósakróna í íbúð
skipherrans brotnað niður og
einnig perur í lömpum.
FÉKK FREST FYFIR
FÖSTU SKOTIN
„Við vorum á e'.fitirlitaferð
norður af Grimisey sl. laugar-
dag,“ sagði Guðmiumdiur sikip-
herra þagar við röbbuðum við
hamn um þetta mál, ,,og á
leið oik'kar til Kolbeinsieyjar
urðum við varir við að sikip
var á Sporðagrurnini í 25 m®na
fjarlægð. Nú, við vissum eikki
ti'l að niein .skip ættu að vera
þarna, því veiðisvæði Bret-
anna var ennþá fyrir austan
land.
Við tðkum atefniu á skipið
og uim hádogisbil komum við
að skipimiu, sem var þá
brezki togarinn Everton GY-
58. Voru skipverjar hanis að
Ijúka við að taka inn vörp-
una, en við höfðuim sitrax
samband við togarann uim
talstöð, sögðum homuim að
hann vaeri á ólöglegu veiði-
svæði og skipuðum honuim
að stöðVa. Skipsitjóri togar-
ams taldi sig vera á opnu
hafi samlkvæmt skilgreiningu
si.nna stjórnvalda og taldi
sig hafa fullan rétt á að
vera á þessu svæði.
Við voruim e-kki sammála
og hótuðuim að við myndum
skjóta ef hann stöðvaði ekki
skipið. Hantn svaraði því til
að hanin hefði fyrirmæii um
áð fiska við Island og myndi
eklki nema sfaðar.
Fyrst skutum við þremur
púðurskötum að skipiiniu til
aðvöruniar, en yfiriieiitt skut-
um við úr u.þ.b. 150 m fjar-
lægð. Nokkru siíðar skutum
við kúLuskotum fyrir framan
togarann og gáfum skipstjór-
aniurn frest til þess að at-
huga máiiið, hvort hann vildi
ekki nema staðar, en að öðr-
um kostii myndum við skjóta
föstum skötuim á s.kipdð.
Skipstjórinn sagðist aldrei
myndu nema staðar og hélt
áfram siglingunmi á 7—8
mílum fyrst, en fullri ferð
nokkru síðar.
ÞAKKAÐI BEIÐNINA UM
A» FA KALLANA AFTUR A
Þá sagði ég .sikipstjóranum
að ég myndi skjóta föstum
Skotum á framskipið og bað
hann að láta alia kallana
fara aftuir fyrir brú eftir að
ég var búinn að flá sam-
þyklki Landhelgisgæziun'nar í
landi til að skjóta föstuim
skotuim á skipið.
Togaraskipstjórinn þakk-
aði fyrir beiðnina og síðan
hófum við skothríðina. Við
byrjuðum á stefninu, síðan
netalestihni og færðum öklk-
ur aftur eftir skipinu og
skutum eininig í fiskilestina.
ÖIiLum skotunum skutum við
þannig að togarinn var að-
eins fyrir framan okkur, en.
með því móti var engin
hætta á að kúlurnar færu
aftur eftir skipinu.
SAMVINNA UM KÖNNUN
SKEMMDA EFTIR
HVERT SKOT
Þegar við fórum að slkjóta
á fiski- og netaliesitarnar bað
skipsitjórinn um að fá að
senda I. stýriimiann til
þess að athuga skemmdim-
ar. Ég kvað það heimilt, en
þá sendi hann alla kallana
og ætíliaði auðs jáanilega að gera
við götin. Ég tilkynnti hon-
um þá að það væri alls ekki
meiningin og sagði að I.
stýrimaður, aðeins, mætti
fara fram á til að athuga
slkemimidirnar. Hins vegar
sagði ég honum að ef hann
vildi láta loka götunum þái
skyldi ég láta gera það um
leið og hann stöðvaði skipið
og væri mannskapur til þessi
tilbúinn hjá m-ér. Hann var
nú eklki á því og kallaði alla
kallana til baka nema I.
stýriimianm, sem fór niiður í
l'est O'g tilikynnti að sjór væri
kominn í framiskipið, netalest
og fiskilest. Reyndar fór
stýrimaðurinn alltaf fram á
til að kanna skemmdimar
eftir hvert skot og skipstjór-
inn lýsti þeim. Ég tilkynnti
þá í hvert skipti að við
myndum hefja skothríð aftur
og skipstjórinn svaraði allt-
af: „Thank you“, „þölkk fyr-
ir“.
VAR BÚINN AÐ FA
MEIRA EN NÓG, EN . ...
Þegar við höfðum skotið
7—8 skotum sagðist togara-
skipstjórinin vera búinn að
fá meira en nóg og ég spurði
hann þá hvont hann vildi
eklki nema ataðar, en hann
var aldrei á því. Á meðan
þetta gekk yfír hafði ég
samband við aðra brezika
togara og brezku eftirLits- og
herskipin.
SKOTIÐ Á 50—150 m FÆRl
Ails skutum við 18 skot-
um, en í eitt skipti eftir að
við höfðum skotið föstum
skot.um, skutum við einu
púðursikoti. Þá vorum við að-
eins 50 metra frá togaran-
um og skutum púðutnskoti í
brú skipsi.ns. Slfflk sikot gera
óskaplegan hávaða og geta
brotið rúður í brú.
Þegar líða tók á daginn
bemti ég honuim á það að
skipið væri anzi sigið, en sá
brezki var aíiveg ga'lQiharður
á því að þrauka og brezkir
togarar sem voru kominir í
samband við hann voru ekki
langt frá. Sjór flæddi inn umi
götin vegna • þess að hanni
stöðvaði ekki, en öll skotim
lenitu ofan sjólínu nema eitt
sem lemti i sjóitniu. Þá er
hugsanlegt að eitt skot semi
var beinit að fiskilestinni
hafi farið í sjóinn.
ALls mu.n eftirförin hafa
staðið í liðlega 3 tíima eða á
meðan siglt var 30 mílna
vegalengd. Þegar við komum,
að togaranum var hann 39
sjómílur fyrir innan nýju-
fiskveiðimörkin, en þó ekki
i'nnan gömlu markann.a. Einn
brezkur blaðamaður spurði
mig í dag hvort togarin.nl
hefði farið inn fyrir 12
miilna mörkin. Ég svaraðíi því
tiil að við hefðum emgiin 12
rruilina mörk.
BREZKI SKIPST.IÓRINN
SAGÐI EKKI STYGGDAR-
YRÐI
Aldrei saigði brezki skipstjór
inn styggðaryrði i taLstöðina,
en þetfca endaði þannig að
þegar 3 mílur voru eftir í
fyrsfca brezka togarann, sagði
ég honum í fcaLstöðmni að ég
ætilaði að yfirgefa hann og
spurði hvort han-n væri ekki
öruggur urn að komaist til
togairamtnia. Hann kvað svo
vera, þakkaði fyrir og kvaddi
með virkt-um. Ég óskaði hon-
um góðrar ferðar, en þó að
við fylgdum honum ekki eftir,
fylgdist ég þó með hon-um al-
veg þar til hann var kominn
að fyrsta togaranu-m.
TII.BÚNIR TIL HJALPAR
OG TÖKU TOGARANS
Við höfðum allan tírnann
verið með úfcsilegna báta og
tilbúnir að taka togarann, eða
bjaxga mönnunum, þvi mest
hætta var á að togarinn
sigldi si-g niður. Er líða tók að
leifeslökum kom brezk eftir-
litsflugvél frá Bietlandi á
svæðið og fylgdist með gangi
mála með því að sveima yfir.
Við vorum ekki með þyrlu u-m
borð þegar þessi atburður átti
sér stað.
Skjótt eftir að eftirförin
hófst vissi ég að brezku her-
skipin voru á leiðinni, en vissi
ekki hvar þau voru. Þa-u komu
þó seinna á vettvang, en þau
upphaflega sögðu.“
HARÐUR MADUR
EN KURTEIS
„Hvernig fannst þér að
Skipta við skipstjórann?"
„Þetta var harður maður,
en ákaflega kurteis og ekki
hægt að segja annað en að
hann hafi verið s.amur „gemtiil
maður“ á sjónurn. Við gátum
að sjálfsögðu sökkt skipimu,
t. d. með því að skjóta í vélar
rúmið, en þegar menn sýna
direngskap í framkomu virðir
maður það.
Allltof oft drekka brezku
skipstjóramir sig fuLÍLa þegar
þeir Lenda í svona erfiðleikum
og istundum mótmælir skips-
höfnin þeim þannig að þeir
verða að stöðva, en skipstjór-
inn á Everton hafði góða
stjórn og góða skipshöfn.
Það má að sjálfsögðu vel
vera að þeir hafi ekki orðið
eins hræddir af því að við
vorum svona kurteisir, en
veðrið var Uka svo gott og
menn eru alltaf hressari í
góðu veðri.“
„Hverju heldur þú að þessi
atburður valdi á miðunum?"
„Ég tel að -hann valdi því
að þessi sundirung, sem var
komin til hjá togaraskipstjór-
unum vegna hólfaisíkiptanina,
muni renna út í sandinn og
þar af leiðandi muni þeir nú
veiða miklu þéttar saman: Og
■um leið og þei r verða að veiða
þétitar saman fá þeir miklu
minni fisk. Þeir voru orðnir
mjög hvekktir á miðunmm fyr
ir austan, en þar voru þeir
með frá 5—20 körfur eftir
tveggja til þriggja tima tog.
Sumir nenntu efcki einu sinni
að ka-sta og það hefur hljóm-
að í talistöðinni hjá þeim að
undanförniu að bnezki flotinn
væri til einskiis gagns, nema
siður væri.“
ÝMSIR MÖGULEIKAR A
A» TAKA TOGARA
„En hvað um mögulelkann
á að fcaka skip eftir þennan
atburð?“
„Að sjálfsögðu getur ís-
ienzkt varðsikip ekki komið að
landhelgisbrjót án þess að
igera nökkuð. Með slíkri fram
komu væru-m við alveg búnir
að missa þetfca út úr hönd-
unum á okk-ur, en eiginlega
gátum við ekki verið kurteis-
a-ri.
Hins vegar er þetta engan
veginn fulLreynt, þetta var
einstakt tilvik, sem maður
getiur ekki búizt viið að
endurtaki siig, en það
er hægast að beiita meiri
hörku ef maður vill og þá
koma ýmsar aðrar aðferðir
tiL greina sem tryggja töku
landheligisbrjóta. En þegar
maður á I höggi við einstakt
prúðmenni, þá kemur virð-
inig sjómiaimnia gaignvart hver
öðrum fram, þó að þeim
fækki óðuim þessari mann-
gerð í brezka togairaflotan-
um.“
„Vildiröu hitta Georg Muss
ell sldpstóra á Everfcon?“
„Ég hefði gamam aif að
hitta hann á bjórkrá (,,pup“)
eftir sfcriíðið." — á. j.
Þessa myndi tók Kr. Ben. af Guðnmndi Kjæmested skipherra
ra-ða við 1. stýrimann sinn, Friðgeir Olgeirsson, við koinnna
til Reykjavíkur í fyrrinótt. Á brúarvængnum eru einnig dótt
ir Guðnuindar og (sonur að taka áinóti honum.
SAMANÞJÖPPUN
TOGARANNA, MINNI
FISKUR