Morgunblaðið - 30.05.1973, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1973
Fáein Haag-fræðileg
rök til Finnboga Rúts
Á fundi landhelgianefndar
lagði einn nefndarmanna, Finn-
bogi Rútur Vaidimarsson banka-
stjóri og fyrrverandi alþingis-
maður, fram „greiinargerð um
máiflutining í landhelgismáli Is-
lendánga“.
Greinargerðin birtist í Morg
unblaðinu dagana 28. apríl og 1.
maí s.l. Þykir hlýða að ræða
hér á eftir ádeilu þá, sem þar
er höfð í frammi.
I. RÖK GEGN
MÁ1.FLIJTNIN GI I HAAG I
HNOTSKURN
Þesisi eru helzt rök gegn því
að halda uppi málsvörn fyrir
Islendinga í Haag:
a) Hver viti borinn maður
ieggur ekki sjálfviljugur undir
dóm annarra manna vafamál um,
hvort dæma eigi hann til dauða.
Isiendingar leggja því ekki
sjálfviljugir undir dóm erlendra
manna lífshagsmuni sína. Þeir,
sem gerðu landhelgissamn-
inga 1961, gerðu sér ekki grein
fyrir, að þeir voru að afsala er-
lendum mönnum dómsvaldi um
lífshagsmuni íslenzku þjóðarinn
ar. Af þessari ástæðu ógilti
Alþingi hinn 15. febrúar 1972
sanmingana frá 1961.
b) í sáttmála Sameinuðu þjóð-
anna eru mál, er snerta
fullveldi aðildarrikja skilin
undan afskiptum stofnana sam-
takanna. Með þessum rökstuðn-
ingi neitaöi Perú að leggja deilu
út af töku 7 hvalveiðí-
báta Onassis 120 sjómílur und-
an ströndum þess undir
Milliríkjadómstólinn í Haag.
c) Með þingsályktun Alþingis
15. febrúar 1972 og setningu
reglugerðar nr. 189/1972 um út-
færslu fiskveiðilandhelginnar í
50 sjómílur, sem ríkisstjóminni
var skylt að setja samkvæmt
þingræðisreglunni, voru land-
helgissamningamir felldir úr
gildi að íslenzkum lögum og
kveðið á um islenzka lögsögu í
iamdhelgismálinn. Haagdómstóii-
iinn kvað aftur á móti upp end-
aniegan dóm 2. febrúar s.l. þesS
efnis, að landhelgissamning-
ar frá 1961 séu gildir að alþjóða
lögum og að hann hafi dómsvald
í landhelgisdeilunni. Nú hafa ís-
lewdingar ekki enn á neinn hátt
vtiðurkennt dóm Haagdómstóls-
ins frá 2. febrúar sJ. En sendi
þeir mádflutningssveit til Haag,
þá hefur málfkit-ningur hennar
að forsendu, að land'helgissamn-
ingamir frá 1961 séu gildir að
istenzkum lögum jafnt sem al-
þjóðalögum. Alþingi hefur ekki
fært íslenzk lög til samra-mis við
úrskurð Haagdómstólsins að
þessu leyti.
d) MillirikjadómstólM'nn í
Haag dæmir eftir samningum og
venju öðru fnemur. Genfarsátt-
málamir frá 1958 ere okk-
ur óhagstæðir í landhelgisdeil-
unná. Erwrfremur sú staðreynd,
að fiskveiðar Breta á Islands-
miðum allt upp að 12 sjómílna
mörkum eiga sér langa venju að
baki. Hásfcmn er því ekki fjarri,
að Isíendingar tapi málínu í
Haag, hvort sem þeir flytja mál-
Ið eðo ekki.
e) Engdn vissa er fyrir því,
að Islendingar geti fengifl sér úr
sktrrðaða gegn mótmælum
Breta framlengda fresti, þótt
þeir flytjii máiið. Ef þeiir mæta
efldö, hvílir hins vegar á dóm-
etóflnum skylda til að rannsaka
málið af sjálfsdáðum, sbr. 53. gr.
samþykkta hans.
f) Málflutningur Islendinga í
Haag hlyti að verða feiknafyr-
irtæki, sem sveit ísienzkra og er
lendra lögfræflinga yrði að vinna
að. Það yrði mjög kostnaðar-
samt. Hvorki Danir né Norð-
menn, þótt um tuttugu sinnum
fleiri séu en Islendingar og eigi
á að skipa frábæru liði visinda-
manna á sviði þjóðaréttar, hafa
treystst til að flytja mál fyrir
Millirikjadómstólinum í Haag
eingöngu með inniendu liði.
Slíkt þekkist ekki nema frá
hendi stórþjóða. Svissneskur
prófessor flutti landhelgisnriál
fyrir hönd Norðmanna gegn
Bretum.
g) Ef Islendiogar leggja með
máiflutningi í Haag kapp á að
öðlast sér hagstæðan dóm Milli
rikjadómstóisins, mun umheimur
inn ætla þeim vissulega þann
ásetning að nota sér hagstæðan
dóm sem vopn gegn Bretum. En
um leið hljóta þeir sáðferðilega
og í augum umheimsins að skuld
binda sig til að hlíta séir óhag-
stæðum dómi, ef svo illa fer.
II. „Ákærum Breta frammi fyrir
hinum siðmenntaða heimi“
Þanniig hljóðar fyrsta fyrir-
sögn greinargerðar Finnboga
Rúts.
Siðmenntaðar þjóðir i merk-
ingu þjóðaréttar hafa öðrum
fremur verið gömhi Evrópuveld
in. Eru Bretar þar ofariega á
blaði. Siðmenntaðar þjóðir hafa
til Skamnms tíma úti um allan
heim átt í höggi við minnii mátt-
air þjóðir, sem ekki gátu varið
hendur sínar. Sem betur
fer, breytist þetta nú óðum.
Islendíngar geta alveg eins
ákært Breta fyrir Allsherjar-
þinginu eins og fyrir Miilirikja-
dómstólnum í Haag, sem dæmir
eftir hinum þröngu reghim þjóða
réttar, er Bretar hafa átt svo
mikinn þátt í að móta
III. Tóku íslendingar yfk sig
Miilirikjadómstóiinn í Haag þeg-
ar árið 1946?
Fifmbogi Rútur segir snemma
í greinargerð sinni, að Islend-
ingar hafi þegar árið 1946 „tek-
ið yf'vr siig“ hinn „erlenda dóm-
stól“ I Haag með því að gerast
aðilar að Sameinuðu þjóðunum.
Hér fer hann með rangt mál. Að
ildarrikin taka ekki yfir sig
dómsvald Haagdómstólsins nema
með yfirlýsingu samkvæmt
36. gr. samþykktar hams. Þess
vegna gátu Bretar ekki skotið
þorskastn ðinu fcil Haagdómstóls-
ins fyrir 1961, er errgir iandhelg
issamningar voru tii.
IV. Endinn skyMI í upphafí
skoða.
Endir málaferla i Haag er
dómur, sem ammað hvoirt fellur
í vil Islendingum eða Bretum
og Ves tu r-Þj óðverj um, ef ekki
hefur áður sátt komizt á.
Hvorki Finnbogi Rútur né svo
margir aðrir, sem gerast tals-
menn málflutnings í Haag, taka
skýra afstöðu til þess, hvort þeiir
vifljí og telji skylt að fara eftíar
dómi Haagdómstólsins, ef við
töpum málinu. Væri afar fróð-
legt að fá skýr svör hans við
þeirrí sþurningu.
Framlhjá því verður ekki horft,
að dæmi Haagdómistóllinn ðheim
ila stærri landlheigi en 12 sjómffl-
ur, er hann að lýsa þá reglu al-
þjóðalög. Eftir því sem sá dóm-
ur vegur þyngra í réttarvitund
þjóðanna, verður erfiðara fyrir
okkur að synja fyrir, að orð
hans séu alþjóðaiiög, haida
settu striki og láta varðskip okk
ar verja 50 sjómilna fiskveiði-
landhelgi.
Þegar í upphafi verðum við
að afráða, hvort við æUum að
þrauka og fTeista þess að halda
uppi 50 sjómílua l'andhetgi þrátt
fyrir andstæðan Haag-dóm.
Ef við látum aldrei henda okk-
ur i orði né 1 verki með mál-
flutningi að viðurkenna dörrus-
vald Haagdómstólsims, og hann
síðan illu heilli kveður upp okk
ur andstæðan dóm eftir einhliða
málflutning Breta, þá miun slík-
ur dómur ekki hafa sömu sið-
ferðilega þyngd í augum um-
heímsins sem alþjóðalög og
ef báðir aðilar hefðu flutt mál-
ið til þrautar. Lagareglum er
stundum líkt við reglur mann-
tafls. Samkvæmt formlegum regl
um Alþjóðaskáksambandsíns
hefði Fischer orðið jafnmdk-
iil heimsmeistari í skák og hann
er í dag, ef Spasski hefðí ekki
mætt til leiks, Fischer leik-
ið fyrsta leikinin í hverri skák
og klukkan síðan gengið á
Spasski, unz hann hefði falMð á
tíma. En í augum umheimsins
hefði sííkur sigur Fischers orðið
skuggi þess, sem harm varð eft-
ir hima hörðu baráttu, þar sem
báðir keppinautar lögðu sig fram
til hms ýtrasta. Svipuð sj örrar-
mið verða íslendrngar að hafa I
huga, þegar rætt er um, hvort
við eigum að etja kappi við stór
þjóðirnar Breta og Vestur-Þjóð-
verja á grundveMi hinna þröngu
leikreglrra i Haag.
Að mínu állti eiga Islending-
ar að vera sjálfum sér samkvæm
ir, ljá aldrei máls á dómi um lífs
hagsmuni sína, flytja málið ekki
í Haag og þrauka roeð okkar 50
sjómílur, hvað sem tautar og
raular í I IoMandi.
Ekkí er trnnt að himza Mil'M-
rikjadómstólmn i Haag rækileg-
ar en með þvi að flytja máflið fyr
ir honum, þ.e. reyna að hljóta
gott af honum, en vera um leið
að virða að vettugi úrskurð hans
frá 17. ágúst 1972 með því að
láta varðskip okkar klippa á tog-
vflra brezkra fískisfldpa.
Talsrnenn málflutniiings I Haag,
sem eiga sæti ú Afþrngi, eins og
t.d. dr. Gunnar Thoroddsen þjóð
réttarprófessor, hafa hvorki
hreyft hönd né fót á þeim vett-
vangi til að fá þingsályktun um
Haag- málflutning samþykkta.
Eru þó allmiklar líkur á sarn-
þykkj Atþingis, með þvl að
stjómaorliðið gengur efcki óskipt
til íeiks. Samlnæmt þingræð**-
reglunni yrði ríkisstjómiiR
að beygja stig. Slík ósam-
kvæmni orða og gerða fytgis-
marrna málflutnings vefcur efa-
semdir um, að þeir raunveruiega
vilji, að málið sé flutt I Haag.
V. Voru fslendingar beittir nauð-
ung árið 1961 af Bretnm?
G reinargerðarh öfundur ræðir
í löngu máfii þá kenningu srna,
að samningurinn 1961 við Breta
hafi verið nauðungarsamningur.
Telnr hann sig geta sýnt og
sannað það nú, meira en tveim-
ur mánuðum eftir að Haagdóm-
stóWinn hefur endanlega dæmt,
að engri nauðung hafi ver-
ið beitt og sairmingurjnn frá
1961 sé gifldur.
Fer honum líkt og málflutn-
ingsmanni, sem sefur á máisgögn
um, á meðan mál er fyrir dóm-
stólnum, en rýkur upp að dómi
fötinum, skrifar ianga greinar-
gerð og sendir dómara éwamt
gögnum. Gerir hann sér ekki
grein fyrir, að HaagdómstólMmn
hefur kveðið upp endanlegan
dóm um nauðungaratrióið?
Finnbogi Rútur segir, að hann
vitní í „skjöl, sem ekki hafa áð-
ur verið birt hér á landi, sem
varpa nýju ljósi á nauðungar-
sarraning þann, sem gerður vair
víð Breta 1961“ Er hann þó
ekki hér að ræða um öranur skjöl
en þau, sem Bretar lögðn sjáM-
ir fram fyrir HaagdómstóHnn,
eins og t.d. bréf Sir Douglas
Home til Guðmundar 1. Guð-
mundssonaar frá 14. og 21. desem
ber 1960.
Þessi skjöl telur Finn-
bogi Rútur „sýraa og sanna, að
Bretar stuðluðu að og fengu
fram sarraninginn 1961 með hót-
un um beitmgu vopnavalds og
viðskiptalegs ofbeldi's og að
sarnninigurinn er því skv. skýr-
um ákvæðum nýrra alþjóðaiaga
Vinarsfimþykktarinnar um milli
ríkjasaminga frá 23. maí 1969,
ógildur frá upphafi", sbr. Mbl.
28. april s.l., bls. 14, 2. dálk.
Þetta voru orð Fi'rmboga Rúts.
Enda þótt HaagdómstóIIinn hafi
í ýtarlegum eradaníegum dómi 2.
febrúar s.I. á grundvelli sömii
skjala í ljósi Viraarsamþykktar-
iraniar frá 1969 talið augljóst, að
landhelgissamningar frá 1961
hafi ekki verið nauðunigarsamn-
ingar og séu þvi gildír, blæs
Finnbogi Rntiir á orð dómstóls-
ins og kveðor upp sinn eigin
dóm þess efniis, að skjölm sýni
og sammi nauðimg Breta. Sýraist
trauðla vera unnt að ganga
lengra en Fínnbogi Rútur gerir
i því að gera lítið úr dóm.gremd
dómenda Haagdómstólisins. Er
mér það þvi algjör ráð-
gáta, hvers vegna sami rraaður,
Fim'nbogi Rótur, leggur svo ein-
dregið ttl að við leggjum
mál okkar undir dóm mannanna,
sem sitja i Haag. Hitt ætla ég
vera pennaglöp, þeganr Finnbogí
Rútur segir síðar í sömu grein-
argerð í Mbt. 1. maí, bls. 15, 3.
dálk, að Haagdómstólíirara hafi
byggt nefndan dóm frá 2. febrú-
ar sX réttilega skv. lagaregliim
á köraraun á aðdraganda samn-
ingsiras, framlögðum skjölum,
brezkum og íslenzkum, sem is-
lerazkinr alþingismenn hafi ekki
fengið að sjá 1961 (lettitíbreyt-
ing rraím>: Eða hvernig fá þess-
ar tverans komar skoðanir Finn-
boga Rúts samrýmzt í sömu
grei raar ge rðinni ?
Barakastjóriinra segir sönnuraar
gögraira urra nauðungjraa vera
sflíjöl, seira alþijragismenra fengu
ekki að sjá 1961. Er það merki-
legt, hvemig hann getur álykt-
að, að bréf SSr Aliee Douglas
Home hati Táðið úrslitum um
nauðurag, ef hirair „neyddu", þ.e.
meiriWuti Alþingi® 1961, feragu
ekhi að sjá skjöMin. Samkvæmt
þessu komsit hóturain aldrei til
vituradar hiniraa „raeyddu“ raerraa
ráðherrarana. Það eru auðskiMn
sararairadi, að ekki er urant að
kúga rraaran, raerria hótunira komizt
til vitundar haras. Eða vill Firan-
bogi Rútur bera það fyrir, að
Bretar hafi neytt ráðherra Við-
reisraarstj ómari n nar og þeir sið-
an neytt aðra þiragmenra meiri-
hflutans á Alþiragi í marz 1961?
Til sönirauraar máíi sírau um
raauðung vitnar Firanbogi Rútur
i yfirlýsingair rraargra forystu-
mararaa stjórraarflokkanraa, sem
voru í stjórraarandstöðu 1961.
Þeir segi laradheígissamniinga
1961 hafa verið nauðuragarsannn
inga. Hins vegar þegir hann um,
að alþiingismenn meirihlutans ár
ið 1961 syraja þverlega fyrir, að
samnmgamir hafi verið nauðung
arsamnimgar. Spyrja naá þvx
Firmboga Rút, hvort hairan hafi
hugsiað sér, að aðeiins þingmenin
rainnihlutans yrðu leiddir sem
vitni um nauðung, ef máMð yrði
fiutt, eða einnig hiniir „neyddu" ?
Lestur greinargerðiar Firan-
boga Rúts leiðir ekki í ljós neiin
ný sannindi um nauðung Breta
gagnvart Islendingum. Ef haran
á við bi*éf Sir Alec Douglas
Home til Guðmundar í Guð-
mundssonar utanríkisráðherra,
þá er augljóst, að þær stað-
revndir, sem dóntstólniun vnru
kunnar um viðurvist brezkra
herskipa við Island, voru langt-
um alvarlegri þrýstingur Breta
á hendur Islendingum en allt
tal þeirra í bréfum. Á meðan
herskip voru við Isíand, var
aldrei að vita, hvenær þau
skytu íslenzk varðskip í kaf.
Brýnrngar brezka utahríkisráð-
herrans bréflega um alvarlegar
afieiðingar, sem það gæti haft,
ef ekki næðust samningar, voru
ekki eiras alvariegs eðíis. Þær
þwrftu ekki að þýða annað en
það að deilan á miðuraum hlyti
fyrr eða síðar að ’hafa marans-
bana i för með sér.
VI. Hvernig fjallaði MiUirikja-
dómstóllinn um nauðungina?
Utanríkisráðherra islands
sendi hinm 29. maí 1972 Milli-
ríkjadórrastólnum bréf. 1 því var
tekið fram, að „erindaiSikiptin
1961 fóru fram við óhemju erfið-
ar aðstæður, þá er hinn konung-
legi brezki floti hafði beitt
vaidi til að starada gegn 12 mrlna
f i skveiðil and helgi. ‘ ‘
1 bréfi þes®u var ákveðið gef-
ið í skyn, að Bretar hefðu beitt
nawðung. Tel ég vafalaust, að
orðölag bréfs þessa hafi verið
boríð undÍT þjóðréttarráðunaut
ríkisstjórnariniraar, Hans G. And-
ersen. Að minu áliti er orðaiag-
ið mjög vel vaíið ÖI að lýsa að-
ferð Breta hér við larad.
Mexikanski dómailnn, FadiIIa
Nervo, vitnar til bréfs þessa til
sönnunar um nauðung, er Bret-
ar hafi viðhaft. Bretar viður-
kenraa og sjálflr i málsskjölum
sínum tíl Millirikj/adómstöls-
Ins, að þeir hafi verið með her-
skipaflota sinn hér við l'and.
1 4. niálsgrein i niálskoti Breta
til MiiUríkjailónnstóisius i Haag
segir orðrét t:
- „GMdí þessara aðgerða var
eigt viðurkennt af Hirau sarraeim-
aða konuragsriki, og fiskiskip frá
Himu sameiiniaða ko-numgsirí'ki
héldu áfram að fistea iniraan 12
sjómtl'raa markarana. Gerðust raú
ýrrashr atburðir, þar sem við sö-gu
komu anraars vegar íslenzk varð
skip og hins vegar brezk fistei-
skip og f iskvera darskip Hfim«
, korauragiega brezka flot«.“
Um þessi orð Breta segir Pa-
dilla Nervo í sératkvæði sínw
himin 2. febrúar s.I.:
„Elgi er neitað fullyrðimgunni
um, að erindaslciptim 1961 hafi
faríð fram við óhemju erfiðar að
stæður, þá er hinn konuiragle'gi
brezki flott hafði beitt valdi tii
að starada gegn 12 sjómíína fi«k-
veiðimörkuinu>m (4. mgr. I máslr
skoti Hms sameinaða konumigs-
ríkis). Dómstólflinn ættt ekki að
ganga fram hjá þessiari stað-
reyrad, og ’þarf haran ekki að
krefjast skjallegra sönnumar-
gagraa um gerð, mymd og fram-
kvæmd valdbeitimgar, sem við-
höfð var (52. gr. Vínarsáttmál-
ans um alþjóðareglur um mfflli-
r ikjasamrain ga). “