Morgunblaðið - 30.05.1973, Blaðsíða 25

MORGUN’BLAiÐD©, MIÐVIKODA&WR 30. MAÍ 15*73
25
— Og: svo allt þeitta rugl
um að þú sért frá annarri plá-
— Svo giftu þau sig og —
ha. ha, ha — og lii’ðu i ham-
iugju það aem eftir var tfs-
ins — ha, ha . . .
— Hvers vegna horfii' fólk
svona á okkur?
— Er eitthvað annað en
kvenfóHc, sem þú hefur sér-
þekkingu á?
— Off svo eru það nýjnstu
Slúðursaguraar.
— Ég þoli ekki þessa um-
ferð.
Pípulagnir
Nýlagnir, vi8ger6ir og breytingar.
SKULI M. GESTSSON,
pjpulagningaroeistari.
Sími 71748.
Hestamannafélagið Dreyri
heldur fcappreiðar að Ölveri sunn'udag'inu 24. júní
nk. VLnsamlegast sfcráið fcappreiðahross í símutn
93-1332 — 93-1060.
Frábær völlur í fögru umhverfi.
Nánar auglýst síðar.
MÓTSNEFND.
(|| ÚTBOÐ
Tilboð ósikast í að leggja stofnlögn frá Breiðholti I
að Breiðholti II, fyrir Hitaveitu Reykjavíkur.
ÍJtboðsgögn eru afhent í skrifstofu vorri gegn
3.000.00 fcróna skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað fi-mmtudaginn
14. júní nk. kl. 11:00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Frikirl'iuvegi 3 — Simi 25800
Bezt ú auglýsa í EVIorgunhlabinu
Haag-fræðileg rök
hafa haPt iuni a8 halda gög-n,
sem fa/ra langt út fyrir úrlausn
arefnið um dómbæmi og víkja
rækilega að efnisatriðum mális-
inis, og það hefuir ekki látið
neitt tækifæri sér úr greipum
gamga tíl að stunda sömu iðju
með greimargerðum, sem m.a.
hefur verið dreift meðal hiuna
Sameinuðu þjóða, svo og með
öðrum hætti, en á öllum þessum
gögnum hefur athygli dómstóls-
inis verið vakin á eirai eða arm-
an hátt, eins og tilastlunin hefur
vafalaust verið. IIIu heilli ligg-
ur nærri að túllca þetta hitta-
lag þannig, að nieð því sé tilætl-
unin annars vegar að gera ís-
land nipstnm eins vel sett, eins
og það hefði látið flyt.ja niálið
af sinra hendi við málsmeðferð-
ina fyrir dómstólnurn (því dóm-
stóilinn hefnr i rann af ná-
kvæmni kannað «g metið rök-
senulir þess), en hins vegar að
gefa Islandi færi á þvi, beri
nauðsyn til, að halda því fram,
að það viðurkenni ekki réttniæti
málsmeðferðarinnar eða niður-
stöðu hennar, svo sem það vissu
lega hefur gert, að því er varð-
ar þau bráðahirgðaúrræði, sem
dómstóllinn veitti leiðarvisrm-
um í úrsknrði sinnm, upp kveðn
um 17. ágúst 1972.“ (Leturbreyt
ing min.)
Ekki aðeins virðist allur
skilningur á siðferðilegum þætti
landhel gismálsins hafa farið fyr
ir ofan bæjargarð Finnboga
Rúts eða neðan, heldur gildir
sama um þau sannindi, að land-
helgismálið er ekki síður stjórn
málalegs eðlis en lagalegs. Hamn
virðist alls ekki skilja, að Is-
kindingum er ekkert mikilvæg-
ara í þessari stjórnmálaiegu
deilu við Breta em að halda
ávailt sarnúð umheimsins og
geta ávallt sagt, að við höfum
alla tíð, frá því að deilan hófst
1972, neitað að beygja okkur
imdir liinar þröngn leikreglur,
sem eru gamli þjóðarétturinn og
málflutningiir fyrir Milliríkja-
dómstólnnm í Haag.
XIII. Bannsókn málsins iivílir á
Haagdómstólnum, ef aðili mætir
ekki.
Samkvæmt 53. gr. samþykkta
Haagdómstólsins skal hanm
rannsaka mál af sjálfsdáðum.
Hvílir því mun ríikari síkylda á
honum en dómara einkamáls hér
á lamdi, etf aðili mætrr ekki, shr.
2 mgr. 118. gr. laga nr. 85/1936,
þar sem einkamáladómari skal
dæma málið eftir framlögðum
skilríkjum einum. Dómari saka-
mals héir á landi skal hms veg
ar rarmsaka mál af sjálfsdéðum,
Shr. X. kafla laga nr. 82/1961.
Dómari einkamáls getur ekki
aflað gagna nema með atbeina
málsaðila, en dómari sakaimáls
getur aflað gagna án atbeina
saksóknara eða sökumauts.
Nefnd skylda samkværrrt 53.
gr. samþykkta Haagdómstólsins
hvilir ekki á dómstólnuTn, ef að
ilar mæta og flytja málið. Af
þessari ástæðu getur léiegur
xnálílutnmgur orðið verri en
engtun, af því að hann léttir
rarnnsóknarskyldunm af dóm-
stólnum.
Fimrbogi Rútur er áð Hkind-
um ókuimugUT muninum á einka
málaime&ferð og sakamálameð-
ferð. Þess vegna misskilur hann
að mínu áliti það, sem sagt var
fyrir skemmstu í .sjónvarpinu
um málið. Ummæli Haagdóm-
stólsins, sem Finnbogi Rútur
vitnar til um rannsóknarskyldu
hans, eru í fullu samræmi við
þá rannsóknarskyldu, sem hvíl-
ir á sakadómurum hér á landi.
Haagdómstóllinin hefur hins veg
ar ekki vopnavald til að knýja
fram gagnaöflun, og verður hún
þvi hugsanlega seinvirkari af
þeirri ástæðu. Sakadómara hér
á lamdi er ekki skylt að rann-
saka arnnað en það, sem hanm
sjálfur teiur skipta máli. Rann-
sóknaraðferð hanis er reyndar
sú snina og tíókust yfirleitt í vís
indum. Undir leiðsögn óljösra
ti'lgátna i upphafi fikrar ranm-
sakandinn sig áf ram að sannleika
málshrus.
Bankastjórinn vitnar í orð
Haagdómstólsins í „Corfusunds-
málinu” Þýðing hanis á orðum
dómstólsins er ónákvæm. Hanm
þýðir t.d. eftirfaramdi orð:
„This Article eintitles tlhe Uniit-
ed Kingdom Goverrumerít to call
upon tíhe Court to decide in
favour otf rts claim. . með is-
lenzku orðxmum: „Grein þessi
veiitir ríkisstjóm Bretlands rétt
tal að krefjast þess, að dóimir-
inn dærni henni í vil eftir kröfu
hennar. . . Þótt nefnd orð
„catl upom“ i hinum gildandi
enska texta séu þýdd jafn óná-
kvæmt i íslenzkri þýðingu 1. tl.
53. gr. samþyklcta dómstólsins
gildir það einu. Ensku orðin „to
call upon“ þýðia ekld „að krefj-
ast“. Þau þýða „að mælast
til“ eða „skora á“. En út
af þessari rangþýðingu leggur
Finnbogi Rútur á þamn veg, að
mæti annar aðilinn fyrir Haag-
dómstólnum, en hin ekki, þá
eigi sá, sem mætir, Tétt á þvi, að
krafa hams sé tekim til greina og
honum dæmt i vJl, sbr. millifyr-
irsögn hans „Rétöndum afsal
að“. Finnbogi Rútur er líklega
einn um að skilja 53. gr. sam-
þykkta Haagdómstólsins á þenn
am veg. Einmitt i greininni
sjálfri er, eins og kemur fram í
greinargerö hans, tekið fram, að
dómstóllÍTm skai rannsaka mál
ið. Sú rannsókn leiðir annað
hvort til þess, að brafa sækj-
anda er tekin til greima, eða að
henni er hafnað.
XIV. Tilkostnaður íslendinga af
málfutnmgi i Haag.
íslendingar eiga ekki aðeius i
einu dómsmáili í Haag heldur
tveimur. Það eykur tilkostmað-
inm. Ef málið verður flutt af Is-
iamds hálfu, er bæfö við Breta
og Vest ur-Þjóðverja að kljást.
Bretar tefla auk rikismálfytj-
anda sins meðal anna.rra fram í
Haag 6 hæstaréttarlögmönmum
og prófessor í þjóðarétti. Mál-
fiutninigurinm «r fefknafyrir-
tæki, sem tekur sveit sérfræð-
inga tvö til þrjú ár, ef ekki
lengri tima, bæði við undirbún-
ing málsins heima fyrir og fyrir
dómstóinum sjálfum.
Mér hefur verið tjáð, að mála
ferli, sem ríki átti i nýlega fyr-
ir Haagdómstóhium, hafi kostað
það 15 milljónir bandaríkjadala
eða nánast jafnvirði 1500 millj-
óna íslenzkra króna. Sá tál-
kostnaður hlauzt af einu máli,
en íslendingar eiga í tveimur
málum fyrir dómstólnum. Þótt
málfluitningur Islendinga í Haag
yrði ekki svo dýr, má búast við,
að hann kosti stórar fjárhæðir,
ef framkvæmdur verður, svo við
uniandi sé.
Nýlega lentu Xslemdingar í deilu
út af kostnaði af hafnargerð-
inni í Straumsvík, en þeir höfðu
samið sig undir alþjóðlegan gerð
ardóm í þelrri deilu. Fengu þeir
að tilnefna einn dómanda. Þótt
við ættum menn lærða ágæta vel
í verksamnimgarétti, þótti ekki
annað tjóa fyrir Islendinga en
að fá einn fremsta erlendan
lögfræðing á þvi sviði tit að
flytja málið, írarrn Abraham-
son. Ekki veit ég hver kostnað-
ur islenzku hafnarmálastjórnar-
innar er orðinn af þeim mála-
ferium, en þar var þó smámál á
ferðinni í samanburði við land-
helgismálið. Samt skilst mér á
Finnboga Rúti, að hann ætli sér
að láta islenzka menn flytja það,
sem ekki hafa ftutt slík mál áð-
ur. Er helzt að skilja, að hann
telji fjarstæðu að fá erlendan
þjóðréttarfræðing til að flytja
málið.
XIV. Haagdómstóllinn er ekld
lögg,jafar»ðiti
Haagdómstóllinin er ekki lög-
gjafaraðili á sviði þjóðaréttar.
Dómendur dómstólsins eru
bundnir af því, sem þeir telja
alþjóðalög. Jafnvel þótt þeir
kunni að hafa samúð með mál-
stað Islndinga, er ekki þar með
sagt, að þeir telji sig geba dærot
okkur í vií. 1 augu við þessa
hættu verða Islendingar að horf
ast.
I ruáii út af landgrunni Norð-
ursjávarins, sem Haagdómstóll-
inn dæmdi árið 1969, sagði
hanm m.a.:
„Hin drottinvaldslega lög-
saga, siem strandríki er bært Uil
að framkvæma . . ekki einungis
yfir sjávarbotninum undir land
helgissænum, heldur og yfir
sænum sjálfum. . . tekur ekki yf
ir sjávarsvæði landgruninsins ut
an lanrihelgi, en þar hefar
strandi'iki ekki drottinvald yfír
sænum sjálfum og yfir sjávar-
botninum einungis i því skyni
að framkvæma könmun og hag-
nýtingu."
Með slikri yfirlýsingu er
Haagdómstóllinn að leggja á sjg
sjálfan bönd. Brezki dómarmn
notaði tækifærið 2. febrúar s.l.,
þótt þar sikyldi aðeins dæma um
formhiið málsins, til að mimma
dómstölinn á þessi síður en svo
gömlu orð hans. 1 séráliti sinu
vitnaði hann einnig til Genfar-
sáttmálans frá 1958 um land-
helgi. 1 24. gr. hans er kvéðið
svo á, að aðlægt lielti (oontiiguo-
us zone), sem svo er kallað, tak
markist við 12 sjömílur frá
stranðlínu. Aðlægt belti er
næsta belti fyrir utan landheigi.
Af þessu dregur hann þá álykt-
un, að fiskveiðilandihelgi gcti aö.s
ekki orðið viðari en 12 sjónrílur,
úr því að belti utan við hama
Skal ekki vera víðara en 12 sjö-
mílur frá strandlínu. Fræðiimenm
þjóðaréttar hafa enmfremur Umg
um haldið fram svokallaðrá
rirknikemningu (effektiritete-
prmcip), þ. e. að riki ’skuli
halda þeim yfirráöum,
sem það hefur náð á vald sitt,
hvort heldur með góðu efia Ilta,
og tekizt að halda og verja um
aTllangt skeið. Þannig hefur
þjóðaréttur lengi viðurkennt of-
beldið með vissum hætti.
Hér er ekki verið að spá
neinu um, hvernig dómur Haag-
dómstólsins fellur. Um niður-
stöðu hans ríkir óvissa, eins pg
svo mörg önnur mannanna verk.
Hann kann að segja, að séu
fiskimiðin í hættu af völdum
rányrkju, þá sé það hlutverk Is-
lendinga og Breta að vemda.
þau. Eða hann kann að segja,
að fiskimiðin séu í hættu af rán
yrkju, og lífsihagsmunir ístend-
inga geri óhjákvæmilegt áð
dæma þeim vald til að stjóma
veiðum á miðunum. EJn allar
slíkar vangaveltur hljóta afi
vera getgátur einar.
Islendingar mega ekki af
barnaskap telja séi' trú um, að
góður málstaður hljöti áváHt sig
ur fyrir dómstóium. Lög getfa
verið ranglát. Dómar geta verifi
rangir.
Við þurfum ekki að efast urn,
að við hljótum sigur að lokum í
landhelgismálinu. En sá stgur
þarf ekki að verða fyrir Haiag*
dómstólnum, heldur kann haim
að hlotnast okkur á væntani-
legri hafréttarráðstefnu Samekv
uðu þjóðaima.
Abraham Lincoln átti í harSri
baráttu fyrir afnámi þrælahakis
í Bandaríkjum Norður-Ameríku
á síðastliðinni öld. Hann hafðl
vit á því að leggja málstað sinn
ekki undir bandaríska dómstóla,
þvi að þá hefði hamn vitaskúld
tapað málinu. Þrælalhald var þá
„lög og réttur" í Bandaríkjum
Norður-Ameríku. Hann barðteit
fyrir stjórnmálasiigri í máliinu »g
fékk hann. Við getum lært af
reynslu hans. Forfiumst J»ví að
h*e:g:.ia Hfshagsinuni okkar und-
ir dóni erle.ndra nianna í Haag
í Hollandi, á meðan rið ritum
ekki, hver eru þeirra lög og
réttur.
Gömlu storveldin hafa öðrtim
fremur mötað þjóðaréttinn. Þ*u
vúja því iðulega láta Haagdóim-
stólinn skera úr deilumálum
þeirra og nýrra ríkja í von um,
að geta þannig haldið í horfinu.
Ný riki, sem á legg eru að kom-
ast, þarfnast breytingar »g
gjalda því varhug við að beygja
sig undir dómistóliiinia,