Morgunblaðið - 08.07.1973, Blaðsíða 19

MORGU-NBL ;l 3, JÚLl 1973
19
Árni Johnsen:
r
I SJONMALI
UMHEIMSIN S
Vegna eldgossims á Heimaey
munu Vestmannaeyjar um ófyr
irsjáanlega framtíð verða í sjóm
máli umheimsims, og kom-
andi kynslóðliir alils háns vest-
reona heims a.m.k. eiga eft.iir að
fylgjas't rrieð Vestmannaeyj-
um og þekkja þær vegma eld-
gossins þar og þeirrar uppbygg
imgar, sem nú er að hefjast þar.
Vestmannaeyinguim er því
vamdi á höndum að eiga slík-
an þá-tt framundan, en sá vandi
hverfur með því fólki, sem kena
ur aftur heim og by.ggiir aftur
upp það samfélag, sena það varð
að hverfa frá um sinn.
Al'lit sem sagt er um fram-
vindu eldgoss fyrirfram er að-
eins spá, og mönnuim er svo
gjarnt að spá í hversdagsMlinu,
þvi hver er ekkii að spá ein-
hver j u á hverj um degi ?
Það er þó fremur hvetjandi
en hlitt að allar bjartsýnisispár
í sambandi við eldgosið á Heima
ey, eða aliflestar, hafa
rætzt og vafalítið eru allir glað
ir yfir því, að þeiir svartsýnu
reyndust ekki siannspáir.
t«að er þó svolítið an-
kannaiiegt að tála um að bjart-
sýniin hafi staðið ailt af sér,
þegar tekið er tiUit til þess að
400 hús eyðilögðust, eða liðlega
30% af bænum. Bn sorg yfir húsi
verður hvorki liangvinn né
djúp, þegar eigendum þessara
húsa hafa verið bætt þau að
fulllu eins og íslenzk stjórnvöld
hafa lofað. Brunaþótamat er eng
an veginn fullnægjajndii í mörg-
um tilviikum og tjónið verður að
meta á sanngjaman hátt af
þeim sem tll þekkja, en húsa-
iýsingar eru til af öl'lum húsum
í Eyjum fyrir gos.
Nú er þessu gosi lokið og
þvi er hafin af krafti endurupp-
bygging Vestmannaeyja, hreins-
un bæjarins af allri ösku.
þrautseigju. Nú þegar á að garnga
Al'lt er gert til að flýta fyr-
ir því, að fóik komist aftur heim
till Eyja. I>að er að sjálfsögðu
allt gert til að gera Eyjabyggð
aðgengilega fyrir þá sem vilj'á
snúa heim aftur og greinilega
hefur maður orðið var við þá
staðreynd, að fleira og fleira
fólk ætlar aftur heim til Eyja
ef kostur er. Sérstaklega er eft
iirtektarvert hvað unga fóikið
uriir sér ilila utari heimabyggð-
ar sinnar. Einriig er það sterk-
ur þátt'ur, að fólk vill ekki láta
hrekja sig burtu, það villl takast
á Við vandamálin og sigra þau.
Það er sætt að fagna sigri, þótt
mönnum sé hollt að kunna að
tapa í drengilegum lei'k. Reynd
in er líka sú, þegar ekki er
um mannskaða að ræða, að þeir
sem lenda í erfiðleikum vi’ldu
ekki hafa misst af þeiim, þegar
þeir hafa sigrazt á þeim.
Ölil samfélög reyna að gera
sliitt bezta fyrir þá, sem samfé-
lagið hafa sikapað og mót-
að. Flest Eyjafólkið á sína von
úti við Eyjar blár.
Nú er búið að gera
nýtt sikipuiag fyrir 700 íbúða
hverfi vestur í hrauni
þ.e. milklu fleiri ibúðir en eyði-
lögðust í eidgosinu. Er það
ski'puiagt með hraðuppbygg-
togu fyrir augum og slika upp-
byggiingu er hægt að framkvæma
á einu ári eða tveimur. íslenzk
stjórnvöld hafa lýst þvi yfir, að
alit verði gert til að Eyjabyggð
og fólkið þar nái eðlilegri stöðu
sinini af’tur, og er nokkuð ann-
að sikyns'amlegt, sanngjiarnt eða
mögulegt fyrir þann, sem viil
sýna ísienzku þjóð- og mannlífi
einhver ja virðingu ?
Það er ljós>t, að þessi upp-
bygging kostar nokkra milljarði,
ef til vill 6, ef tiil viM 8 eða
eitthvað minna, en liðlega 4 eru
þegar tryggðir. En þetta er ekki
bara spurning um Eyjafólkjð,
þetta ér spurniing um alla þjóð-
iina, því það sikiptir málí fyrir
hana allia hvort þessi athafna-
sitaður nær aftuir stöðu sinni
sem sterkur hlekkur í þjóðar-
búiriu. Það er því ekki tjaldað
til eiinnar nætur frekar en þeg
a>r byggð hófst á Islandi og þess
vegna verður uppbygging Vest-
mannaeyja spegilmynd af þeiim
manndómi, sem íslenzkt þjóðiíf
býr yfir í dag.
Alit sem gert verður i Eyj-
um verður að gera myndarlega,
vegna sjálfra okkar, vegna
þeirra, sem hafa miisst allt sitt
og vegna þess, að við erum und
ir smásjá umheimsins, því auð-
vitað hefur hann ábuga á að
fylgjast með því, hvort Isiand
er í raun og veru land athafna
og ævintýra.
Þvi þarf nú þegar að hrfnda
í framkvæmd áformum um betri
samgöngur .við Eyjar, byggingu
iþróttamaninvirkj'a j-afnt og íbúð
arhúsia og þegar ég segi iþrótta-
mannv'rkja á ég við hús sem
rúmað gætu al'lis konar félags-
s'tarfsemi. Nútíma fóik terefsit
ákveðinna möguleitoa og þeir
sem eiinu sinni hafa vanizt ein-
hverju VSlja ógjarnan flytja sig
skref aftur á bak og láta af
hendi það sem þeir hafa komið
sér upp með miteilliii vinnu og
þrautsegju. Nú þegar á að gamga
frá að athuguðu máli, kaupum á
nýju skipi ti'l ferða mitll'i iands
og Eyja, hraðskreiðri farþega- og
bí'.iaferju, sem verði rekin af
Vestmannaeyingum sjálfum.
Eriendar þjóðir hafa einndg
’agt sit't af mörkum til þess að
uppbyggirigiin megi takast.
Hverriig getum við með slíkri
hvatn'ngu miðað v:ð annað en
það bezta og vandaðasta þar
: :m imik'ð ér i húfi.
Aðaiatriði'ð er, að fólkið sjái
scir hag í að fara aftur heim til
Eyja oig það er ljóst, að medri
hlriti er nokkurn veginn áteveð
imn, en það má etetei slaJtea á
neinu 1 því sem getur ráðið úr-
sli'tum um hvort Eyjar verða
áfrarn sá miiteilivægi hlekk-
ur sem þjóðarbúið þarf og get-
ur treyst á. Tryggja þarf góð-
ar s'amgöngur, byggiingu sund-
laugar, þvx sú gamla fór und-
ir hra'un, byggja þarf glæsilega
íþróttahöH, en þær er hægt að
fá keyptar tilbúnar frá Norður
löndum, glæsileg og stór hús,
með sömu gólfstærð og Laugar-
dalshölliin og kaupverðið er
jafnt verði cins lií'tiils báts. Það
þarf eintnig að flytja iðn'aðarfyr
irtæki 1 Eyjum og ekkert vanda-
mál er að auka raforkuna frá
iandi. Bæta þarf mennitunar-
möguleiikana og koma upp sfkóla
sjávarútvegsiins eins og fram
kemur hér i blaðinu i viðtali
og það er svo margt sem hægt
er að gera, sem Vestmannaey-
ingar geta gert sjálfir og vilja
eins og aðrir landsimenn, en
óþarfi er að fara nánar út í þá
einstæðu aðstöðu sem Eyjamenn
búa nú við.
Sumir hafa femgið hús-
næði, en helimiingur Eyjafóliks-
inis hefur síðan gos hófst búið
I húsnæði, sem í dag er eftki
taiiS íbúðarhæft á Islandi. Það
hefur jafnvel sofið i geymsium
með sagga og raka, það hefur
eldað mat sinn á kosangastækj-
um i reiðhjólageymslum, það hef
ur búið við ósikaplega vanlíð-
an þó að það hafi ekki hátt um
það, en drengsikapur náungans
undir slíkum kriingumstæð-
um steapar stærra og betra
manmlíf á íslandi. Og það er
staðreynd að Eyjafól'kið hefur
ekki notið sömu fyriirgreiðslu og
aðrir Islendingar, á meginland-
inu, en það hefur verið til léttis
að þeir eru vanir að bjarga sér
sjálfir.
Anmars er eitt sem mig lang
ar að minnast á í lokln. Menn
hafa trú á, að allir bátarnir
snúi heiiirn og leggi sitt af mörk-
um, en fóllk kvíðir þvi að hafa
ekki grösugu grænu blettdna við
hús sín.
Farið er að slá grasbletti í
vesturbænum og nú er búið að
sá feikilegu magnd af grasfræi
og askan er talrin góð tiil að sá
í. Einndg er fyrir hendi sá mögu
lei'ki að kaupa nokkur tún á
meginjliandinu, þökuskera þau
og flytja þökur á alilar lóðir í
Eyjum. Hægur vandi er síðan
að græða túnin upp aftur. Ef
tii vill gætu bændasamtök-
in haft frumkvæði um að athuga
þetta mál, en flutnin>gur á tún-
þökum út í Eyjar er ekki mik-
ið mál og með því tæki mun
styttri tíma að ná upp hlýleg-
um grasblettum en sáningin býð
ur upp á þó að hún sé nauðsyn
leg nú þegar til þess að binda
jarðveginn.
Það er margt hægt að gera
og verður margt gert, því að I
siikum máium er eiinfalt að tatoa
höndum saman þegar á reynir
og það hefur Eyjafólkið sýnt I
sinni byggð um aldir eins
og aðrir ísiiiendingar í mörgum
öðrum byggðarlöiguim. Það er
hins vegar í þessu tidviki hiins
opinbera að tryggja með reiisn
uppbyggingu Eyjaby.ggðar.
Uppbygging Vestmannaeyja er annað verð-
ugasta verkefni íslendinga á þessari öld