Morgunblaðið - 25.11.1973, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1973
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur KonráS Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Rítstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aurdýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 krá mánuði innanlands.
I lausasölu 22, 00 kr. eintakið
Samkvæmt þeim samn-
ingum, sem við höfum
viðSovétríkinum olíukaup,
á ekki að vera hætta á olíu-
skorti hér á landi eins og
nú er að verða í nágranna-
löndum okkar. Á hinn bóg-
inn erum við eftir sem áð-
ur háðir þeim gífurlegu
verðsveiflum, sem verða á
olíu og munu afleiðingar
þess senn koma í ljós í stór-
hækkuðu olíuverði. En
ekki er ráð nema í tíma sé
tekið. Framvinda orku-
mála heimsins knýr á, að
nýtt átak verði gert í hag-
nýtingu jarðhita, bæði til
þess að koma í veg fyrir
orkuskort hér síðar meir
og til þess að fá ódýrari
orku.
Af þessum sökum hafa
9 þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins undir forystu
Matthíasar Á. Mathiesen,
flutt þingsályktunartillögu
á Alþingi þess efnis, að
hraðað verði „skipulegri
athugun á því, hvar hag-
kvæmast er að nýta jarð-
hita í stað olíu til húsahit-
unar og gera sem skjótast
ráðstafanir til nýtingar
hans f þessu skyni. Þá
ályktar Alþingi, að skora á
ríkisstjórnina að gera hið
bráðasta allar nauðsynleg-
ar ráðstafanir- til þess að
hraða þeim hitaveitufram-
kvæmdum, sem undirbún-
ar hafa verið.
í greinargerð Matthíasar
Á. Mathiesen og meðflutn-
irgsmanna hans að þessari
tillögu, koma fram stór-
merkar upplýsingar um
fjárhagslega hagkvæmni
hitaveitunnar. Þar er upp-
lýst, að á næsta ári muni
hitaveitan spara Reykvík-
ingum 1565 milljónir króna
eða 50 þúsund krónur á
hverja 4ra manna fjöl-
skyldu í borginni og er þá
miðað við 90% hækkun á
olíu, sem boðuð hefur verið
og 30% hækkun á gjald-
skrá hitaveitunnar, sem
nauðsynleg er talin. Hitun-
arkostnaður borgarbúa
með olíu mundi nema 2150
milljónum króna en með
heitu vatni 585 milljónum
króna. Á yfirstandandi ári
sparar hitaveitan borgar-
búum 680 milljónir króna
eða um 230 þúsund krónur
á hverja 4ra manna fjöl-
skyldu.
I greinargerð þingmanna
Sjálfstæðisflokksins kem-
ur sú athyglisverða stað-
reynd í ljós, að á síðustu
árum Viðreisnarstjórnar-
innar fóru fram umfangs-
miklar rannsóknir á hugs-
anlegum hitaveitufram-
kvæmdum og aukinni fjár-
öflun til þeirra. Voru rann-
sóknir framkvæmdar á
Akranesi, Akureyri, Hafn-
arfirði, Kópavogi, Seltjarn-
arnesi og Siglufriði og ráð-
izt var í framkvæmdir á
Dalvík, Húsavík, Ólafsfirði,
Reykjahlíðarhverfi við Mý-
vatn, Hvammstanga og Sel-
tjarnamesi auk þess, sem
framkvæmdir í Reykjavík
var hraðað. Nýlega hefur
svo hitaveita verið lögð í
hvert hús í Hrísey, svo sem
kunnugt er.
Hins vegar hefur nú í tfð
vinstri stjórnar dregið úr
rannsóknum og fram-
kvæmdum á þessu sviði á
vegum ríkisins. En Hita-
veita Reykjavfkur hefur á
sama tíma gert samninga
við Kópavog og Hafnar-
fjörð óg samningar við
Garðahrepp eru á lokastigi.
Á Suðurnesjum og í Borg-
arfirði hefur einnig ver-
ið unnið að undirbúningi
hitaveituframkvæmda en
bersýnilegt er, að fjár-
magnsskortur mun há
þeim mjög, ef ekkert verð-
ur að gert. Því miður hefur
áhugaleysi vinstristjórnar-
innar um hitaveitufram-
kvæmdir birzt með marg-
víslegri hætti en þeim ein-
um, aðdregið hafi úr rann-
sóknum á þessu sviði. Al-
kunnugt er nú, að vinstri
stjórnin hefur þvælzt fyrir
því, að f járhagslegur
grundvöllur að rekstri
Hitaveitu Reykjavfkur
gæti verið nægilega traust-
ur til frekari útbreiðslu. 1
ágústmánuði sl. var óskað
eftir 12% hækkun á gjald-
skrá hitaveitunnar en neit-
un barst frá ríkisstjórninni
8. nóvember en samþykki
fyrir nokkrum dögum. Á
þessum tíma hefur hin
bandóða verðbólga í land-
inu hins vegar verið í full-
um gangi og nú er nauðsyn
legt að hitaveitan fái enn
meiri hækkun en talið var í
ágúst. Þessi hækkunarþörf
hitaveitunnar skapast
vegna almennra hækkana í
landinu en ekki vegna fyr-
irhugaðra framkvæmda
hennar í Kópavogi og
Hafnarfirði. Ef þær væru
ekki fyrirhugaðar og þar
með möguleiki á stærri
markaði, mundi gjaldskrá
hitaveitunnar þurfa að
hækka enn meir. En þrátt
fyrir t.d. 30% hækkun yrði
hitaveitan margfalt ódýr-
ari en upphitun með olíu
og útbreiðsla hitaveitunn-
ar því stórfelld kjarabót
fyrir hvern þann, sem hita-
veitu fær.
Birgir ísl. Gunnarsson,
borgarstjóri, hefur svarað
með bréfi hótunum þeim,
sem Magnús Kjartansson,
iðnaðarráðherra, hafði
uppi, er ríkisstjórnin sneri
gersamlega við blaðinu og
samþykkti hækkunar-
beiðni hitaveitunnar frá
því í ágúst. Segir borgar-
stjóri í bréfi sínu, að fyrir-
vari ráðherrans hafi verið
óþarfur, „enda er þá reikn-
að með, að af hálfu ráðu-
neytis yðar og ríkisstjórn-
arinnar verði ekki staðið á
móti því, að gjaldskrá Hita-
veitunnar verði á hverjum
tfma ákveðin þannig, að
veitan skili þeirri lág-
marksarðsemi, sem fyrr-
nefndur lánasamningur og
samningar við nágranna-
sveitarfélögin gera ráð fyr-
ir.“ Síðan segir Birgir Isl.
Gunnarsson, borgarstjóri,
að ráðuneytinu verði fljót-
lega sent erindi um þetta
efni og komi þá x ljós, hvort
ríkisstórnin vilji stuðla að
útbreiðslu hitaveitu eða
hvort „búseta vísitölufjöl-
skyldu“ á að ráða afstöðu
ríkisstjórnarinnar til þessa
stórmáls.
Hagkvæm nýting jarðhitans
Rey kj aví kurbréf
Laugardagur 24. nóv.
Holtaþokuvæl
Séð yfir Kópavog, Arnarnesiðog Garðahrepp. Ljósm. Mbl. <
Skammt er síðan málgagn
kommúnista lagði á það alla áherzlu
að nota landhelgisdeiluna við Breta
til að veíkja varnir íslands og öryggi
landsíns, og gekk þessi áróður svo
langt, að í forystugreinum Þjóð-
viljans var tönnlazt á því, að
Atlantshafsbandalagið hefði bruðizt
Islendingum og Bretar hefðu gert
herhlaup inn í íslenzka fiskviðilög-
sögu í skjóli bandalagsins. Morgun-
blaðið og þeir, sem telja, að sjálf-
stæði íslands sé bezt borgið með
samstarfi íslendinga við aðrar lýð-
ræðisþjóðir, bentu á, hvílík fásinna
þessi málflutningur væri. Þá stóð
ekki á landráðabrígzlum komm-
únista og skrifuðu þeir hverja
forystugreinina á fætur annarri um
nauðsyn þess, að Íslendingar slitu
samstarfi sínu við aðrar vestrænar
þjóðir. Svo langt gekk þessi áróður,
að landhelgisdeilan féll í skuggann
og aðaláherzla var lögð á að nota
deíluna í þvi skyni að veikja traust
íslendinga á Atlantshafsbandalag-
inu. Gekk hatursherferð komm-
únista gegn varnarsamstarfi vest-
rænna þjöða svo langt, að þeir
töluðu um NATO-herskip, þegar átt
var víð freigátur þær, sem Bretar
höfðu sent á Íslandsmið til aðstoðar
togurum slnum. Jafnvel gekkþessi
málatiibúnaður allur svo langt, að
amazt var \ ið þ\ í, þegar forystu-
menn lýðræðisflokkanna fóru til
Briissel — lil að sitja þar í „veizlu-
fagnaði" á meðan á „morðtilraun-
um“ Breta stæði, eins og kommún-
istamálgagnið komst að orði. „Með-
an herskip úr NATO-flotanum auka
sóma stjórrienda sinna hér í Norður-
höfum, hyggjasi hinir íslenzku
styrkþegar NATO nú treysta enn
bönd sin við hernarbandalagið og
votta þvi hollustu einmitt nú — og
þeir fá á móti flugmiða yfir hafið og
.veizlukost í nokkra daga, eins og
Þjóðviljinn skýrði frá í gær,“ segir í
einni forystugrein kommúnistablað-
sins frá í sumar. Og í forystugrein
Þjóðviljans 21. júní sl. segir m.a.:
„Á sama tima og flestir þjóðhollir
Islendingar lýsa því yfir, að eðlilegt
sé að endurskoða afstöðu landsins
til Atlantshafsbandalagsins, þá
kosta skriffinnar Morgunblaðs-
ins kapps um að tjá hollustu
sína til bandalagsins. Þegar
hollusta við NATO er mik-
ilvægari en lífsnauðsyn eigin
þjóðar, þa skeytir Morgunblaðið
ekki um staðreyndir í málflutningi.
Þannig leyfir Morgunblaðið sér nú
að halda því fram, að Atlantshafs-
bandalagið hafi brugðið skjótt við
óskum íslendinga, þegar innrás
brezku herskipanna var kærð til
fastaráðs NATO. En hver hafa við-
brögð NATO verið?
Samkvæmt 1. gr. í NorðurAtlants-
hafssamningum ber aðilum „að
leysa hvers konar millirikjamál,
sem þeir kunna að lenda í, á frið-
samlegan hátt, þannig að alþjóða-
friði, öryggi og réttlæti sé eigi stofn-
að í hættu, og að beita ekki hótunum
né valdi í milliríkjaviðskiptum“.
Þessa upphafsgrein og grund-
vallarákvæði Atlantshafsbanda-
lagsins hafa Bretar gerzt
brotlegir við . . . Helztu hald-
reipi Morgunblaðsins þessa dag-
ana er sá maður, sem hefur það
hlutverk að framkvæma ákvarðanir
yfirmanna sinna í NATO, hinn svo-
nefndi framkvæmdastjóri Atlats-
hafsbandalagsins, en hann á allt sitt
undir utanríkisráðherrum stórveld-
anna í bandalaginu... Framferði
Breta og viðbrögð Atlantshafs-
bandalagsins sýna berlega, að smá-
ríkin njóta ekki neins réttar eða
verndar innan slíks bandalags. Sátt-
máli bandalagsins er að engu hafð-
ur, þegar smáríki á í hlut. Bandalag-
ið er notað til að reyna að kúga
smáriki til hlýðni við vilja hinna
stóru . . . Islendingar hafa nú
fengið þau svör, að NATO muni
ekki aðhafast neitt.“ Svo mörg
voru þau orð. Og í for-
ystugrein Þjöðviljans 27. júní
sl. segir ennfremur: „Undanfarna
daga hafa skutilsveinar Atlants-
hafsbandalagsins, sem ritstýra
Morgunblaðinu, reynt að bera það á
borð fyrir landsmenn, að einhvers
stuðnings sé að vænta í landhelgis-
málinu hjá NATO. En það stoðar litt
fyrir þetta útbreidda málgagn að
halda slíku fram, þvi utanríkisráð-
herrafundur Atlantshafsbanda-
lagsins í Kaupmannahöfn á dögun-
um sýndi, svo ekki verður um villzt,
að NATO hefur tekið afstöðu gegn
kröfum lslendinga.“ Siðan er talað
um, að NATO sé „sáluhjSlparatriði
fyrir lénsmenn Atlantshafsbanda-
lagsins á íslandi. Það er forréttinda
aðallinn í íslenzku þjóðfélagi,
fulltrúar einkagróðans, sem telja
það lífsnauðsyn að geta skriðið í
skjól þess hernaðarbandalags, er
gætir hagsmuna auðvaldsins um all-
an heim og gerir auðsamsteypum
kleift að ræna náttúruauðlindum
smáþjóða . . . Það er nú deginum
ljósara, að NATO hefur tekið af-
stöðu gegn okkur og ekki tekið
kæru íslendinga til greina.“
ÖIl hafa nú þessi gífuryrði komm-
únistablaðsins fallið um sjálf sig og
ekkí sízt fyrir forgöngu þessa
bandalags, að Bretar hlustuðu á
rödd einnar smæstu þjóðar heims-
ins, og stórveldið var nauðugt vilj-
ugt að ganga til samkomulags við
okkur um lausn Iandhelgisdeilunn-
ar. Það er einnig alkunn staðreynd,
að Luns framkvæmdastjóri Atlants-
hafsbandalagsins beitti sér mjög
fyrir þvi, að lausn fengist á land-
helgisdeilunni. Hann ræddi við for-
ystumenn bæði Islendinga og Breta
og er enginn efi á því, að frumkvæði
Atlantshafsbandalagsríkjanna átti
mikinn þátt i því, að Ólafi Jó-
hannessyni forsætisráðherra tókst
unista samþykktu samhljóða á Al-
þingi, var ekki sizt gert vegna
þrýstings frá Atlantshafsbandalag-
inu og hefur nú sannazt enn sem
fyrr, að jafnmikið tillit er tekið til
hins smæsta sem hins stærsta innan
þessa varnarbandalags vestrænna
ríkja. Er raunar gott til þess að vita,
að þrýstingur frá NATO hefur einn-
ig áhrif á handauppréttingar komm-
únistaþingmanna!
Þegar fyrir lá, að samkomulag
mundi nást í landhelgisdeilunni
sagði Heath forsætisráðherra Bret-
lands m.a.: „Þetta bindur enda á
óæskilegt og hættulegt ástand, sem
var að skemma samband okkar við
bandalagsríki i NATO.“ Og í brezka
þinginu sagði Heath ennfremur
m.a.: „Samkomulagið mun binda
enda á leiðinlegt og hættulegt
ástand, sem spillti samskiptum okk-
ar við bandamenn i NATO."
Ekki þarf frekari vitna við. Það
var rödd hins smæsta innan Atlants-
hafsbandalagsins, sem að lokum
iiuuiH.iiiaiauauuaiagui ________
sterkara á íslandi en nokkru sinni komulagið, sem þingmenn kom
fyrr. íslendingar vita, að það var