Morgunblaðið - 29.11.1973, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1973
Dr. Stefán Aðalsteinsson:
Eigum við að nýta
íslenzka háskóla-
menn á íslandi?
„Er það siðlegt af háskólamönn-
um að fara fram á þau laun, sem
þeir fara fram á f kröfum sínum
nú?“ spurði Vilmundur Gylfason
formann launamálaráðs Banda-
lags háskólamanna í sjónvarpsvið-
tali f þættinum Landshorn, föstu-
daginn 16. nóv. sl.
Formanni launamálaráðs vafð-
ist tunga um tönn, enda tæplega
nema von, því að þetta mun vera í
fyrsta skipti í sögunni, sem spurt
er á íslandi, hvort launakröfur
séu „siðlegar" eða ekki.
Það hefði eins mátt spyrja,
hvort það væri ,,siðlegt“ að bjóða
heilum hópi þjóðfélagsþegna það
um heils áratugar skeið, að aðrir
semdu að öllu leyti um kaup og
kjör fyrir hann þvert ofan í óskir
þessa hóps.
Þetta hafa háskólamenn í ríkis-
þjónustu orðið að sætta sig við
undanfarinn áratug, og á því er
engin launung, að þeir telja, að
rnjög hafi verið gengið á þeirra
hlut í samningum við opinbera
starfsmenn undanfarið, en nú
hafa þeir í fyrsta skipti rétt til að
semja um kaup og kjör sjálfir við
rikisvaldið.
„Er það siðlegt að ætla sér að
koma á stéttaskiptingu eftir tekj-
um í þjdðfélaginu, þar sem há-
skólamenn séu skör hærra settir
en aðrir?" spurði fyrirspyrjandi
aftur.
Formaður launamálaráðs vfsaði
til æviútreikninga, sem hefðu
sýnt það, að æviteknamunur væri
mjög lítill i raun milli einstakra
þjóðfélagshópa hér á landi. Há-
skölamenn, sem kæmú seint til
starfa, fengju að vfsu hærri árs-
laun, en þeir greiddu líka hlut-
fallslega miklu meiri skatta af
sínum launum, heldur en menn á
lægri árslaunum, sem tækju sín
ævilaun á lengri tima með því að
hef ja störf yngri að árum.
Fyrirspyrjandinn virtist ekki
vilja gera mikið úr ævitekjuút-
reikningum, og helzt var á honum
að skilja, að það ætti að láta alla
menn vera á sömu launum, eftir
að þeir hæfu starf, hvort sem
starfið hæfist við höfnina við 15
ára aldur eða í rannsóknastofu
um þrítugt.
Hann virtist líta svo á, að menn
færu í háskólanám af því aðstörf-
in, sem biðu að því loknu væru
svo „skemmtileg", að það ætti að
vera þeim nóg hvatning til að
takast námið og störfin á hendur.
Launin, eftir að til starfa væri
komið, ættu að vera aukaatriði.
Dæmið er því miður ekki svona
einfalt.
Menn fara ekki einvörðungu í
háskólanám af því að þeir ætli að
VEGNA síendurtekinna órök-
studdra og í sumum tilvikum
rangra fullyrðinga um launakjör
og launakröfur Bandalags há-
skólamanna í fjölmiðlum, verður
ekki hjá því komizt að benda í
stuttu máli á nokkur atriði til
leiðréttingar:
Sem dænii uni raunveruleg
launákjör háskólamanna má
nefna, að byrjunarlaun háskóla-
menntaðra gagnfræðaskólakenn-
ara (miðað við vísitölu 1. sept.
'73) eru nú kr. 46.704,- á mánuði,
byrjunarlaun presta kr. 52.975.-
og menntaskólakennara, dýra-
lækna og sérfræðinga á vísinda-
stofnunum kr. 55.065.-. Staðreynd
er, að um 70% allra háskóla-
manna í ríkisþjónustu hafa byrj-
unarlaun lægri en kr. 60.000.-.
2. Hverjar eru svo launakröfur
BHM fyrir þá þrjá launaflokka,
sem ofangreindir hópar tilheyra
nú? Krafizt er kr. 66.270.- á mán-
uði í byrjunarlaun í fyrst nefnda
hefjast handa um nám, sem veiti
þeim skemmtilegt starf að -námi
loknu.
Þeir fara að miklum meiri-
hluta í háskólanám af því að þeir
treysta sér til þess að afla sér
mikillar menntunar og beita
þeirri menntun til hagsbóta fvrir
þjóðfélagið.
Einstaklingurinn á íslandi í
dag, hinn almenni borgari, krefst
þess að fá sifelit betri lífskjör,
meiri tekjur, sem hægt sé að afla
með minna erfiði en áður og betri
aðbúnað á öllum sviðum.
Lífskjörin á íslandi byggjast í
frumatriðum á því, hvað við get-
um náð góðum afrakstri af land-
inu sjálfu með Iandbúnaði, garð-
yrkju, rafmagnsframleiðslu og
jarðhitanýtingu.
En þau byggjast ekki einvörð-
ungu á þessum þáttum.
Þau byggjast í vaxandi mæli á
því, hversu lengi okkur tekst að
nýta þessar auðlindir okkar.
Við þurfum mikla og vaxandi
þekkingu til að geta bætt nýting-
una á auðlindunum. Sú þekking
er svo sérhæfð, að hana er ekki að
fá nema með mjög löngu og
ströngu háskólanámi. 1 þetta
stranga nám fara hugsjónamenn,
sem telja sig geta numið þá þekk-
ingu, sem beita þarf við auðlinda-
nýtinguna. Þeir fara ekki í há-
skólanámið vegna teknanna, sem
við blasa að námi loknu, því að
laun í starfi hjá ríkinu við auð-
lindarannsóknir og leiðbeiningar
um nýtingu þeirra hafa síður en
svo verið eftirsóknarverð.
Menn eru sífellt að gera sér það
betur og betur ljóst, að þekking
og rétt beiting hennar er undir-
staða allra framfara.
flokknum, en kr. 77.309,- og kr.
81.385.- í hinum tveim. Um 70%
háskólamanna ntyndu samkvæmt
kröfum fá byrjunarlaun kr.
90.000,- eðalægrí.
Ilinar nú svo títtnefndu kr.
129.278.- sem ætíð er gripið til,
þegar skýrt er á hlutdrægan hátt
frá kröfum BHM, er sú upphæð,
sem farið er fram á fyrir örfáa
æðstu embættismenn þjóðarinn-
ar. I þeím launaflokki eru nú t.d.
biskup, landiæknir, rektor Ilá-
skiilans, ráðuneytisstjórar o.fl.
3. Til samanburðar við ofan-
greindar tölur um kjör og kröfur
háskólamanna má m.a. benda á
kröfur þjóna í yfirstandandi
kjaradeilu, en þær eru allt að
86.120,- í kauptryggingu á mán-
uði, og kröfur matsveina, sem eru
allt að kr. 93.600,- á mánuði. Iðn-
aðarmenn álversins í Straumsvík
gera kröfu um inánaðarlaun yfir
kr. 70.000,- og fram hefur komið í
Þetta grundvallaratriði hafa ís-
lendingar átt erfitt með að skilja,
af því að þeir hafa svo lengi trúað
á gamla orðtakið, sem segir: „Bók-
vitið verður ekki f askana látið.“
Þess vegna hefur þáð gerzt æ
ofan í æ, að mjög færir menn, sem
hafa langt og árangursríkt há-
skólanám að baki og sem okkur
væri ómetanlegur fengur að fá til
starfa hér á landi, hafa hvorki
fengið aðstöðu til að starfa hér að
þeim málum, sem þeir höfðu sér-
hæft sig lil aðgegna, né þau laun
fyrir störf sín, sem í boði hafa
verið fyrir sams konar störf er-
lendis.
Þeir eru margir, íslenzkir há-
skólamenn, sem hafa orðið að
velta fyrir sér spurningunni:
„Á ég að fara heim til ilslands
með þá sérmenntun, sem ég er
búinn að afla mér, og hætta á, að
hún nýtist bæði mér og öðrum
illa, eða á ég að taka boðinu um
frábæra starfsaðstöðu hér erlend-
is, sem veitir mjög góða mögu-
leika á að viðhalda þekkingu
minni og margföld laun á við það,
sem hægt er að fá uppi á Is-
landi)“
Þeir eru nú þegar orðnir alltof
margif, sem hafa orðið eftir er-
lendis og aldrei koma heim.
Við verðum að gera okkur grein
f jTÍr því, að samkeppnin um góða
menn þekkir engin landamæri.
Við íslendingar eigum í beinni
samkeppni við úllönd um vel
menntaða háskólamenn á öllum
sviðum raunvísinda og sumum
sviðum hugvísinda. Erlendir há-
skólar, rannsóknastofnanir, þjön-
ustustofnanir og framleiðslufyrír-
tæki sækjast eingöngu eftir hæf-
um starfsmönnum. Þessir aðilar
spyrja ekki um þjóðerni.
fjölmiðli, að miðlungs laun flug-
stjóra séu kr. 150.000.- á mánuði.
Ennfremur er rétt, að fram
komi að lítill vafi leikur á því, að
launamismunur innan ASÍ, þ.e.
milli verkamanna ogýmissa hópa,
sem vinna samkvæmt uppmæl-
ingu, er meiri en milli verka-
manna og þorra háskólamanna í
ríkisþjónustu.
4. Sérstök ástæða er til að vekja
athygli á þvf, að launakröfur
BHM eru í öllum aðalatriðum í
takti við kröfur annarra laun-
þegasamtaka, að frátalinni kröfu
um nokkra leiðréttingu til sam-
ræmis við viðmiðunarstörf á
frjálsum vinnumarkaði. Þessu til
rökstuðnings má benda á kröfu
BSRB fyrir störf, sem grundvöll-
uð eru.á sama starfsmati, en þær
eru t.d. f flokki háskólamenntaðra
gagnfræðaskólakennara kr.
67.912,- á mánuði (miðað við vísi-
tölu 1. sept. '73) og menntaskóla-
kennara kr. 77.309.-.
Það er lítilli þjóð eins og íslend-
ingum blóðtaka að missa færustu
menntamenn sina til annarra
þjdða.
Við þurfum að nota starfsorku
þeirra í þágu íslenzks þjóðfélags,
við þurfum að virkja þá í fram-
faraviðleitni okkar á öllum stig-
um þjóðfélagsins.
Við erum búin að átta okkur á
því, að eftirspurn erlendis frá eft-
ir íslenzkum læknum hefur verið
svo mikil, að ekki var um annað
að ræða en bæta kjör lækna á
islandi í átt við það, sem í þá var
boðið erlendis. Þar var um að
ræða vandamál, sem hver jnaður
fann á sjálfum sér. Hann gat
þurft á lækni að halda fyrir sig
eða sfna nánustu á næsta sólar-
hring, og þá var of langt að ná í
lækninn til Svfþjóðar.
Nú fáum við alltaf öðru hvoru
fregnir af því í fjölmiðlum, að
þessi eða hin læknisaðgerðin, sem
enginn gat innt af höndum áður
hér, sér gerð í landinu. Sórfræð-
ingar læknastéttarinnar eru orðn-
ir mjög vel menntaðir og þjálfað-
ir, og þeir koma í auknum mæli
heim aftur frá námi, af því að
þeim býðst betri aðstaða að öllu
leyti nú en áður. Viðgerum miklu
meiri kröfur til þeirra en áður, og
þeir verða við þeim kröfum í
miklu meiri mæli en okkur hafði
nokkurn timann órað fyrir. Vax-
andi þekking þeirra kemur okkur
að vaxandi notum.
Á sama hátt eigum við að hvetja
færa námsmenn til að afla sér
þekkingar á þeirri auðlindanýt-
ingu, sem dagleg afkoma þjóðar-
innar byggist á.
Þessarar þekkingar verða þeir
að afla sér erlendis að mjög ntiklu
Markús Á. Einarsson
Þetta þýðir í raun, að háskóla-
menn berjast fyrir óbreyttum
launahlutföllum i þjóðfélaginu,
en ekki fyrir auknum launamun.
Þeir ætlast hins vegar alls ekki til
þess, að sanngjörn laun þeim til
handa bitni á öðrum, sem lægri
hafa launin.
5. Að ríkjandi launamunur hér-
lendis, (sem þó er mun minni en
víðast hvar annars staðar) sé
leyti, sérstaklega alla sérmenntun
að venjulegu háskólanámi loknu.
Við þurfum að búa svo í haginn
fyrir þessa menn, þegar þeir eru
búnir að fullnuma sig erlendis, að
þeir fái hér aðstöðu, sem sé f átt
við það, sem þeim býðst erlendis.
Við eigum að gera miklar kröf-
ur til þessarar háskólamanna okk-
ar.
Þeir eiga að beita þekkingu
sinni við auðlindanýtingu okkar
og tryggja þjóðinni á þann hátt
vaxandi afrakstur af auðlindun-
um og þar með vaxandi velmegun
í landinu.
Við þurfum að átta okkur á því,
að aukin velmegun byggist í
auknum mæli á beitingu á þeirri
þekkingu, sem fyrir er og öflun
nýrrar þekkingar.
Þess vegna má það ekki koma
fyrir, að við gerumst svo skamm-
sýn, að við fælum færa menn frá
háskólanáná og fælum lang-
menntaðaog hæfa men.n frá störf-
um hér heima með því að
skammta þeim svo lág laun, að
jafna megi við refsingu að leggja
langskólanám á sig.
Við þurfum að gera kröfur til
þess, að rekstur þjóðfélagsins í
heild sé byggður á sem traustastri
þekkingu.
Við gerum það bezt með því aö
gera miklar menntunarkröfur til
menntamanna þjóðfélagsins og
greiða þeim góð laun fyrir vel
unnin störf.
Vel unnin störf fárra gcta orðið
að aukinni velmegun margra.
Reykjavik 17. nóv. 1973.
sanngjarn, byggir BHM m.a. á eft-
irfarandi rökum. Iláskólamenn
hefja starfsævi sína með þvf að
afla sér 5—10 ára starfsmenntun-
ai- að afloknu stúdentsprófi. Þeir
þiggja ekki laun fyrir þá ströngu
vinnu, sem f langskólanámi felst,
en afla sér lífsviðurværis með lán-
tökum og sumarleyfisvinnu. Mið-
að við úthlutunarraglur og upp-
hæðir lána hjá Lánasjóði ís-
lenzkra námsmanna fyrir árið
1972, skuldar námsmaður, sem
lýkur 6 ára námi á Norðurlönd-
um, sjóðnum tæpa eina milljón
króna. Að auki fá námsmenn oft á
tiðum hjálp frá aðstandendum og
skulda þeim fé að námi loknu.
Eigi háskólamenn ekki að standa
mjög að baki öðrum launþegum
hvað lífsskilyrði áhrærir fyrstu
10—15 ár starfsævinnar, þurfa
laun þeirra, að frádregnum skött-
um, að nægja til sfðbúinnar upp-
byggingar heimilis auk endur-
gieiðslu nánisskulda.
6. Að lokum skal á það bent, að í
öllum starfsgreinum er menntun
metin til launa, þótt í misjöfnum
mæli sé. Starfsmenn, sem sækja
námskeið í starfsgrein sinni,
hækka réttilega i launum. Al-
kunna er, að iðnaðarmenn telja
sig, sakir menntunar sinnar, eiga
rétt á hærri launum en ófaglærðir
menn, og telja mætti upp fjölda
svipaðra dæma. Örðugt er því að
sjá, hvernig unnt er að loka aug-
unum fyrir því, að slfkt mat á
menntun hlýtur einnig að vera í
fullu gildi á háskólastigi.
r
Markús A. Einarsson:
Launakjör og launa-
kröfur háskólamanna