Morgunblaðið - 29.11.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1973
17
y Ræða Kristjáns Ragnarssonar formanns L.I.U.:
Ovissa um útgerð um áramót
Mikil verðmætasköpun,
hallarekstur 1972
ÁRIÐ 1972 var eitt af erfiðustu
árum, sem yfir útgerðina hefur
gengið. Áætlað er, að halli á
rekstri bátaf lotans hafi numið um
400 milljónum króna og halia-
rekstur togaranna hafi numið um
40 milljónum kröna eftir að tekið
hefur verið tillit til aðstoðar, sem
þeim varveitt áárinu
Meginástæða til þessa halla-
reksturs var minnkandi fiskafli
og ört hækkandi kostnaður.
Þorskaflinn minnkaði um rösk
6%, en loðnuaf linn jókst um 50% ,
en verðmæti hans er aðeins lítill
hluti af verðmæti þorskaflans.
Humar- og rækjuafli dróst saman
á árinu.
Heildarútflutningur sjávar-
afurða nam um 11.8 milljörðum
króna og jókst um tæp 4% frá
árinu á undan, þrátt fyrir
minnkun á útfluttu magni um
6%. Meðalverðhækkun var því
um 10% á árinu 1972, en var um
25% áárinu 1971.
Aflaverðmæti fiskiskipaflotans
upp úr sjö var 6.215 milljónir
króna á árinu 1972 eða 515
milljónum króna hærra, en 1971.
Eðlilegt hefði verið að aukningin
hefði verið mun meiri vegna verð-
breytinga, en magnminnkunin
kom þar á móti.
Meðaltekjur sjómanna á fiski-
skipaflotanum eru taldar hafa
verið um 610 þúsund krónur á
árinu 1972, eða um 1/4 hærri en
tekjur verkamanna.
Taliðer, að á árinu 1972 hafi að
meðaltali starfað 4.600 sjómenn á
fiskiskipaf lotanum, þegar
sjómenn á opnuni vélbátum eru
ekki meðtaldir. Eru 'þetta álíka
margir sjómenn og á árinu áður.
Flestir voru sjómennirnir í april
5.640.
Á árinu 1972 vargripið til Verð-
jöfnunarsjóðs fiskiðnaðarin's til
að hækka fiskverð frá 1. október
um 15% og til að bæta hag fisk-
vinnslunnar, þrátt fyrir að
markaðsverð var þá hærra en
nokkru sinni fyrr. Þessi ráðstöfun
kostaði sjóðinn um 100 milljónir
króna og hann greiddi einnig um
55 milljónir i bætur vegna
lækkandi verðs á loðnumjöli.
Hinn 17. desember 1972 var
gengi krónunnar lækkað um
10.7%, og átti þessi ráðstöfun að
koma í stað greiðslna úr Verð-
jöfnunarsjóði. Þessari gengis-
breytingu fylgdu engar hliðarráð-
stafanir til að koma í veg fyrir
víxlhækkun kaupgjalds og verð-
lags, og var því í raun aðeins
frestun á yfirstandandi vanda,
sem síðar rættist úr vegna
mikilla, óvæntra verðhækkana á
erlendum markaði.
Betri horfur 1973, samt
hallarekstur á
þorskveiðum
Horfur eru á, að afkoma fisk-
veiðanna verði mun betri á þessu
ári, en á undanförnum árum. Er
nú gert ráð fyrir, að rekstur báta-
flotans í heild verði hallalaus.
Afkoman er þó mjög misjöfn eftir
útgerðarháttum. Hagnaður er
talinn nema um 250 milljönum
króna á loðnubátunum, en hins
vegar halli á þorskveiðibátum um
sömu upphæð. Þorskaflinn hefur
minnkað á þessu ári um 9%, en
loðnuaflinn aukist unt nær 60%.
Humaraflinn minnkaði mikið s.l.
sumar, þrátt fyrir mikla sókn og
þarf að takmarka þær veiðar
verulega á næsta ári til að stuðla
að því að humarstofninn nái eðli-
legri stærðá ný.
Þrátt fyrir 9% hækkun fisk-
verðs um áramót, 13% 1. júní og
15% 1. oktöber, eða samtals 41%,
þegar þess er gætt, að hver
hækkun kemur ofan á þær fyrri,
hefur ekki tekist að reka báta-
flotann, sem þorskveiðar stundar,
hallalausan. Ástæðan er.eins og á
fyrra ári, minnkandi þorskafli og
ört hækkandi kostnaður. Ef mið
að er við núverandi rekstrarskil-
yrði, þ.e. eftir 15% hækkun fisk-
verðs 1. október, og ef miðað er
við sama afla og fengist hefur í ár,
hafði verið áætlað, að þorskveiði-
bátarnir hefðu viðunandi
rekstrargrundvöll á næsta ári, ef
útgerðarkostnaður breyttist ekki.
Horfur i því efni eru hins vcgar
ekki góðar, og kem ég að þvf síðar.
Þessa hækkun fiskverðs hefur
verið hægt að ákveða vegna gffur-
legra verðhækkana á erlendum
markaði. Utflutningsverð sjávar-
afurða hefur hækkað um 50% að
meðaltali i fsl. krónum frá meðal-
tali s.l. árs, en verðlag er í dag
70% hærra en meðalverð s.l. árs.
Lagðar hafa verið í Verð-
jöfnunarsjóð um 325 milljónir
kröna af ttfurðum loðnu í
bræðslu. Áa'tlað er, að um 150
milljónir króna verði lagðar í
sjóðinn af frystum fiskafurðum
og um 100 milljónir króna af salt-
fiskaf urðum.
I sjóðnum eru nú um 1.450
milljónir króna, og hafa þá ekki
borizt um 120 milljónir króna af
tekjum þessa árs. Vegna ákvæða
um gengistryggingu hefur sjóð-
urinn rýrnað á þessu ári um nær
200 milljónir króna vegna gengis-
hækkana, en hann óx um 128
milljónir vegna gengisbreytingar-
innar í desember 1972.
Ég vil sérstaklega taka fram, að
ekki er lagt fé f sjóðinn nú, þrátt
fyrir að verðlag er nú hærra á
sjávarafurðum, en nokkru sinni
fyrr. Hefur reynst nauðsynlegt,
að ráðstafa erlendum verð-
hækkunum til hækkunar á
innlendu fiskverði, til að vega
upp á móti hinni stórfelldu úl-
gjaldaaukningu, sem verðbólgan
veldur, og er nú ekki unnt að
leggja fé til hliðar, þótt verðlag sé
svo hátt, sem raun ber vitni.
Nýju skuttogararnir,
afkoniuhorfur
Komnir eru til landsins margir
hinna nýju skuttogara af minni
og stærri gerð, sem ákveðið hefur
verið að kaupa. Alls munu skutt-
togarar af stærri gerð, þ.e.
700—1.000 rúml., verða 16 og af
minni gerð, þ.e. milli 400 og 500
rúml., 29, auk 5 eldri skipa. Gert
er ráð fyrir, að 5 eldri síðutogarar
verði áfram gerðir út. Togarafloti
landsntanna mun því bráðlega
verða 55 skip, eða álíka margir og
togarar okkar voru, þegar þeir
voru flestir um 1960.
Erfitt er að skýra þann mikla
áhuga, sem er fyrir kaupum á
þessum skipum, þegar litið er til
afkomumöguleika þeirra við
ríkjandi aðstæður. Ljóst er, að
þau hafa aflað vel og aflaverð-
mæti þeirra er um 25% hærra á
úthaldsdag, en eldri síðu-
togaranna, og áhafnarfjöldi á
minni skipunum er aðeins rúmur
helmingur al áhötn síðutogara.
Afli þeirra er yfirleitt ísaður í
kassa og kemur að landi sem 1.
flokks hráefni. Þau þjtina vel þvi
hlutverki að af la fisks fyrir frysti-
húsin og tryggja þvf atvinnu-
öryggi fyrir fólkið í hinum
dreifðu byggðum landsins betur
en nokkur önnur atvinnutæki.
Hvernig má vera að rekstrar-
möguleikar skuli vera svo slæmir
sem raun ber vitni/þegar árangur
veiðanna er svo góður?
Því er fyrst til að svara, að
stofnkostnaður þeirra er gífur-
legur og engin leið að standa við
þær skuldbindingar, sem þeim
hefur veriðgert aðbúavið, þ.e. að
greiða 20% af aflaverðmæti í
vextiog afborganir.
Minni skipin hafa verið gerð út
f tilraunaskyni á bátakjara-
samningum, sem eru miðaðir við
allt aðrar aðstæður, og verður því
að semja um kjör sjómanna á
þessum skipum við næstu áramót,
þar serri tillit verði tekið til að-
stæðna.
Miðað við núverandi fiskverð
og sama afla og skipin hafa veitt á
árinu er hásetahlutur, án orlofs,
um 120 þúsund krónur á.mánuði,
en halli á rekstri skipanna rúm
milljón króna ámánuði.
Öllum er ljöst, að laun sjö-
manna á þessum skipum þurfa að
vera há vegna mikillarog erfiðrar
-vinnu. En slíkt ósamræmi milli
launa og afkomu skips getur ekki
gengið og hlýtur að leiða til stöðv-
unarskipanna innan tiðar.
Stjórn L.Í.Ú. hefur farið þess á
leit við sjávarútvegsráðherra, að
skipuð verði nefnd manna til að
athuga rekstrargrund völl
skipanna og hún geri siðan til-
lögur um á hvern hátt verði
tryggt að rekstur þeirra geti verið
hallalaus, og þau geti þjónað því
mikilvæga lilutverki, sem þeim er
ætlað, til að tryggja atvinnu og
sjómönnum viðunandi starfsað-
stöðu.
Síldveiðar í Norðursjó
Sfldveiðar í Norðursjö hafa
gengið mjög vel á þessu ári, þrátt
f.vrir að takmörkun á veiðunum
væri mun meiri en áður. Alls hafa
veiðst 43.400 lestir, sem seldar
hafa verið fyrir kr. 1.107.3 millj.
eða að meðaltali fyrir kr. 25.50 pr.
kíló. Á s.l. ári seldum við til sama
tíma fyrir kr. 536.4 millj. og
meðalverðið var kr. 14.75.
Fram hafa komið í NorðurAt-
lantshafsnefndinni tillögur um að
minnka síldveiðarnar f Norðursjó
um 1/3 á næstu 2 árum. Ástæða
til þessara takmarkana er, að
stofninn sé f hættu vegna of
mikillar veiði, og talið er að hægt
sé að tvöfalda stofnstærðina með
þessum takmörkunum. Stofninn
er talinn vera f mikilli hættu, ef
klak mistækist, en það hefur ekki
gerst f mörg ár.
Lagt er til, að leyfilegt afla-
magn hverrar þjóðar miðist við 10
ára afla á þessum miðum, og sér-
stakt tillit verði tekið til strand-
ríkja. Með þessari reglu er lagt til,
að ísland fái um 3% af afla-
magninu eða um 10 þúsund lestir,
en eins og ég áðan sagði höfum
við nú veitt 43.400 lestir.
I þessum tillögum er ekkert til-
lit tekið til þess, hvort sildin er
veidd til manneldis eða til
bræðslu. Eins og öllum er
kunnugt, veiðum við aðeins stóra
sfld á þessum slöðum, sem fer öll
til manneldis. Ég tel þvf, að
sjónarmið okkar á næsta fundi
Norður-Atlantshafsnefndarinnar
eigi að vera, að hafna þessum
tillögum og leggja í þess stað til,
að takmarkanir á síldveiðum eigi
að koma fram á veiði, sem fer til
bræðslu í verksmiðjum.
Nái fyrrgreind tillaga samþykki
eru síldveiðiskip okkar verkefnis-
laus meira en hálft árið, og við
glötum allt að milljarði króna í
gjaldeyristekjur.
Landhclgismálið, hag-
nýting
fiskvciðilandhclginnar
Samningar hafa verið gerðir
um lausn landhelgisdeilunnar við
Breta. og viðræður fara fram við
Þjóðverja. Ég er þess fullviss, að
enginn okkar, sem erum hér
saman komnir, munum vera
ánægðir með þá samninga, sem
gerðir hafa verið við Breta, en ég
tel að rétt hafi verið að útkljá
málið með þeim hætti. sem gert
var með tilliti til þess, að tvö ár
eru fljöt að líða, og komið hefur
verið í veg fyrir, að stærstu skipin
sæki á okkar mið. Eg harma þó. að
ekki skuli hafa tekist að semja um
hámarksaflamagn, eins og full-
trúum L.Í.U. var skýrt frá að
takast mætti, þegar rnálið varlagt
fyrir þá.
Fyrir Alþingi liggur frumvarp
til laga um hagnýtingu fisk-
veiðilandhelginnar. Frumvarp
þetta hefur verið mjög gagnrýnt
af útvegsmönnum um allt land,
án tillits til þess, hvaða veiðar
skip þeirra stunda. Ekkert tillit
virðist tekið til gjörbreyttra
aðstæðna, sem skápast hafa með
tilkomu hinna nýju togara, og er
lokað fyrir þeim og minni bátum
þýðingarmiklum fiskimiðum, þar
sem ekki er um smáfiskveiðar að
ræða, og svo eru opin svæði þar
sem aðallega veiðist smáfiskur.
Eg teldi heppilegt, ef
fundurinn kysi nefnd manna úr
öllum landshlutum til að ræða við
nefnd frá Alþingi um þetta mál.
Fyrir fundinn verða lagðar mjög
róttækar tillögur um stækkun
möskva í botnvörpu, humar- og
rækjuvörpu og nýjar tillögur um
lágmarksstærð fisks, sem veiða
má. Tel ég þær tillögur miða að
meiri friðun ungfisks en frum-
varp það gerir, sem nú liggur
fyrir Alþingi.
Niðurfelling launaskatts,
sérmál útgerðarinnar
Um s.l. áramót tókst að ná sam-
komulagi við ríkisstjórnina um að
fella niður launaskatt af launum
sjómanna á fiskiskipum. Hafa
aðrar atvinnugreinar síðan vísað
til þessa samkomulags og ætlast
til hins sarna. Ég vil sérstaklega
undirstrika að ákvörðun þessi á
ekki að vera til fordæmis fyrir
aðra, vegna þess að hér var aðeins
um það að ræða, að aflétta launa-
skatti af hráefni til fiskiðnaðar
með sama hætti og iðnaðurinn
nýtur launaskattsfrjáls hráefnis
frá landbúnaði til framleiðslu
sinnar. Verðum við því að treysta
því, að hér sé um varanlega ráð-
stöfun að ræða.
Sérstakt samkomulag var gert
um ráðstöfun þessa launaskatts,
þannig að útvegsmenn gréiddu
Fiskveiðasjóði jafn virði skattsins
frá 1. janúar til 1. júlí. og nutu þá
framlags úr ríkissjóði, er nam
sömu upphæð. Þetta samkomulag
hefur verið reynt að framlengja
til ársloka, en án árangurs, þrátt
fyrir góð orð sjávarútvegsráð-
herra þar um. Verðum við að
vænta þess, að fá svar við þessu
atriði á þessum fundi.
Nýsmíði fiskiskipa
End urnýj un f í sk í sk í pa stól sin s
hefur verið mikil á þessu ári. Auk
endurnýjúnar togaranna, sem ég
áðan nefndi, hafa minni fiskiskip
einnig verið endurnýjuð.
Skráð hafa verið 34 ný skip á
árinu, sem skiptast þannig eftir
stærð: 7—12 rúml. 15 skip, 13—50
rúml. 13 skip, 100—150 rúml. 6
skip.
Auk þess hafa verið skráð 3
innflutt notuð skip, sem eru sam-
tals um 1.300 rúmlestir.
I smfðum eru innanlands 32
minni skip og einn skuttogari.
Þau skiptast þannig eflir stærð:
8—12 rúnil. 8 skip, 13—50 rúml.
17 skip, 75—100 rúml. 2 skip,
100—150 rúml. 5 skip.
Höggvið hefur verið stórt skarð
f fiskiskipaflotann á þessu ári. I
ársbyrjun vildi hvert óhappið til
eftir annað og misstum við þár
bæði vaska sjómenn og góð skip.
Felldir hafa verið út af skrá 3 .
eldri togarar, sem seldir hafa
verið til niðurrifs. Önnur skip, 26
að tölu, hafa verið felld út af
skipaskrá og skiptast þau þannig
eftir stærð: Undir30 rúml. 7 skip,
31 — 100 rúml. 15 skip. yfir 100'
rúml. 4 skip.
Mikil áhersla virðist vera lögð á
smfði litilla báta, sem aðeins eru
gerðir út hluta úr ári. Er þetta
óheppileg þróun, því í þessum
bátum binst mikið fjármagn, og
þeir fullnægja ekki eðlilegum
kröfum varðandi öryggi
sjómanna. Er það furðuleg ráð-
stöfun, aðlána allt aðþví jafnhátt
hlutfall af stofnkostnaði þessara
báta og þeirra, sem gerðir eru út
allt árið, og veita þvi ntun jafnari
og öruggari atvinnu.
Fiskveiðasjóður —
nýjar álögur
Nýjar álögur hafa verið lagðar á
útvegsmenn i formi útflutnings-
gjalds. Þann 1. júlí s.l. tóku gildi
ný lög er ákveða, að lagt skuli á
1% gjald af öllunt útfluttum
sjávarafurðum, og skal gjald
þetta renna til Fiskveiðasjóðs. Á
ársgrundvelli mun gjald þetta
nema um 180 milljönum króna.
Þrátt fyrir þetta nýja gjald þótti
ekki ástæða til að veita útvegs-
mönnum aðild að stjórn Fisk-
veiðasjóðs, og sitja þar áfram 5
bankastjórar, og fæst engin
breyting gerð þar á.
Stofnlánasjóðum hinna aðal-
atvinnuveganna, iðnaðar og land-
búnaðar, er stjórnað af mönnum
kjörnum af atvinnuvegunum
sjálfum.
Á þessu ári hóf Fiskveiðasjóður
eftir ákvörðun ríkisstjórnarinnar
að lána með nýjum skilmálum,
sem útvegurinn hefur áður ekki
þurft að búa við Frá 1. febrúar
var útvegsmönnum gert skylt að
taka 10% af lánsfjárhæð með við-
miðun við byggingavisitölu
fasteigna, en þessi vísatala hefur
hækkað um 33% á árinu. Ástæða
er til að óttast, að hlutfall þetta
verði hækkað fljótlega.
Örðugt er að skilja. hvernig
þeir, sem þessu ráða hafa getað
látið sér koma til hugar að miða
lán út á skip, við jafnfjarlæga
viðmiðun og byggingavisitölu.
Skip ganga úr sér á tiltölulega
fáum árum miðað við fasteignir,
og því útilokað að miða lán þeirra
við vfsitölu. Stjórn L.Í.U. hefur
mötmælt þessu ákvæði margoft,
bæði skriflega og munnlega, og
verið heitið af sjávarútvegsráð-
herra að leiðrétting verði gerð
hér á, en hún hefur þó enn ekki\
fengist. Ekki viðrist vera sam-
ræmi í þvi fyrirheiti að lækka
stofnlánavexti og taka sfðan upp
ákvæði, eins og þau, sem ég hefi
hér gert að umtals-
e^n' Framhald á bls. 19
r
Ovissa ríkir um útgerð þar sem
spáð er minnkandi afla, samning-
um hefur verið sagt upp, óðaverð-
bólga ríkir, og olíu- og veiðar-
fœraverð hefur stórhœkkað