Morgunblaðið - 15.12.1973, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 1973.
24
I ! I
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 krá mánuði innanlands.
j lausasölu 22, 00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Aucilýsingar
SAMNINGARNIR
1961 0G 1973
Allt frá því að land-
helgissamningarnir
voru gerðir 1961 haí'a
vinstri flokkarnir haldið
uppi þeim áróðri að um
„landráðasamninga" hafi
verið að ræða. En nú hafa
þessir sömu flokkar gert
samninga við Breta að lok-
inni harðvítugri land-
helgisdeilu, og gefst þá
gott tækifæri til að bera
saman samningana frá
1961 og þá samninga, sem
nýlega hafa veriðgerðir.
í umræðum þeim, sem
fram fóru á Alþingi um
miðjan nóvembermánuð,
gerði Matthías Bjarnason
að umtalsefni ákveðna
þætti í þessum tveimur
samningum og þá sérstak-
lega þá þætti, er varða
Vestfirði. í þessari ræðu,
sagði þingmaðurinn m.a.:
„Hvað gerðist þegar þessi
samningur var gerður? Þá
var gerð sú breyting frá
útfærslunni 1. sept. 1958,
að landhelgin var með
samningi við Breta stækk-
uð um hvorki meira né
minna en 5065 ferkíló-
metra. Um það náðist sam-
komulag. Það hafði mikið
að segja á svæðinu úti af
Húnaflóa að stækka land-
helgina vegna breytinga á
grunnlínupunktum um
rúmlega 970 ferkílómetra.
Það hefur líka mikið að
segja út af Vestfjörðum að
stækka landhelgina um
1030 ferkilómetra. Það
hafði líka mikið að segja að
gera breytingu hér í Faxa-
flóa og stækka landhelgina
um 860 ferkílómetra. Og
það hafði mjög mikið að
segja að stækka land-
helgina í nánd við Vest-
mannaeyjar um 2200 fer-
kílómetra. Þetta skiptir
verulega máli.“
Síðan gerði Matthías
Bjarnason í þessari ræðu
gr.ein fyrir veiðiheimildum
brezkra togara samkvæmt
samningunum frá 1961 í
kringum landið og gat sér-
staklega um fiskimiðin úti
af Vestfjörðum og sagði:
„Svo kemur loks svæðið
undan Vestfjörðum frá
Bjargtöngum að Horni.
Þar var brezkum skipum
bannað að veiða innan 12
mílna marka. Því svæði var
algerlega lokað með þess-
um landráðasamningi, sem
oft hefur verið kallaður
svo.“
í framhaldi af þessu,
gerði Matthías Bjarnason
að umtalsefni sambærileg
ákvæði í þeim samningum,
sem vinstri stjórnin hefur
gert við Breta og sagði: „Ef
viðlítum nánar á þessi hólf
vitum við, að ágengni
brezkra togara kemur fyrst
og fremst á tvö svæði. í
fyrsta lagi er svæðið, sem
merkt er A, svæðið frá
Bjargtöngum að Horni,
svæðið, sem í samningnum
1961 var undanskilið, þar
sem Bretum var ekki leyft
að veiða, ekki einn einasta
fisk innan 12 mílna.
Þangað á nú að hleypa
togurunum í 10 mánuði á
ári í 2 ár. Það á að undan-
skilja 2 mánuði eins og
önnur svæði að 20 mílun-
um. Ríkisstjórnin, sem stóð
að samningunum 1961
viðurkenndi fullkomlega
sérstöðu þessa svæðis. Við
vitum það, að við þá þróun,
sem hefur orðið í land-
helgismálunum, þegar
landhelgin var færð út úr 3
mílum í 4 mílur, þegar lok-
að var fjörðum og flóum
hér syðra, þegar land-
helgin var færð út í 12 míl-
ur, þá fengu fiskimenn á
þessu svæði, þegar fært
var út úr 3 mílum í 4, að-
eins þessa einu mílu, þegar
fært var úr 4 mílum í 12 þá
fengu þeir aðeins 2 mílur.
Grunnlínupunktar breytt-
ust ekki. Það gerir legan á
þessum skaga. Þess vegna
var tekið fullt tillit til þess
við þessa samninga, sem nú
hefur ekki verið gert. í
vaxandi mæli er nústefnt að
þvf, að Bretar veiði sem
mest á þessu tiltekna
svæði. Ég þori að ábyrgj-
ast, að það er ekki fjarri
sanni að segja það, eftir að
þessi samningur er orðinn
að veruleika, að þá muni
brezkir togarar sækja um
50 — 55% af þeim afla,
sem þeir veiða innan 50
mílna á þetta svæði.“
I ræðu sinni minnti Matt-
hfas Bjarnason á, að á
árinu 1959 var aflamagn á
Vestfjörðum komið niður í
12,2% af heildaraflamagni
á landinu. Síðan sagði
hann: „En hvað hefur svo
gerzt síðan 1959? Það fer
aðlagast, þegar svæðið var
friðað innan 12 mflna fyrir
erlendum veiðiskipum.
Það fer að byggjast upp
aftur útgerð á öllu þessu
svæði. Og á síðustu vetrar-
vertíð var landað á
Vestfjörðum 21.800 lestum
af fiski bæði af togurum og
bátum og 98% af þessum
afla voru í 1. flokki og
frystur aðstærstum hluta í
neytendapakkningar fyrir
Ameríkumarkað, enda eru
Vestfirðingar, sem eru um
4,7% af þjóðinni, nú með
26% af heildarfram-
leiðslunni miðað við magn,
en hærri, ef miðað er við
verðmæti af undanskildum
loðnuafla. Hvað verður,
þegar togurunum verður
aftur hleypt inn 10 mánuði
á ári?“
Þaðfer ekki á milli mála,
þegar samningarnir frá
1961 og samningarnir frá
því í nóvember s.l. eru
bornir saman, að samn-
ingar þeir, sem Viðreisnar-
stjórnin gerði um land-
helgina við Breta voru
langtum hagkvæmari en
samningar þeir, sem
vinstri stjórnin hefur nú
gert. Alveg sérstaklega á
þetta við frá sjónarmiði
Vestfirðinga eins og
Matthías Bjarnason gerði
svo rækilega grein fyrir í
þeirri þingræðu, sem hér
hefur verið vitnað til og
þær glöggu upplýsingar,
sem þar koma fram, skýra
þá staðreynd, að á Vest-
fjörðum hefur andstaðan
við samkomulagið verið
mun meiri en annars stað-
ar á landinu.
Er Brezhnev í hættu?
11
TORSKILIN skilaboð, sem hafa
borizt til Washington frá Moskvu,
gætu táknað, að Leonid Brezhnev
flokksforingi eigi á hættu, að
Kreml-haukarnir steypi honumaf
stóli.
Fulltrúar Bandaríkjastjórnar
fengu þessi skilaboð I síðasta
mánuði frá Georgi Arbatov,
helzta sérfræðingi Kremlár í
málefnum Bandaríkjanna. Hann
sagffi þeim, að ef löndin glopruðu
níðui' því tækifæri, sem þau nú
hefðu tíl þess aðfærast nær hvort
öðru, gæti verið, að annað slíkt
tækifæri gæfist ekki næstu tiu ár.
En þessi viðvörunín gæti líka
verið hugvitsamleg brella til þess
ætluð að knýja fram tilslakanir af
hálfu Hvíta hússins.sem vera má,
að sé umhugað um, að Brezhnev
viðhaldi völdum sínum.
Ef þessar bendingar eru hins
vegar ósviknar — og þær hafa
veríð allmargar að undanförnu —
getur orðið margra ára töf á því
starfi að koma samskíptum
austurs og vesturs á nýjan grund-
völl ef ekkert mark er tekið á
þeim. Vestrænir ráðamenn höfðu
að engu svipuð skilaboð, þegar
haukarnir settu Nikíta Krusjeff
upp að vegg. Fall hans 1964 og
skipun Brezhnevs í hans stað
leíddi 1i I mikils vígbúnaðaj'
Rússa og harðnandi stefnu bæði
heimaog erlendis.
En sú stefna Brezhnevs að
draga úr viðsjám hefur leitt til
váxandí árekstra hans og hauk-
anna á síðari árum. Nú hefur
stríðíð í Miðausturlöndum fært
umræðurnar í Kreml á hættulegt
stig og það var augljóslega það,
Alexander Shelepin
sem Arbatov hafði í huga, þegar
hann kom skilaboðunum á fram-
færi.
Þrýstingurinn í Brezhnev kom
greinilega í ljós þegar í upphafi
baráttunnar. Andrei Grechko
marskálkur, landvarnarráðherr-
ann, hvatti lesendur Pravda til að
draga sama lærdóm af stríðinu í
Miðausturlöndum og síðari heims-
styrjöldin kenndi þeim. Hann
sagði, að þessi lærdómur væri sá,
að „afturhaldsöfl heimsvalda-
stefnunnar", en með því átti hann
við Bandaríkin, ,,1 itu enn á stríð
sem tæki til að ná fram árásar-
markmiðum sínum".
Þetta var framlag Grechkos til
leyniumræðnanna í Kreml um
allt, sem lýtur að þeirrí stefnu að
draga úr spennu. Umræðurnar
fjalla um, hvort Bandaríkin séu
eins „heimsvaldasinnuð" og áður
og hvort þau telja enn að stríð og
viðleitni til þess að kollvarpa
fjandsamlegum ríkisstjórnum sé
lögmæt aðferð til þess að fram-
fylgja stefnumiðum. Kreml-hauk-
arnir halda því fram, að svo sé og
Sovétríkin verði því að efla mátt
sinn til þess að vernda sig og vini
sína.
Grechko marskálkur hefur
þannig notað stríðið f Miðaustur-
löndum til þess að endurvekja
harðlínustefnu, sem hafði verið
bönnuð á síðum Pravda síðan í
vor. Alla þessa mánuði berg-
málaði flokksmálgagnið skoðanir
meirihlutans í Kreml, sem var
hlynntur minnkandi spennu.
Sovézk blöð kenndu jafnvel
ekki bandarískri heimsvalda-
stefnu um fall Allende-stjórnar-
innar í Chile — þótt vinstri-
sinnaðir andstæðingar Banda-
ríkjanna um allan heim héldu á
loft þeirri fullyrðingu með miklu
offorsi. Sovézku blöðin höfðu
notað tilkomu Allendes-stjóniar-
innar til þess að styrkja rök-
semdir Kremlar-dúfnanna, sem
héldu því fram, að tilkoma
stjórnarinnar væri sönnun þess,
að Bandaríkin væru nú reiðubúin
til þess að umbera fjandsamlegar
vinstristjórnir.
En tveimur vikum eftir að
stríðið brauzt út lýsti annar hauk-
ur úr stjórnmálaráðinu, Alexand-
er Sheiepin, fyrrverandi yfir-
maður leynilögreglunnar, opin-
berlega vfir stuðningi við
Grechko marskálk. Shelepin út-
færði rök Grechkos um Mið-
austurlönd og nefndi Chile lika
sem dæmi. Hann sagði, að það,
sem hefði gerzt í þessum heims-
hlutum, „væri okkur stöðug við-
vörun" um, að sjálft eðli heims-
valdastefnu hefði ekki breytzt.
Shelepin skellti skuldinni á
heimsvaldastefnu sem slíka frem-
ur en ótilgreind ,,afturhaldsöfl“,
eins og gert hafði verið I fyrri
sovézkum yfirlýsingum, og þar
með áfelldist hann Bandaríkin á
ótvíræðari hátt en gert hafði
verið. Hann tók skýrt fram, að
fyrri efasemdir Kreml-haukanna
vegna détente-stefnu Brezhnevs
hefðu verið fyllilega á rökum
reistar eins og komið hefði I ljós.
Sovét-haukarnir komust að sömu
niðurstöðu um détente-stefnuna í
ljósi stríðsins og haukarnir í Was-
hington og annars staðar á
Vesturlöndum eins og svo oft
áður.
Athugasemdir Grechkos og
Shelepins gáfu til kynna, að æ
fastar væri lagt að Brezhnev að
taka upp harðari stefnu, bæði í
Miðausturlöndum og gagnvart
Bandaríkjunum. Enginn veit með
vissu, hvort þetta varð til þess, að
Brezhnev sendi Nixon forseta
hótunarbréfið, sem leiddi til þess,
að herafla Bandaríkjanna um
allan heim var skipað að vera við
öllu búinn. En svo margt er vitað
um þá strauma, sem leika um
Kreml, að þessi túlkun er senni-
leg. Þetta er vissulega hliðstætt
því, þegar Krúsjeff sendi
Kennedy forseta hótunarbréf, er
Kúbu-deilan stóð sem hæst. Það
stakk svo í stúf við aðrar orð-
sendingar Krúsjeffs, að margt
VICTOR
ZORZA:
Átökiil
Kreml

Sókn ísraelshers inn í Sýi
varð vatn á rnyllu hauk;
Brezhnevs séu í hættu.
\