Morgunblaðið - 15.12.1973, Page 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 1973.
Matthías Bjarnason;
Ætlar ríkisstjórnin að afgreiða
pappírsijárliig?
Við aðra umræðu fjárlaga flutti
Matthías Bjarnason framsögu-
maður minnihluta fjárveitinga-
nefndar ítarlega framsöguræðu,
þar sem hann kom víða við í fjár-
málum ríkisins. I lok ræðu sinnar
vék Matthias Bjarnason að horf-
urn á afgreiðslu fjárlaga í ár og
sagði þá m.a.: ,.Það vantar allar
upplýsingar um tekjuhlið fjár-
lagafrumvarpsins að öðru Ieyti en
því, að lýst er yfir, að 2% sölu-
skattur Viðlagasjóðs falli niður 1.
marz n.k. Þá er gert ráð fyrir í
tekjuöflun frumvarpsins að
hækka söluskatt úr 11% í 13% frá
næstu áramötum. Ekkert frum-
varp er enn komið fram um hækk-
un söluskatts til þess að staðfesta
þessi áfornt, sem lýst er yfir f
fjárlagafrumvarpínu. Hefur ríkis-
stjórnin þingstvrk til að koma
slíktt frumvarpi fram? A að af
greiða fjárlög án þess að vita.
hvort hægt er að ná samkomulagi
urn afgreiðslu laga, sem miða að
skattlagningu til þess að standa
undir útgjöldum fjárlaga? Ekkert
af þessu liggur fyrir. Ég spyr
ríkisstjórnina: ..Hvað hugsar hún
sér að gera í þessum efnum? Á
ekki að biða og sjá til, hvað er að
gerast í kaupgjaldsmálunum? A
að ganga frá afgreiðslu fjárlaga
eins og um pappírsfjárlög sé að
ræða? Er það ætlun ríkisstjórn-
arinnar? Eg hygg, að skynsant-
legra hefði verið að leita sam-
starfs víð stjórnarandstöðu um
lausn þessara mála. Ríkisstjórnin
hangir á bláþræði hvað styrkleika
snertir hér á Alþingi og hún ntá
ekki vera svo forstokkuð að re.vna
ekki samkomulagsleiðir við
stjórnarandstöðu til þess að ná
skynsamlegri afgreiðslu fjárlaga,
jafnvel þó að það komi til með að
taka nokkrar vikur."
Hvað fjölgaði
ríkisstarfs-
mönnum mikið?
Snemma í ræðu sinni fjallaði
Matthías Bjarnason unt fjölgun
ríkisstarfsmanna og sagði. að nú-
verandi ráðamenn hefðu fyrr á
árum talað um að fækka ríkis-
starfsmönnum verulega, því að
ríkisbáknið væri að þenjast út og
sagði síðan: ,,í frumvarpi til fjár-
laga fyrir árið 1972 voru fastráðn-
ir ríkisstarfsmenn miðað við júli-
ntánuð 1972, þegar ríkisstjórnin
tók við, 6798, en í fjárlagafrum-
varpi fyrir árið 1973 eru þeír,
miðað við júlímánuð það ár, orðn-
ir 7244 og voru taldir í desentber
á sl. ári 7383 skv. upplýsingum,
sem Fjárlaga- og hagsýslustofn-
unin útvegaði að okkar beiðni.
Fastráðnum starfsmiinnum hafði
því fjiilgað um 585 á valdalíma-
bili núverandi ríkisstjórnar frá 1.
júlí 1971 til desember 1972. Nú
bregður svo kynlega við. að skrá
yfir ríkisstarfsmenn hverfut' úr
fjárlagafrumvarpinu, hún dettur
hreinlega upp fyrir. Hún er húin
að vera í fjárlagafrumvarpinu í
mörg ár, en í því fjárlagafrum-
varpi, sem lagt var fram í þing-
byrjun er skráin horfin. Af
hverju er hún horfin? Eg spyr
fjármálaráðherra. hvers vegna
hvarf starfsmannaíjkráin nteð
fjárlagafrumvarpinu fyrir árið
1974 án þess að nokkur skýring
væri á því gefin. Eg bað Fjárlaga-
og hagsýslustofnunina um upplýs-
ingar um starfsmannafjöldann.
en fékk þær ekki. Þeir sögðust
bara ekkt vita það. Það væri ekki
hægt að telja í þessum stóra og
mikla fruntskógi ríkisstjórnar-
innar, starfsmenn ríkisins. Það er
ekki hægt að festa lengur tölu á
ríkisstarfsmönnum að dómi
þeirra. sem landinu stjórna.
Skráin hverfur og það er
ekki einu sinni liægt að telja.
hvað ríkisstarfsmenn eru tnarg-
ingarnar, sem Alþingi fær við
aðra umræðu fjárlaga. Þetta
þ.vkja góð vinnubrögð nú. Hvaða
skýringu gefur fjármálaráðherra
og ríkisstjórnin á þessum tiltekt-
um? Hvað eru fastráðnir starfs-
menn margir og hvað eru þeir
margir lausráðnir? Væri kannski
hægt að fá talningu i þessum
frumskógi. fá upplýsingar um
það, áður en afgreiðslu fjárlaga
lýkur endanlega? Þetta eru nokk-
ur sýnishorn af nýju stefnunni,
sem kölluð var og sem formaður
f járveitingarnefndar sagði, að
ætti að vera óbreytt."
Magnús fékk
gull- og
silfurverðlaun.
Þá vék Matthías Bjarnason að
kostnaði við yfirstjórn ríkisins og
sagði, að hann hefði orðið 68
milljónum króna hærri á ríkis-
reikningi en gert hafði verið ráð
fyrir í fjárlögum. Komið hefði í
Ijös, að Magnús Kjartansson iðn-
aðarráðherra átti metið i hástökk-
inu. Kostnaðaraukning iðnaðar-
ráðuneytisins umfram fjárlög
nam 73,41%, næst kom heil-
brigðis- og tryggingarráðuneytið,
sem einnig er undir yfirstjórn
Magnúsar Kjartanssonar, með
64,09%. Hann fékk bæði gull- og
silfurverðlaun, sagði Matthías
Bjarnason. Utanríkisráðuneytið
er þriðja í röðinni. Þar átti að
lækka útgjöldin, þegar að því
kæmi. en utanríkisráðherra fær
ekki nema bronsverðlaunin.
Kostnaðaraukning umfram fjár-
lög hjá honunt nam 45%.
Skelegg
barátta gegn
verðbólgu?
I ræðu sinni vék Matthías
Bjarnason að verðbólguþróuninni
og nefndi nokkur dæmi um verð-
hækkanir á algengustu neyzluvör-
um frá þvt að núverandi ríkis-
stjörn tök við og miðaði þá við
verð á vöru í júlí-byrjun 1971 og
verð á vöru 10. desember 1973.
Siðan sagði þingmaðurinn: „1 kg
af súpukjöti kostaði þá kr. 124,50,
en kostar nú 256 kr. Hækkun
105%. Vel af sér vikið að halda
dýrtíðinni niðri. 1 Iítri ntjólkur
kostaði kr. 12,60, nú kr. 25,30.
100% hækkun. Bensínlítrinn
kostaði kr. 16, en er nú korninn f
26 kr. Það er bara smáhækkun,
ekki nenta 62%. Það er von á
góðu mjög fljótlega eftir áramöt-
in. Olía: lítrinn kostaði 1. júlí
1971 kr. 4.39, en lækkaði eftir að
núvcrandi rfkisstjórn tók við
völdum, vegna þess að hún afnam
söluskatt af olíu, sem var nijög
sanngjarn og eðlilegt af þeim að
gera og þá lækkaði olíulítrinn nið-
ur í kr. 3,90, en nú er olían komirt
i kr. 7.70. Miðað við það verð, sem
var 1. júlí 1971, hefur orðið 75%
hækkun á olíu. Ekki skal ég álasa
ríkisstjórninni fyrir það, sem á
eftir að konia í þeim efnum, þvf
það eru áhrif. sem hún ræður
ekki við. Nógar eru sakir hennar,
þó að ekki sé verið að bæta á hana
því. sem hún ræður ekki við og á
ekki skílið. Hveiti kostaði 22.90,
er komið í kr. 44, eða 92% hækk-
un. Strásykur kostaði kr. 25,50, er
komínn í kr. 53, eða 107% hækk-
un. Smjörlíkið kostaði kr. 130,
kostar nú 356 kr„ þ.e. 173%
hækkun, vel af sér vikið. Fóður-
bætir, kúablanda, tonnið, kostaði
þá 9.310 kr„ það kostar nú 18.622
kr„ 100% hækkun þar. Þetta eru
örfá sýnishorn af því, sem hefur
áunnizt síðan þessi ríkisstjörn tök
við völdum, sem átti ráð undir rifi
hverju áður en hún kom í valda-
stólana og sagðist ætla að berjast
skeleggri baráttu við verðbölg-
una, en henni hefur fatazt
flugið."
Skattpíningin
Matthías Bjarnason vék þessu
næst að skattpíningunni og
minnti á, að þingntenn Sjálf-
stæðisflokksins hefðu varað við
þeim breytingum á skattalögum,
sem ríkisstjórnin beitti sér f.vrir á
sínum tíma. Síðan sagði hann:
..Þessi illi grunur okkar hefur
fullkomlega verið staðfestur
síðan, kröfur launþegasamtak-
anna beinast nú fyrst og fremst
að því að lina skattpíningu síð-
ustu ára frernur en að hækka
launataxta og skal engan undra
það, þegar borin er santan skatt-
greiðsla einstaklinga og félaga
árið 1971 og siðan. Þegar skatta-
frumvarp rfkisstjórnarinnar var
lágt fram haustið 1971 héldu ráð-
herrar því fram, að hér væri um
skattalækkanir að ræða. Reyndin
hefur orðið önnur og rétt er að
láta staðreyndirnar tala. En þegar
við látum staðreyndir tala, þá á ég
við það að gefa yfirlit yfir, hvað
voru álagðir skattar á árinu 1971
og hverjir voru álagðir skattar
1972 og 1973.
Samtals var álagður tekju- og
eignaskattur á öllu landinu á ár-
inu 1971, síðasta ár viðreisnar-
stjórnarinnar. 1.525 milljónir
króna. Þessi skattaupphæð hækk-
aði á fyrsta ári þessarar ríkis-
stjórnar upp í 4.449 milljónir
króna og á yfirstandandi ári fór
hún upp í 5.759 milljónir króna.
Hækkun tekju- og eignaskatts
hefur því orðið á tveggja ára
tímahili þessarar ríkisstjórnar,
hvorki meira né minna en
377,7%. Hækkanir á vöruverðinu
eru smámunir á við skattana, eins
og ég hef nú skýrt frá. En það er
líka eftirtektarvert við þessar
skattaálögur, hvað munurinn er
mikill, eftir því i hvaða skattaum-
dæmurn þær eru. Þær koma sér-
staklega hart niður á héruðum,
þar sem fiskvinnsla og sjö-
mennska eru alls ráðandi og raun-
ar höfuðatvinnuvegurinn. Þar
hafa tekjurnar hækkað og þar
hefur ríkissjöður seilzt einna
dýpst I vasa þessa fólks. í skatt-
unidænii Reykjavíkur hefur
hækkunin orðið 367,4%, eða að-
eins neðan við meðallag, en
skattaupphæð Reykvfkinga hefur
Itækkað úr 779 milljónum í 2.862
milljónir. 1 Vesturlandskjör-
dæmi hefur hækkunin orðið
447,6% og f Vestfjarðakjör-
dtemi, þar sem hækk-
unin er mest, hefur hún orð-
ið 504%, í Noröurlandi vestra
er hún 468%, í Norðurlandi
evstra 368%, á Austfjörðum
400%, í Suðurlandsskattumdæmi
480%, og í Vestmannaeyjum
300%,, en það er eðlilegt, að þeir
séu lægstir vegna þeirra ráðstaf-
ana, sem gerðar voru á þessu ári.
Og í Reykjaneskjördæmi 357%,.
Það má því segja, að þar hafi
skattahækkunin orðið minnst og i
Reykjavíkurskattumdæmi.
í málefnasamningi ríkisstjórn-
arinnar eru fyrirheit gefin um, að
nú skuli breytt unt stefnu í skatta-
málum nteð valdatöku þessarar
ríkisstjórnar og skattabyrðin látin
koma réttlátar niður, þ.e. að láta
breiðu bökin bera skattana, en
hverjar eru svo staðreyndir máls-
ins? Allt stefnir í sömu átt, eins
og komið var hjá hinni fyrri
vinstri stjórn, sem sat að völdum
á árunum 1956—’58. Hver hefur
svo þröunin orðið? A árunum
1959 voru 61.900 skattgreiðendur,
eða 79,2%, af skattgreiðendum,
sem greiddu skatt, en þeir sem
engan skatt greiddu voru 16.261,
eða 20,8%,. 1969 voru skattgreið-
endur 15.080, eða 20,84%, en
63.620, eða 79,16%,, greiddu eng-
an skatt. Nú er þessu öllu snúið
við eins og þetta var á dögunt
vinstri stjörnarinnar sálugu. Á
þessu ári, 1973, eru 57.987 skatt-
greiðendur, sem greiða 57,5%,, en
42,855, sem greiða engan skatt,
eða 42,5%,. Með öðrum orðum,
þegar vinstri stjörnin tók við voru
20,84%,, sem greiddu skatt, en
79,16%, sem greiddu engan skatt.
Þetta sýnir, að þá voru ekki skatt-
lagðar almennar tekjur Iaunþega
í landinu, en nú er breytingin
orðin sú, að i stað 20,84%,, sem
greiddu skattana, greiða nú
57,5%, skattana, en 42,5%,, greiða
nú enga skatta á móti 79,16%,
eftlr að viðreisnin hafði farið
höndum um skattalögin. Þetta er
nú mununnn á þessurn slæmu
kapitalistum og þeint, sem nú
stjórna í ríkisstjórninni. Þannig
hafa þeir búið að skattamálum
almennings. Þetta er staðreynd,
sem liggur ljós fyrir, og þýðir
hvorki fyrir einn né annan ráð-
herra að mæla á möti.
Kjarasamningar
Matthías Bjarnason vék að
kjarasamningum í ræðu sinni og
sagði: „Þá voru komnar fram
kröfur heildarsamtaka Alþýðu-
sambands íslands um miklar
kauphækkanir og má búast við
verulegum kauphækkunum, sem
munu hafa áhrif á fjárlögin og
atvinnureksturinn i landinu. Sjó-
mannasamtökin hafa sett fram
sínar kröfur um hækkun skipta-
prósentu og hækkun á lágmarks-
kaupi . . . Það lítur því ekki beint
vel út með þróun kaupgjalds og
verðlagsmála, og það er ekki
margt, sem bendir til þess, að það
dragi úr brotsjó óðaverðbólg-
unnar á næstunni. Hvar eru nú
öll úrræðin, sem núverandi rikis-
stjórn átti, þegar þessir sömu
menn voru í stjórnarandstöðu?
Nú finnst mér vera kominn tími
til, að þeir láti eitthvað frá sér
heyra. Hvernig kaup og kjara-
samningar kunna að verða til
lykta leiddir skal hér ósagt látið,
en eitt ntá fullvíst telja, að veru-
legar hækkanir verða á öllu kaup-
gjaldi, sem mun hafa í för með sér
vaxandi tilkostnað við atvinnu-
reksturinn. Tvær höfuðástæður
fyrir nýrri kröfugerð launastétt-
anna er algert aðgerðarleysi rikis-
stjórnarinnar til að koma í veg
fyrir þá háskalegu verðlagsþróun,
sem á sér stað í efnahagsmálum
og leitt hefur til þeirrar mestu
óðaverðbólgu, sem nú flæðir yfir
þjóðina. Hin ástæðan er gegndar-
laus skattpiningarstefna, sem
launþegasamtökin í landinu
stynja undir."
Dæmisaga
frá Hólmavík
Matthias Bjarnason ræddi ítar-
lega byggðamálin í ræðu sinni og
nefndi eitt dæmi um það, hvernig
stjórnkerfi hins opinbera getur
hagað sér og staðið í vegi fyrir
nauðsynlegum, sjálfsögðum og
eðlilegum framkvæmdum í litlu
og fátæku byggðarlagi, þar sem
ekkert hefur verið byggt í fjölda-
mörg undanfarin ár. Hann sagði:
,,A fjárlögum ársins 1971 var veitt
smá upphæð á fjárlögum til und-
irbúnings byggingar læknisbú-
staðar norður á Hólntavík í
Strandasýslu, en þar hafði nú
ekki verið byggt íbúðarhús unt
nokkurt skeið. Undirbúningur
átti sérstað hjá heimamönnum og
fjárveitingarnefnd lagði til árið
eftir að veita í þennan læknishú-
stað 1500 þús. kr„ í fjárlögum
ársins 1973 voru enn veittar 1500
þús. kr. og í fjárlagafrumvarpinu,
sem nú liggur fyrir, eru enn einu
sinni veittar 1500 þús. kr. Með
þessu fjárlagafrumvarpi verður
því búið að veita i þennan læknis-
bústað á 4 árum 4,7 milljónum
króna. En það hefur staðið á
kerfi, sem sett var á, lögum um
skipan opinberra framkvæmda,
sem voru sett á valdatíma við-
reisnarstjórnarinnar, en þau lög
hlutu alveg sérstaka náð hjá tals-
mönnum stjórnarandstöðunnar á
þeim tima, en höfðu aftur tak-
markað fylgi hjá okkur sumum
stjórnarþingmönnum þeirra tíma.
Ég greiddi t.d. ekki atkvæði og
var á móti þessu frumvarpi. En
núverandi fjármálaráðherra
mælti nteð því hér í neðri deild og
forsætisráðherra sem talsmaður
Framsóknarflokksins í efri-deild
fagnaði mjög tilkomu þessa eftir-
lits. Nú eru þessi lög undir stjórn
fjármálaráðherra og þeim hefur
verið beitt þannig gagnvart þessu
litla byggðarlagi, að þessi læknis-
bústaður hefur ekki fengizt
byggður ennþá. Það má ekki
byrja enn og samstarfsnefndin
um opinberar framkvæmdir hef-
ur hvorki meira né minna en
tekið þetta stórmál fyrir á 16
fundum. Það væri fróðlegt að
gefa hér útdrátt úr fundargerðum
samstarfsnefndarinnar um opin-
berar framkvæmdir um gang
þessara mála, (Forseti grípur inn
í: Viltu ekki gera það?). Ég skal
gera það forseti, ég er búinn að
taka þetta saman úr fundargerð-
um nefndarinnar. Ég skal gera
það og láta þingntenn fylgjast
með gangi málanna, hvernig
svona mál getur orðið að skrípa-
leik. í fundargerð. sem bygg-
ingarnefnd heima fyrir í þessu
byggðarlagi hélt á árinu 1972, 24.
okt. það ár, þá segir hér i bréfi til
þessarar nefndar: „Eftir athugun
á fimm teikningum af læknabú-
stöðum, sem heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytið Iét okkur í té,
þá virðist okkur að teikning sú,
sem áður var gerð af arkitektum,
sem þeir völdu og samþykkt af
yður, heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneyti, með útboði og
miðað við áður umrædda lóð og
aðstæður, sé sú æskilegasta, sent
um sé að ræða og uppfyllir bezt
þær kröfur, sem gera verður til
slíkrar byggingar, svo sem að 2
bílskúrar tilheyri læknisbústaðn-
um, geymsla fyrir sjúkratæki,
hvað viðkemur stærðarmun á áð-
urnefndum teikningum og hinum
síðarnefndu, sem eru 58 fermetr-
ar, þá kemur þar á móti bilskúr.
tækjageymsla og gestaherbergi,
og jarðhæð, er við teljum nauðsyn
á að hafa. Væntum vér þess. að
hið háa ráðuneyti og samstarfs-
nefnd um opinberar framkvæmd-
ir sjái sér fært að faliast á þessi
sjónarntið okkar með því að leyfa
framkvæmdir samkvæmt framan-
sögðu. Öllum er það ljöst, hvíli'k
nauðsyn það er þessu byggðar-
lagi, að hér sé starfandi læknir,
svo að byggð haldist."
Það má segja, að þetta bréf og
þessi samþykkt sé ntjög i kanselí-
stíl og það var sagt, að Danir
hefðu verið seinir á sér að sinna
beiðnum tslendinga hér fyrr á
árum, en litið hefur þettá gengið
betur hjá hinu nýja kansilíi undir
stjórn fjármálaráðherrans í þessu
efni. En 25. maí greinir einn af
nefndarntönnum samstarfsnefnd-
arinnar frá því á fundi, að undir-
búningi teikninga eftir allt sarnan
sé mjög áfátt og var þeirn sama
manni falið að líta á ntálið og
aðstoða byggingarnefndina. Síðan
hefur ekkert gerzt. Þetta er nú
gangur kerfisins. Það er ekki
svona kerfi, sem við þurfum að
byggja upp og hlaða undir. Ef
svona kerfi er notað til þess að
halda í skefjum framkvæntdum i
þeirn byggðarlögunt, þar sem litl-
ar eða engar frantkvæmdir eru,
þá vil ég afnenta svona kerfi, af-
nema þessi lög nteð einu og öllu
og ekki hafa þetta kerfi lengur."
Framhald á bls. 26.
eru