Morgunblaðið - 10.01.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JANÍIAR 1974
ríkisvaldið til aðgerða í
þessum efnum, enda
óviðunandi ástand í báðum
þessum málaflokkum, eins
og margsinnis hefur verið
bent á. Bandalag starfs-
manna ríkis og bæja gekk
hins vegar til samninga við
| ríkið, án þess að fylgja
; þessari kröfu sinni fram,
en þó hefði engin kjarabót
verið opinberum starfs-
mönnum mikilvægari en
einmitt lagfæring skatta-
laga.
Nú hefur ríkisstjórnin
ATOKIN FRAMUNDAN
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 360,00
í lausasölu 22,00
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
kr. á mánuði innanlands
kr. eintakið.
Ljóst er, að á næstu vik-
um mun draga til
tíðinda í vinnudeilun-
um. Þrjátíu manna
nefnd Alþýðusambands
íslands kemur til fund-
ar n.k. mánudag, og
upp frá 4)ví má gera ráð
fvrir, að stöðugir
samningafundir verði
haldnir, og jafnvel er byrj-
að að hafa orð á því, að
verkfallsvopninu verði
beitt.
Því miður eru horfur á
heilladrjúgri lausn ekki
bjartar. Þrátt fyrir gífur-
lega hækkun útflutnings-
tekna er ljóst, að atvinnu-
vegirnir þola ekki öllu
þyngri byrðar en á þá hafa
verið lagðar. Fyrir því sér
sú óðaverðbólga, sem nú
geisar með sívaxandi
hraða enda búizt við, að
vísitalan geti hækkað um
allt að 20 stig 1. marz, ef
ekkert verður að gert.
Á hinn bóginn er svo
ljóst, að almenningur hef-
ur ríka þörf fyrir bætt kjör
vegna þeirrar kjaraskerð-
ingar, sem óðaverðbólgan
hefur haft í för með sér.
Stjórnarherrarnir eru að
vísu að leitast við að reikna
það út, að kaupmáttur
tímakaups hafi hækkað svo
og svo mikið. Sá galli er
hins vegar á gjöf Njarðar,
að flestir launamenn lenda
í hátekjuskatti vegna skatt-
ránsstefnu ríkisstjórnar-
innar, þannig að þessar
svokölluðu kjarabætur eru
allar teknar aftur og vel
það hjá öllum þorra launa-
manna.
Þegar launþegasamtökin
tóku að undirbúa kröfu-
gerð sína á liðnu hausti,
settu þau fram ákveðnar
kröfur um úrbætur, bæði í
skattmálum og húsnæðis-
málum. Gerðu menn þá ráð
fyrir, að þau mundu knýja
látið afgreiða fjárlög, án
þess að gert sé ráð fyrir
lækkun beinna skatta. Lít-
ur því út fyrir, að algjör-
lega eigi að hunza þá
meginkröfu verkalýðs-
féiaganna, að skattalög
verði lagfærð. Á sama hátt
bólar ekkert á úrbótum í
húsnæðismálunum, en
lausn þessara tveggja
vandamála er áreiðanlega
megin forsenda fyrir því,
að nokkur von sé um heil-
brigða samninga milli laun-
þega og vinnuveitenda nú
á næstunni.
Með hliðsjón af þessum
staðreyndum er vissulega
ekki ástæða til bjartsýni.
En vonandi er þó, að ríkis-
stjórnin geri sér að lokum
grein fyrir þeirri skyldu,
sem á henni hvílir, og komi
til móts við samningsað-
ilana, þannig að þeir geti
náð endum saman.
OLÍA FRÁ
NORÐMÖNNUM?
ó að við íslending-
ar séum tiltölulega vel
settir ennþá, hvað snertir
þann geigvænlega olíu-
skort, sem nú steðjar að
öðrum Vestur-Evrópulönd
um, hljótum við að gera
okkur grein fyrir, hver
framvinda olíumála okkkar
verður, þegar frá líður.
Samningar okkar um olíu-
kaup frá Sovétríkjunum
renna út 1975 og er þá
óvíst, hvað við tekur.
Eins og mönnum er
kunnugt hafa Norðmenn
fundið olíulindir í Norður-
sjó. Er gert ráð fyrir, að
Norðmenn muni verða
sjálfum sér nógir um olíu á
næsta ári. og þegar munu
þeir vera farnir að athuga
um samninga um sölu á
olíu og gasi.
Tveir þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins, Matthías
Á Mathiesen og Geir Hall-
grímsson, hafa flutt á Al-
þingi tillögu til þingsálykt-
unar um, að lagt verði fyrir
ríkisstjórnina að kanna
sérstaklega möguleika á
olíukaupum hjá Norð-
mönnum úr hinum ný-
fundnu ollulindum í Norð-
ursjó. Benda flutnings-
menn á, að ekki sé vitað,
hve mikinn áhuga Sovét-
ríkin muni hafa á að selja
okkur olíuafurðir I jafnrík-
um mæli og hingað til. Sé
það því öryggismál ef unnt
reynist að ná samningum
við Norðmenn um kaup á
olíu úr hinum nýju olíu-
lindum þeirra. Er og
ástæða til að ætla, að Norð-
menn muni hafa á því
áhuga, að slíkir samningar
takist.
Ungur lögfræðingur,
Baldur Guðlaugsson, ritaði
grein hér I Morgunblaðið
fyrir nokkru, þar sem hann
vakti einmitt athygli á
þeirri hættu, sem því væri
samfara í heimi, sem far-
inn er að nota olíuna sem
taakiT pólitískri baráttu, að
vera algjörlega háðir Sovét
ríkjunum um öflun olíu.
Benti hann á nauðsyn þess
að renna fleiri stoðum und-
ir olíufluting landsmanna.
Baldur segir: „Og hvert
stendur okkur þá nær að
leita en til hins tilvonandi
olíuveldis á norðurslóð,
frændþjóðar okkar. sem á
hagsmuni hvað sameigin-
legasta okkar í öryggis- og
utanríkismálum, Norð-
manna?“
Full ástæða er til að taka
sterklega undir þessar
hugleiðingar og hvetja
stjórnvöld til að hefja sem
fyrst viðræður við Norð-
menn um þessi mál.
Á að setja efnahagslega hagsmuni og
bætta sambúð ofar siðgæðiskröfum
VVasliington — I uin það bil
5000 ár hafa Gyðingar gert
sjálluin sér og oðrum gramt í
geði með alls kyns siðferðileg-
unt spurningum. í alþjóðamál-
um eru tva-r siðferðislegar
spHrningar efst á baugi í dagog
þa>r snúast auðvitað báður um
Gyðinga.
0 l..Kttu Bandaríkin að binda
ver/.lun sína við Sovétrfkin
þeim skilyrðum, að Sovétmenn
aflétti hömlum á flutningi
sovézkra Gyðinga til ísrales,
eða a>ttum við að setja sambúð-
ina við Sovétríkin ofar því, að
einra>ðisherrarnir tryggi hluta
þegna sinna það, sem við telj-
um mannréttindi?
0 2. Kiga þjóðir heims að setja
efnaliagslega hagsmuni ofar
öllu og styðja þannig Araba í
baráttunni gegn israel? Með
því ma'tti koma f veg fyrir fórn-
ir og þjáningar fólks, sem ekki
á beinan þátt f deilunum. Kða
a>ttu vestra>nir leiðtogar frem-
ur að skoða samvizku sína og
standa við samninga, sein gerð-
ir voru lyrir mörgum áruin?
Pessar spurningar eru ofar-
lega á baugi í dag og þess vegna
er full ásta'ða til þess að spyrja
annarrar spurningar: llversu
nvikinn þátt á siðfræðin að eiga
í inóttin utanrikisstefnu ríkja á
borð við Bandaríkin?
Kí Ilenry Kissinger a>tti að
svara þessari spurningu inyndi
hann sennilega tala fjálglega
uin siðfra>ði. móðurtilfinníngar
og anda laganna og svara síðan,
að Bandaríkjamenn ættu ekki
að skípta sér af því. hvernig
lifið gengi fyrir sig i öðrum
löndum. Afstaða þeirra, sem sí-
fellt eru með siðapredikanir,
t.d. Henry Jacksons, skaðar
friðsamlega sambúð ríkja
heims, samkvæmt kenningum
Kissinger.
Afstaða Kissingers er algjör-
lega andmóriilsk en þó vel verj-
andi. Hann getur bent á þá stað-
reynd, að styrjaldir hafa alltaf
hafizt vegna andstæðra sið-
ferðiskenninga. Krossferðirnar
voru hafnar til þess að berjast í
nafni drottins gegn heiðingjun-
um, heimsstyrjaldir voru hafn-
ar í skjóli þess, að nú ætti að
berjast fyrir því rými, sem 011-
um bæri i sólskininu. Mann-
skynssagan greinir frá fjöi-
mörgum siðapredikurum, allt
frá Patrick Henry til John Fost-
er Dulles, sem börðust hat-
rammri baráttu gegn friðsam-
legri sambúð ríkja, sem bjuggu
við ólik stjórnkerfi.
Andmóralistarnir, sem ráða
mótun utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna um þessar mundir,
álíta siðferðisprékikarana
vera helztu vandræðasmiði ver-
aldar, friðarspilla og stöðnunar-
valda. Hvers vegna ættum við
að re.vna að troða skoðunum
okkar unt frelsið upp á aðrar
þjóðir? spyr utanríkisráðherra
Bandaríkjanna. Hví skyldi ekki
hver þjóð og hvert hugmynda-
kerfi fara sina ieið í fullum
friði við nágranna sína? Hefur
siðaprédikurunum tekizt nokk-
uð meira en að koma af stað
hverri styrjöldinni á fætur ann-
arri?
R au n h.v ggj u men ni rni r h af a
sterk rök fram að færa, jaínvel
þótt þeir settu þau ekki fram á
svo gjörsamlega andmóralskan
% -• * r
***
Neurllark Simcö
f \ S'
Eftir
Williams
Safire
hátt í blóra við gamalt og gott
verðmætamat. Sannleikur er
sá, þrátt'fyrir allt, að þeir krefj-
ast þess eins afsiðapredikurun-
um, að þeir hætti að spyrja
hinna áleitnu spurninga um
rétt og rangt, fresli eða þræl-
dóm, en hugsi þess i stað um
það, hvernig við eigum að kom-
ast af á kjarnorkuöld. Það er þó
a.m.k. illskárra að lifa í heimi,
þar sem hættan á kjarnorku-
st.vrjöld er ekki beinlínis yfir-
vofandi.
Hið versta við hina nýju
raunhyggju er það, að hún er
algjörlega ósamkvæm hinni
svokölluðu Nixonkenningu. Við
háðum styrjöld i Suðaustur-
Asiu, þar sem við stóðum i
þeirri trú, að loforð okkar væru
sjálf síns virði og strórveldi
hlyti að tapa áhrifum sinum um
allan heim ef það stæði ekki við
orð sín hvar sem væri. Við fórn-
uðum ekki öllum þessum
mannslífum og fjármunum f
Víetnam til þess eins að svíkja
gefin loforð og við látum ekki
fallast í diplomatiska freistni í
Miðausturlöndum til þess að
svikja bandamenn.
Þörfin á stöðugleika í póli-
tískri stefnumörkun hefur lítið
að segja hjá raunhyggjumönn-
um. Fyrir um það bil tveimur
árum var Henry Kissinger bor-
ið það á brýn á fundi i Hvíta
húsinu, að hin nýja stefna væri
ósamkvæm Nixon-kenningunni
óg hann svaraði þurrlega: „Við
settum þessa fjandans kenn-
ingu fram og við megum breyta
henni." Það er þó varla heppi-
legt að breyta kenningum sin-
um þegar mest á reynir.
Annar galli á raunhyggju-
stefnunni er það, ef hún á að
koma í stað Nixon-kenningar-
innar, að þótt hún stefni að svo
göfugu marki sem öryggi i
heiminum er, þá helgar tiigang-
urinn ekki öll meðul. Utanríkis-
stefna okkar verður að hvíla á
siðferðilegum grunni, þótt það
kunni að skapa vandræði á köfl-
um.
Við getum ekki lokað augun-
um fyrir misrétti í heiminum,
hvorki í Sovétríkjunum né
Grikklandi. Þetta þýðir auðvit-
að ekki, að við getum snúið til
baka friðsældardaga fallbyssu-
bátanna, né heldur getum við
krafizt þess, að allir fylgi sama
stjórnarkerfi og við sjálfir en
hafa verra af en ella. Engu að
síður getum við beitt áhrifum
okkar og efnahagslegum styrk-
leika til þess að berjast fyrir
mannréttindum hvar sem er.
Raunhyggjumennirnir segja,
að sérhver þjóð eigi að kjósa
sér stjórnkerfi og af þvi eigum
við ekki að skipta okkur svo
lengi sem friður haldist. Siða-
predikararnir halda því hins
vegar fram, að allir menn, sama
af hvaða þjóðerni þeir eru, þrái
að þurfa hvorki að líða hungur
né frelsissviptingu. Þess vegna
sé það rangt að stuðla að þvi, að
þessi þrá verði ekki að veru-
leika.
Raunhæf realpolitik myndi
myndi viðurkenna siðfræði sem
þátt i alþjóðamálum. Enginn
sannur kennisetningamaður
getur látið sér sjást yfir hinn
þjóðrembingslega blæ, sem er
yfir hinni nýju raunhyggju-
stefnu.
Kaldhæðnislegt er það svo
óneitanlega, að í siðustu for-
setakosingum kaus bandaríska
þjóðin sér Ieiðtoga mann, sem
hefur ætíð mótað stefnu sína
samkvæmt siðferðisleguin
grundvallarkenningum, en þó
með skammti af veraldlegri
hagsýni.
Þessi sami leíðtogi hefur hins
vegar sett mótun utanríkis-
stefnunnar í hendur manni,
sem hefur sýnt, bæði í máiefn-
um sovézkra Gyðinga og deilum
ísraelsmanna og Araba, að
hann er fyrst og fremst raun-
hyggjumaður, sem beitir
angistarfullri mælsku þá hon-
um hentar.
I