Morgunblaðið - 10.03.1974, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. MARZ 1974.
Mér er Ijósara
en áður, hvernig
við í Svíþjóð
getum undirbúið
okkar negðar-
varnir
NÝLEGA er lokið hér i Reykjavík
fundi á vegum Rauða kross ís-
lands þar sem hjálparstarfið við
Vestmannaeyinga og framtíðar-
skipulag neyðarvarna var rætt í
ljósi liðinna atburða í Vestmanna-
eyjum. Tilefni fundarins var það
að neyðarvarnir eru mikið á döf-
inni á Norðurlöndum og töldu
Rauða kross félögin þar sér nauð-
synlegt að kynnast hjálparstarf-
inu á íslandi nánar. Fundinn
sóttu neyðarvarnastjórar Rauða
kross félaganna í F’innlandi,
Noregi og Sviþjóð, þeir Pentti
Louhi, Kaare Ottersted og
Gunnar Nyby. Auk þess sóttu
fundinn fulltrúar forsætisráðu-
neytis, fjármálaráðuneytis,
Almannavarnaráðs, Viðlagasjóðs,
Framkvæmdastofnunar, Rauða
kross fslands og Rauða kross
deildar Vestmannaeyja. F’ulltrúar
Vestmannaeyjakaupstaðar gátu
ekki komizt til fundarins vegna
veðurs.
Við náðum tali af Gunnari
Nyby og spurðum hann um
skoðanir hans á fundinum og
hjálparstarfinu. Þess má geta að
Gunnar Nyby hefur langa reynslu
af neyðarhjálp víða um lönd og er
sérstaklega þekktur fyrir störf
sin í Perú og Pakistan.
— Það er mjög erfitt að segja
frá skoðunum sínum eftir þriggja
daga langa fundi. Við Svíar höf-
um enga reynslu af neyðarhjálp
af þeirri stærðargráðu, sem hér
var urn að ræða. Hins vegar er
okkur mikilvægt að kynnast
reynslu annarra, ekki sízt þeirra,
sem búa við líkt þjóðskipulag og
við. Ekki er ólíklegt að við verð-
um fyrir áföllum, enda er það
m.a. tíður fylgifiskur þróaðs iðn-
ríkis.
— Áður en ég kom hingað hafði
ég kynnt mér allt, sem fyrir lá um
Vestmannaeyjamálið, eins og það
hefur komið fram í bréfum, skeyt-
um og skýrslum.
— Það er mjög einkennileg
reynsla að fylgjast með neyðar-
hjálp hjá grönnum sínum eftir að
hafa kynnst því máli áður hjá
fjarlægum þróunarlöndum. Mér
var Ijóst áður en fundurinn hófst
að aðgerðir til að hindra tjón
höfðu tekizt mjög vel, en hins
vegar var ég hissa á hversu mikið
Rauði kross íslands hafði Iært af
reynslu annarra og hversu vel
honum tókst að leysa úr óvæntum
vandamálum áýmsum sviðum þar
sem takmarkaða reynslu er að fá
hjá öðrum.
— Þá var það óvenjuleg reynsla
að sitja fundi þar sem allir aðilar
ræddu málin algjörlega af hrein-
skilni og virtust ekkert draga
undan af því sem lakar hafði til
tekizt, en bæta mætti, ef aftur
kæmi til neyðaraðgerða.
— Mikilvægt er að undirbúa
úrlausn mála þannig að allir viti
hlutverk hins aðilans og að ríki,
sveitarfélög og einkaaðilar skipti
með sér verkum eftir hæfni hvers
og eins. Þá þurfa menn að fylgjast
rækilega með starfi hver annars.
Ekki má gleyma mikilvægi fjöl-
miðla og að þeir fái reglulegar og
réttar upplýsingar. Það er í gegn-
um þá sem þeir fá upplýsingar
sem fyrir neyð verða og öryggi
þeirra getur skipt sköpum í
hvernig þeir leysa sín vandamál.
Hlutverkið er að hjálpa fjölskyld-
um og einstaklingum til að leysa
vandamál sín, en ekki leysa þau
fyrir einn eða neinn eða reyna að
sjálfboðið lið landsmanna hefði
ekki brugðist skjótt við undir
merkjum Rauða krossins.
— í sambandi við skipulag
neyðarvarna er mikilvægt að sam-
ræma starfið öðrum úrlausnar-
efnum, sem á döfinni eru á hverj-
um tíma.
— Þegar ég held héðan skal ég
játa að ekkert hjálparstarf, sem
ég hef kynnst, hefur vakið jafn
mikla hrifningu mína og starfið
hér og mér er miklu ljósara nú en
áður, hvernig við i Sviþjóð getum
undirbúið okkar neyðarvarnir. Ég
ætla að miklu fleiri iðnaðarríki
gætu haft af reynslu ykkar mikið
gagn. Neyðarvörnum hefur ekki
verið gefinn nægur gaumur í
Evrópu.
— Náttúruhamfarirnar á Is-
landi kostuðu ekki mannslíf og
slys hafa verið fá. Stærðarhlutföll
neyðarinnar hafa verið ólík ýmsu
því, sem við kynnumst annars
staðar í heiminum. Rauði kross-
inn lætur ekki fjölda þeirra sem
fyrir neyð verða hafa áhrif á sig.
Við höfum áhuga á að hjálpa til
við að leysa mál fjölskyldna og
einstaklinga. Tjón fjölskyldnanna
er ekki hægt að mæla eins og tölu
fingurbrota eða fótbrota. Tjón
fjölskyldnanna er miklu óljósara
segir Gunnar Nyby, neyðarvarna-
stjóri sœnska Rauða krossins
beygja þá til aðgerða, sem þeim
eru ekki að skapi.
— Þá er mikilvægt að þeir, sem
taka að sér hjálparstörf, eigi
ávallt hjálp vísa svo þeir sitji ekki
uppi með vandamál, sem er ekki á
þeirra einna færi að leysa.
— Ég vil sérstaklega geta um
mikilvægi forystumanna Rauða
kross Islands, þeirra Björns
Tryggvasonar formanns og Egg-
erts Ásgeirssonar frkvstj., sem
skipulögðu allt starfið frá upphafi
til þessa dags. Án þessarar for-
ystu yrði ekkert hjálparstarf
unnið að gagni. En á sama hátt
hefði lítið orðið úr þeirra starfi ef
og kemur ékki fram fyrr en löngu
siðar. Hafi okkur ekki tekizt að
leysa mál fjölskyldnanna kemur
það síðar niður sem óbein útgjöld
fyrir samfélagið.
— Fundinum var þannig hagað
að farið var yfir alla þætti málsins
frá klst. til kl.stundar, degi til
dags og mánuð eftir mánuð og
allir þættir málsins athugaðir.
— Eins og áður sagði þótti mér
merkilegt að kynnast hve fljótt
Almannavarnir og Rauði krossinn
áttuðu sig á málinu og skipulögðu
sitt starf. Mér þótti sérstaklega
merkilegt að heyra hvernig Rauði
krossinn breytti skipulagi sínu
frá degi til dags, færði starfsem-
I
ina til eftir því sem þarfir kröfðu
og færðu þátt eftir þátt yfir
á hendur Vestmannaeyinga
sjálfra. Þá var ég hissa .
á hvernig honum tókst að leysa
þátt eins og skráningu fólks-
ins þegar það kom til Reykjavíkur
um morguninn og að unnizt hafði
tfmi til að útbúa skráningareyðu-
blöð, sem varð lykillinn að fram- |
tíðarstarfinu og að fyrirtæki I
borgarinnar hefðu þann sjálf- I
boðaliðsanda að þau hlypu undir I
bagga og kæmu íbúaskrá í 1
skýrslujvélar á annarri nótt eftir
gosið.
— Þá er það ótrúlegt að hægt
væri að finna 5000 manns þak yfir
höfuðið á örfáum tímum og gefa
öllu þessu fólki mat og drykk
þegar 6—9 tímum eftir að gosið
hófst.
— Þá get ég ekki látið hjá líða
að nefna þrjá hluti sem vakið
hafa mikla athygli hjá Rauða
krossinum í heiminum. Það var
skeyti sem Rauði kross Islands
sendi til annarra Rk félaga þar ■
sem gerð var grein fyrir ástand- .
inu. Þannig fylgdist Rauði kross- |
inn um allan heim með málinu frá
upphafi, enda held ég að aldrei
hafi verið fylgst jafn vel með
hamförum eins og þarna. Annað
atriðið var hversu mikla áherzlu
Rauði krossinn lagði á að aðstoða
bæjaryfirvöld Vestmannaeyja í
þeirra erfiða starfi og í þriðja lagi i
vildi ég nefna hið merkilega
brautryðjendastarf sem Ráðlegg-
ingarstöð félagsins vann, stöð sem
hafði fjölda fremstu sérfræðinga |
í samvinnu við lausn örðugra fjöl- 1
skylduvandamála. Sjálfboðaliðs-
andinn var þarna í fullum blóma.
Allir lögðu hönd á plóginn allt frá
fólki sem lagði fram áhuga sinn
og vinnu, til fremstu sérfræðinga,
fyrirtækja og opinberra stofnana.
— Ekki var sízt fróðlegt að
heyra hvernig aðilar hjálpar-
starfsins eru að leggja drög að
framtíðaráætlunum sínum.
Áætlanagerð er mikilvæg en þó er
nauðsynlegt að ofskipuleggja j
ekki og gefa færi á lausn óvæntra I
verkefna, því allt sem fyrir kann
að koma verður óvænt, en til að
leysa þá óvæntu hluti þarf kunn-
áttu og þjálfun.
„Hann ætlaði að láta mig skrifa, að ég
hefði ákveðið að fremja sjálfsmorð...”
FYRIR skömmu varð unt; kona
hér i bæ fyrir þvi að maður sem
hún hafði þekkt um hríð,
ógnaðí henni og sjö ára dóttur
hennar með kindabyssu og
hafði í hótunum um að skjóta
þær. Þar sem konunni hefur
þótt nokkuð hallað réttu máli i
frásögnum af þessum atburði
ræddi Mbl. við hana og fékk
hennar hlið á þvi.
— Við höfðum þekkzt lítil-
lega frá áramótum, sagði
konan. — I ljós kom, að ég taldí
ekki, að við ættum skap saman
og sagði honum því að ég hefði
ákveðið að slíta þessu. Þennan
dag, sem um ræðir kom
maðurinn i heimsókn síðla
dags, ódrukkinn. Sjö ára dóttir
mín var heima. Hann var í
fyrstu hinn alúðlegasti, kom
með blóm og vildí, að við
drykkjum eina kveðjuskál í
léttu vini. Skömmu seinna
sagðist hann ætla að bregða sér
út í bíl að sækja poka, sem hann
væri með og býst ég við, að
byssan hafi verið í honum, þótt
hann tæki hana ekki upp strax.
Um níu leytið fór telpan að sofa
og ég var farin að tala utan af
þvi að hann færi að tygja sig á
brott. Við sátum nú þarna og ég
reyndi með góðu að fá hann til
að fara. Allt í einu dró hann
upp byssuna og miðaði henni á
mig. Ég get ekki annað sagt en
að ég bókstaflega stirðnaði upp
af skelfingu. Hann fór að fitla
við hana og ég sá að hann var
með mörg skot. Telpan vaknaði
og kom fram og ég bað hann að
fela vopnið, svo að barnið sæi
það ekki og gerði hann það um
stund. Svo dró hann byssuna
upp aftur og sagðist ætla að
skjóta mig. Sagði hann að ekki
yrði aftur snúið, j)ví að annars
myndi ég kæra sig. Eg reyndi
að róa hann og af þessu varð
enginn hávaði, þegar þarna var
komið sögu. Sátum við þarna og
þrefuðum um þetta og ég
reyndi að róa hann, en ekkert
dugði. Um tvöleytið hleypti
hann af, en miðaði þó ekki á
mig, heldur í vegginn á bak við
sófa, sem ég sat í. Þetta gerðist
svo snöggt að meðan ég var að
átta mig á að hann hafði ekki
skotið í mig þá byrjaði hann að
hlaða byssuna aftur. Ég þreif
þá það sem næst mér var og
kastaði í hann og kastaði mér á
hann til að reyna að hindra
hann í því. Þetta voru einu
átökin sem urðu á milli okkar.
Hann sló mig þá í höfuðið með
byssunni og varð að sauma 4
spor I skurð sem ég fékk á höf-
uð og auk þess kom út á mér
glóðarauga. Barnið kom aðvíf-
andi í þessu. Síðan settist
hann niður og miðaði á okk-
ur báðar. Það leið langur tími
áður en lögreglan kom, en hann
lofaði að skjóta ekki. Barn-
ið hrópaði upp yfir sig að við
vildum ekki deyja, svo hljóp
hún fram og náði í handklæði
og fór að þvo af mér blóðið og
svo sagði hún að við skyldum
biðja bænirnar okkar. Hann
hélt áfram að miða á mig byss-
unni og ég var svo hrædd að
tvívegis fór ég að hrópa og í
bæði skiptin barði hann mig þá
i andlitið.
Þegar dyrabjallan hringdi
sagði ég telpunni að fara fram
og opna eða hrópa á hjálp, því
að hann var með lyklana. Um
það leyti komst lögreglan inn
og þegar ég hrópaði upp, greip
hann fyrir munninn á mér og
sagði að ég gæti fengið byssuna
ef égþegði. Hann hafði fyrr um
kvöldið heimtað að ég næði í
blað og penna, þvi að hann
ætlaði að láta mig skrifa að ég
hefði ákveðið að fremja sjálfs-
morð. Ég var þá svo máttfarin
að ég mátti mig orðið hvergi
hræra. Ég margbað hann að
leyfa barninu að minnsta kosti
að fara fram eða fara með mig
út og skjóta mig þar, heldur en
að láta barnið horfa á ef hann
ætlaði að gera það. Hann þver-
neitaði því öllu.
— Ég get ekki neitað að þessi
atburður hefur haft ákaflega
mikil áhrif á okkur. Daginn
eftir var mér sagt upp íbúðinni
vegna hávaða og óreglu, en
þetta var þó í fyrsta og eina
skiptið sem einhver hávaði var
af mínum völdum þann
skamma tíma sem við höfðum
búið þarna og maðurinn varð
aldrei drukkinn um kvöldið.
Við mæðgurnar, sem erum
einar, höfðum lengi verið að
leita að íbúð og verðum nú að
vera upp á náð og miskunn ætt-
ingja komnar. Aftur á móti
hefði ég ekki treyst mér til að
vera áfram i þessari sömu íbúð,
ef á það er litið.
Hins vegar vil ég ekki gera
hlut mannsins verri en ástæða
er til, en eftir þeim fréttum,
sem blöðin skrifuðu um þetta,
mætti halda, að ég væri
einhver vandræðamenneskja
sem væri sífellt með parti
og læti. Eg hef ekki staðið
fyrir vlnkaupum né hávaða
í þessari íbúð, og mig
langar aðeins til að fólk skilji,
hvílíkt áfall það er bæði fyrir
mig og telpuna að verða fyrir
þessu. Mér finnst ég eiga lítið
eftir núna — en ég vil þó reyna
að halda mannorði mínu og tel
að éggeti það.