Morgunblaðið - 10.03.1974, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. MARZ 1974.
Er íslenzkt
þjóðíélag
kristið ?
ÞORGEIR Ljósvetningagoði
mælti m.a. á Alþingi fyrir
nærri þúsund árum: „Það er
upphaf Iaga vorra, að hver mað-
ur á íslandi, meiri og minni,
skal vera kristinn og skirn
taka.“
Síðan hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar og ýmislegt breytzt
í viðhorfum til kristninnar.
Okkur þótti full ástæða til að
hugleiða spurninguna hvort við
værum kristin, hvort þessi
kristni, sem kom til landsins
fyrir 1000 árum, sé enn ríkj-
andi hjá landslýð. Við fórum á
stúfana og ieituðum svara hjá
borgurum þekktum og óþekkt-
um.
Halldór Ármann Sigurðsson
formaður stúdentaráðs Háskól-
ans:
„Það er hægt að skilgreina
kristið þjóðfélag á þrjá vegu. I
fyrsta lagi, þeir einstaklingar,
sem lifa í þjóðfélaginu og þjóð-
félagið í heild mótist að ein-
hverju leyti af kristnum stofn
unum, kirkju og öðru. Ef það
ég, að þjóðfélagið núna
sé engan veginn á sama
hátt kristið og það var
kannski fyrir 100 árum. Það
er alveg ljóst mál, að tök
kirkjunnar eins og hún var t.d.
á árunum 1200—1300, þegar
kirkjan er einhver helzta valda-
stofnun þjóðfélagsins hafa
minnkað, svo það má segja að
við séum hálf kristnir að þessu
leyti. Því kirkjan hefur þrátt
fyrir allt ansi mikil áhrif á líf
einstaklinganna, ólíklegustu
menn virða kirkjuna 1 dag sem
stofnun að vissu leyti. Við sjá-
um það af skírnum, fermingum
og giftingum, en það er meira
sem kredda en ekki Iifandi
samband við kristindóminn.
1 öðru lagi mætti skilgreina
kristið þjóðfélag þannig, að við
hefðum enga stofnun, en menn
bæru Biblíuna sér við barm
og gerðu verulega í því að lifa
eftir fræðunum.
Þriðji möguleikinn á skil-
greiningu er sá að gera sér
grein fyrir því hvort við lifum
samkvæmt kristinni menning-
ararfleifð. Ef við segjum að skil
greining kristins þjóðfélags fel-
ist í því, að allir þessir þættir
séu verulega sterkir þá held ég
að ég verði að svara spurning-
unni strax að verulegu leyti
neitandi. Ungt fólk gengur ekki
með Biblíuna á sér, og það
hvorki rækir kirkju né hugleið-
ir fræðin að verulegu leyti.
Þannig að minnsta kosti tveir
af þessum þrem þáttum eru alls
ekki ræktir af mönnum i þessu
þjóðfélagi; þar af leiðandi get-
ur það ekki talist nema að litlu
leyti kristið.
„Já, ég held að þjóðfélag okk-
ar sé að mörgu leyti kristið,
jafnvel þó að trúin sem slík
virðist ekki eiga ríkan hljóm-
grunn hjá fólkinu, þá held ég
að samhjálp og kærleikur séu
afskaplega sterk atriði, miklu
víðar en annars staðar. Aftur á
móti held ég að kristna trúin
sem slík tali, þvímiður allt of
lítið til fólks. Annars finnst
mér ekki að kraftaverkin skipti
höfuðmáli, eldur er siðfræðin,
sem gefur henni mest gildi, þó
að hún sé orðin 2000 ára göm-
ul.“
Ungur maður: „Ég er nú ekki
mikill trúmaður, en ég mundi
segja það væri ekki nóg að vera
ara trúaður, menn verð að hafa
einhverja siðgæðisvitund. En í
hinum vestræna heimi í dag
eru menn fremur sjálfselskir."
Kannski er hér eitt dæmi um
fráhvarfið frá kristninni. Menn
vilja gera lítið úr krossdauða
Jesú og upprisu hans en athuga
siðgæðið eingöngu.
Þá hittum við roskinn mann:
„Ja, ég tel nú að fólkið þjóni
ekki kristilegu lífi eins vel og
æskilegt væri. Annars er nátt-
lifa öðru vísi en almenningur
gerir.“
Ekki hafa allir horfið frá
kristninni, þessi tvö vildu koma
fólki til að gefa gaum að orðum
Jesú frá Nasaret og einnig þvi
sem hann gerði.
Næst hittum við mann, sem
mun vera annarrar trúar en
flestir Islendingar.
„Að nafninu til er þetta nú
kristið og margt af þvi sem hér
gerist er byggt á kristnum
grundvelli, en þjóðfélagið sjálft
get ég talið að sé kristið.
Ég hef ekki áhuga á að eyða
þeim kristindómi sem fyrir er,
en ekki vil ég auka hann af því
að ég er sjálfur ásatrúarmaður.
Það ætti ekki að benda fólki
sérstaklega á dauða Jesú eða
upprisu, heldur frekar það sem
hann sagði.“
Þá spurðum við hvort ásatrú-
armenn hygðu á frekari kynn-
ingarstarfsemi.
„Við kynnum trúna þegar við
erum beðnir um aðallega, en
við nefnum hana ekki að fyrra
bragði. Þetta er fámennt hjá
séð, þá er hvorki Island né
nokkurt annað þjóðfélag i ver-
öldinni kristið né getur verið
það. Einstaklingar geta verið
kristnir en þjóðfélag er að mín-
um skilningi næstum hið sama
og riki og slík samfélagsfyrir-
bæri, eins og þjóðríki eða ríkja-
samsteypur, sem ná yfir marg-
ar þjóðir, geta ekki með réttu
talið sig birta inntak trúar-
bragða, vegna þess að trúar-
reynsla og trúarsannfæring er
einstaklingsbundin, en getur
ekki náð að móta út í æsar hið
margþætta samspii einstklinga,
samtaka og þjóðfélagsafla, sem
myndar ríki. Vel er kunnugt að
gerðar hafa verið tilraunir til
þess, bæði fyrr og síðar, að
mynda trúarriki, einnig kristin
trúarriki, en reynslan af þeim
tilraunum ber að mínum dómi
glöggt vitni um að trúarríki geti
ekki orðið annað en vanskapn-
aður vegna þess eðlisvanda sem
um er að ræða. Ég nefni dæmi
ógnarstjórn kalvínista í Genf
eða páfaríkið á ítalíu ósællar
minningar, svo ekki sé minnst á
Erum við hætt að sækja kirkju?
Ríkir kristin viðmiðun við lagasetningu?
Næst spurðum
förnum vegi.
við konu á
úrlega margt gott í mannkyn-
inu þó það megi margt að því
finna. Fólki hefur nú ekkert
veitt af að sækja kirkjuna
meira og klerkar jafnvel vera
enn kröftugri i þjónustu orðs-
ins.“
Við spurðum hann um dauða
Jesú og upprisu: „Ja, ég held að
fjöldi manns hafi lítið viljað
trúa á það, hafi vanrækt það,
það væri æskilegt að fólk
reyndí að lifa samkvæmt kenn-
ingunni, til að skapa betra líf
hér á jörðu.“
Kona: Mér finnst að fólk ætti
að lifa eftir kenningu Krists —
Er til einhvers að vera með kristindóm?
Hefur kristin trú þýðingu fyrir okkur í dag?
Er kristin trú eina rétta trúin?
Höfum við gleymt, hvað kristin trú er?
okkur ennþá, en við höfum fé-
lagsskap og fundi.“
Geir Hallgrímsson: Ég vildi
gjarnan svara spurningunni ját
andi þótt margt í þjóðfélagi
okkar gefi tilefni til að draga
slíkt svar í efa. Víst er að ég
teldi það mjög til bóta ef unnt
væri að útrýma þeim efasemd-
um. Þau lífsviðhorf sem bundin
eru kirkju og kristni eru að
mínú viti burðarásar hvers
heilbrigðs þjóðfélags. 1 þeim
felst sú hugsjónaviðmiðun, sem
hverjum einstaklingi og samfé-
laginu í heild er brýn nauð-
syn.“
Ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra:
„Já, við lifum í kristnu þjóð-
félagi. Það er sagt í sjálfri
stjórnarskránni að hér á landi
skuli evangelisk lútherska
kirkjan vera þjóðkirkja og
skuli ríkið að öllu leyti styðja
hana og vernda og það gerir
ríkið og kirkjan boðar náttúr-
lega kristna kenningu og við
skulum vona að það beri ávexti
og gerir það vafalaust.“
Magnús Torfi Ólafsson
menntamálaráðhrra:
„Frá mínum bæjardyrum
þau kirkjulegu ríki, sem verið
hafa uppi bæði fyrr og síðar á
þvi svæði sem rétttrúnaðar-
kirkjan nær yfir, allt frá Mikla-
garðsriki til Rússaveldis."
— Hér hafa komið fram mörg
svör og skilgreiningar á kristnu
þjóðfélagi. I heild virðast flest-
ir álíta, að nokkuð vanti á að við
megum telja okkur kristna
þjóð. Þó eru til menn og hópar,
sem játa kristna trú og vilja
hennar veg sem mestan, en nú
setja allir spurningarmerki við
það sem gamalt er. Spurt er
hvort það sé nógu gott og þegar
það er vegið og metið eru
gallarnir oft þyngri á metunum
og látnir ráða úrslitum. Eru
menn búnir að gleyma öllu því
jákvæða sem kristnin hefur
leitt af sér?
Við getum litið á stöðuna I
skólamálum. I grunnskólafrum-
varpinu er gert ráð fyrir al-
mennri trúarbragðafræðslu, en
í umsjón
Jóhannesar Tómassonar
og
Gunnars E. Finnbogason-
ar
ekki eingöngu kennslu í krist-
inni trú. Þing Samtaka kenn-
aranema gerði ályktun um það
að fella bæri niður kristindóms-
fræðslu í skólum og við spurð-
um Jóhann Geirdal formann
samtakanna um þetta:
„Okkur finnst kristninni vera
lyft meira upp heldur en öðrum
trúarbrögðum og við teljum
það ekki vera hlutverk skól-
anna að boða slikt, heldur safn-
aðanna sjálfra.
En hins vegar teljum við
alveg sjálfsagt að kynna önnur
trúarbrögð og þá öll jafnt.“
Um þetta sagði menntamála-
ráðherra:
„Mitt viðhorf til trúarbragða-
fræðslu i skólakerfinu er, að
þar hljóti að vera um fræðslu
að ræða en ekki trúboð. Að mín-
um dómi er það verk trúfélag-
anna, kirkjunnar og annarra,
að annast boðun trúar sinnar,
en hið almenna, opinbera skóla-
kerfi, sem öllum er gert að
sækja, hljóti að takmarka sig
við þann þátt í trúarlegu upp-
eldi, sem menn geta veitt, án
þess að þurfa að lenda þar í
vanda, mótsögnum eða í
árekstrum við samvisku sina,
vegna þess að þeirra trúar-
sannfæring eða trúarskoðun sé
ekki hin sama og sú, sem lög-
boðin væri í það eða það skipt-
ið. Þessi verkaskipting leiðir af
sér, að mínu áliti, að þótt
fræðsla um kristna trú hljóti að
vera yfirgnæfandi þáttur í trú-
fræðslu islenzkra skóla, þá sé
einnig rétt að fræða, eftir þvi
sem tími er gefinn til og eftir
því, sem ástæða þykir til að
beztu manna yfirsýn um önnur
trúarbrögð. Það er mín skoðun,
að sú breyting, sem er að verða
meðal þeirra þjóða, sem taldar
eru til hins kristna heims á
okkar tfmum, feli ekki sízt í sér
fráhvarf frá hinu gamla við-
horfi að kristindómur sé for-
boðslaust hin eina rétta trú, hin
æðsta trú.
Menn hafa komist að raun
um að þetta viðhorf, sé það
valdi stutt eins og var á fyrri
Framhald á bls. 45
RitaÖ
Syndafallið
Biblfan segir okkur frá
því, hvernig hinn fyrsti mað-
ur misnotaði frelsi sitt á af-
stöðunni til Guðs. Hann
hafnaði Guði, setti sjálfan
sig í hans stað. Þannig
komst syndin inn í mann-
heim, ægilegasta staðreynd
mannlegrar tilveru.
Hvað er synd?
Synd er allt það, sem skil-
ur okkur frá Guði. Synd er
hin ranga afstaða hjarta
okkar til Guðs, hinn óhiýðni
vilji okkar, sem stendur
gegn Guði.
Okkur mönnum er lftið
gefið um allt tal um synd-
ina. Við viljum helzt loka
augunum fyrir staðreynd
hennar: Margir bregðast
ókvæða við, þegar minnst er
á synd þeirra. Menn segja:
Verið ekki alltaf að tala um
syndina.
Slfkt tal gagnar lftið.
Syndin er ráðandi afl í
mannlegri tilveru. Þess sjá-
um við mörg dæmi úr dag-
lega lífinu. Flestar fréttir
fjölmiðlanna fjalla um
erfiðleika og þjáningar, sem
eiga rót hjá okkur sjálfum.
Mannlegt líf, sem mótað
er af synd og lifað er án
samfélags við Guð, getur
aldrei náð þeim tilgangi,
sem Guð hfefur sett þvf. Það
er meginmein okkar kyn-
slóðar.
Jónas Gfslason.