Morgunblaðið - 19.06.1974, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JUNl 1974
31
Kristjana S. Helgadóttir —
F. 9. sept. 1896.
D. ll.júnf 1974.
„Hún elskaði ekki landið,
en aðeins þennan blett“.
Þetta eru orð Guðmundar
skálds Friðjónssonar þar sem
hann í einu sinna þróttmiklu
kvæða lýsir hugarfari og ævi-
starfi ekkjunnar við ána, er unni
sínum heimareit svo mjög að þar,
og hvergi annarsstaðar kaus hún
að heyja sína harðsóttu og oftast
tvísýnu lífsbaráttu, og þann reit
friðlýsti hún í hjarta sínu fyrir
hvaðeina lifandi, sem leitaði þar
skjóls og dvalar.
Þessi yfirbragðsmikla lýsing
skáldsins á ísienzkri útvalskonu
kemur manni sjálfkrafa í hug,
þegar kvödd er að leiðarlokum
frú Kristjana Sigurást Helgadótt-
ir, Freyjugötu 10A, sem flutt
verður til grafar í dag. Með
þessu er þó síður en svo verið
að gefa í skyn, að hún hafi ekki
unnað landi sínu og þjóð, því með
öllu sínu ævistarfi stefndi hún að
því að uppfylla sem ríkulegast þá
köliun, er hún gegndi, og með
slíku hugarfari vinnur hver og
einn jafnan bezt að hagsæld lands
og iýðs. Það tel ég líka alveg tví-
mælalaust, að Kristjana hafi jafn-
an skipað sér í þeirra röð, sem
vilja styðja þá, sem eru veikburða
eða standa höllum fæti í heiðar-
legri lífsbaráttu. Samlíking þess-
ara tveggja kvenna hér er því
einungis bundin við afrek þeirra
og drengskap. Kristjana hlýddi
þeirri alkunnu og sjálfsögðu köll-
un að velja sér maka, þar með
fylgdi hvað af hverju stór hópur
barna og stórt heimili að annast.
Því hlutverki skilaði hún f ham-
ingjuríku samfélagi við bónda
sinn með þeim árangri og prýði,
að börn þeirra hjóna, sem urðu
sjö, komust öll til góðs þroska f
foreldrahúsum og jafnhliða dafn-
aði þar svo innilegt fjölskyldulíf,
að aldrei bar á nokkurn skugga,
samfara reglusemi og vandaðri
umgengni f hvívetna, að það vakti
athygli og aðdáun allra, sem til
þekktu.
Kristjana var orðlögð fyrir ró-
lyndi og prúðmennsku i dagfari.
Þeir sögðu, sem vel máttu vita, að
henni félli aldrei æðruorð af vör-
um, þótt annríki hennar væri
mikið og þar við bættist svo þrá-
látur sjúkdómur, er ásótti hana
löngum allmörg síðustu árin. Þá
voru börnin þess umkomin að
veita henni hjúkrun og hjálp og
gerðu það með miklum sóma.
Kristjana fæddist í Ólafsvfk á
Snæfellsnesi og voru foreldrar
hennar hjónin Sigurrós Benónýs-
dóttir og Helgi Guðmundsson.
Hann fórst í skiptapa frá Ólafsvík
árið 1914. Sigurrós var fædd árið
1866, dóttir hjóna á Akri í Staðar-
sveit, Guðfinnu Narfadóttur og
Benónýs Þórarinssonar. Helgi var
fæddur í Ólafsvík um 1870, sonur
hjóna þar, Ingveldar Guðmunds-
dóttur og Guðmundar Guðmunds-
sonar.
Kristjana dvaldist i Ólafsvík að
mestu leyti unz hún þann 28. nóv.
1925 giftist eftirlifandi manni sín-
um Sigurði Guðmundssyni frá
Tröð í Kolbeinsstaðahreppi, mikl-
um mannkostamanni, er þá hafði
tekið sér aðsetur í Reykjavik fyrir
fáum árum. Sigurður stundaði
nám í Hvítárbakkaskóla 1909 —
1911, og eftir það gerðist hann
barnakennari í Kolbeinsstaða-
hreppi — var fyrsti fastráðni
kennarinn þar eftir tilkomu
barnafræðslulaganna frá 1907.
Var þar með bætt úr brýnni þörf,
því enginn kennari var fyrr fáan-
legur. í Reykjavík stundaði Sig-
urður einkum skrifstofuvinnu og
önnur álfka þjónustustörf.
Börn þeirra hjóna eru þessi:
Sigurrós, gift Þorbirni Guð-
mundssyni, blaðamanni, Reykja-
vik, Pálína Matthildur, gift
Hákoni Bjarnasyni, loftskeyta-
manni, Reykjavík, Árný, gift
James M. Bacos, lækni í Maryland
í Bandaríkjunum, Guðmundur
Helgi, iðnrekandi í Reykjavík,
kvæntur Bergdísi Jónasdóttur,
Guðný, gift Elíasi E. Guðmunds-
syni, flugvélstjóra, Reykjavík,
Svanhildur Guðbjörg, gift Hákoni
Magnússyni, afgreiðslumanni,
Minning
Reykjavfk og Páll Valgeir, kenn-
ari, Reykjavík, kvæntur Idu Ein-
arsdóttur.
Ég og kona mín, sem höfum
haft mikil og viðvarandi kynni af
frú Kristjönu allt frá þeim tíma
að hín giftist og hóf búskap f
Reykjavík, vottum henni alúðar-
fyllstu þakkir fyrir margháttaða
vinsemd og höfðingsskap, og eft-
irlifandi ástvinum hennar send-
um við hugheilar samúðarkveðj-
ur'.
Guðlaugur Jónsson
Er foreldrar mínir fluttust vest-
an úr Hnappadal til Reykjavfkur
haustið 1920, lagðist fljótlega
hinn sami gestagangur að heimili
þeirra og verið hafði vestra, enda
við engum amast hvernig sem á
stóð. Þeir gestir komu víðar að en
úr Hnappadal, t.d. vestan úr Ölafs
vfk, hvar ein föðursystir mín
hafði átt sitt heimili. Tveggja
systra minnist ég, sem Ifklegast
hefur fyrst borið að garði með
henni, Lára og Kristjana hétu
þær og voru Helgadætur. Til
Reykjavíkur höfðu þær komið á
vertfð, voru að „vaska“ saltfisk
inni á Kirkjusandi. Kaldsamur
var sá starfi og eigi heiglum hent-
ur, eigi ósjaldan varð að byrja
daginn á þvf að brjóta ísinn á
kerunum í hinum óupphituðu
vaskhúsum, sem þar að auki voru
stundum opin fyrir öllum veðr-
um. En í þá daga setti enginn slíkt
fyrir sig, atvinnan var aðalatriðið
og þar sem vaskið var unnið f
„akkorði“ gaf það dugnaðarfólki
mikið á aðra hönd.
Þessar systur vestan úr Ólafs-
Hinn 6. þ.m. lézt á ísafirði Ólaf-
ur Sigurðsson skipstjóri, Aðal-
stræti 8, en hann hafði átt við
vanheilsu að stríða sl. sex ár, en
vann þó fram á síðustu stund.
Vegna góðra kynna minna og
samstarfsmanna minna á Haf-
rannsóknastofnuninni af þessum
mæta manni, vil ég minnast hans
nokkrum orðum.
Ólafur Sigurðsson fæddist í
Nesi við Skutulsfjörð 14. nóv.
1907, en bær sá er nú horfinn i
byggðinni á Isafirði. Foreldrar
hans voru hjónin Sigurður
Sigurðsson í Nesi og Kristín Jens-
dóttir. Átta ára fer hann úr for-
eldrahúsum að Dalshúsum f Val-
þjófsdal i önundarfirði og elst
þar upp fram yfir fermingu hjá
skyldfólki sínu. Ólafur flyzt svo
aftur til Isafjarðar 15 ára gamall
og hefur sjómannsferil sinn ári
síðar og er samfellt til sjós til
ársins 1940. Frá þeim tfma og til
1948 er hann bílstjóri, bæði fyrir
vestan og eins skamman tíma hér
syðra á stríðsárunum. Samt sem
áður sagði hann ekki að fullu skil-
ið við sjóinn, því að allan þennan
tíma átti hann trillu, sem hann
gerði út, er tóm gafst til. Arið
1948 kaupir hann með öðrum m/b
Andvara og er skipstjóri á þeim
báti næstu 3 árin, en síðan var
hann í önnur 3 ár skipstjóri á
ýmsum bátum Samvinnufélags Is-
firðinga, lengst af á m/b Auð-
birni. Árið 1955 kaupir Ólafur
m/b Asdísi, mikla happafleytu, og
er skipstjóri á þessu skipi sfnu til
1972. Á Asdísi stundaði hann
aðallega rækjuveiðar f Isafjarðar-
djúpi með sonum sínum, bæði af
kappi og forsjá, enda með afla-
hæstu skipstjórum. Nú þurfti
Ólafur að fara í land vegna veik-
inda sinna, en á sl. ári gerist hann
skipstjóri hjá Sigurði syni sínum,
er þá hafði keypt gömlu „Elding-
una“ og gert hana út á rækju
í Djúpinu undir nafninu „Ólafur“.
I sumar hugðust þeir feðgar nota
bátinn til mannflutninga um
norðanverða Vestfirði, en nú
vík létu ekki mikið yfir sér, en ég
minnist þess hvað mér fannst hún
Kristjana dugnaðar- og festuleg.
Hún var enda hinn mesti víkingur
f starfi og orðlögð fyrir afköst í
vaskinu. Og svo fór, að hún giftist
Sigurði bróður mínum og nú er
hún gengin að afloknu miklu ævi-
starfi, sem allt bar hin sömu ein-
kenni og mér fannst ég lesa úr
fasi hennar og yfirbragði við
fyrstu sýn: yfirlætislausan dugn-
að, einstaka góðvild, fórnfýsi og
tryggð. Hennar lffsspeki var af
svipuðum toga og gömlu konunn-
ar í Gljúfrum, sem Laxness lýsir
svo fagurlega í Fegurð himinsins:
„Taka öllu eftir röð án þess að
spyrja fram eða aftur; lifa; vera
öllum góður“.
Eg veit, að hún Kristjana taldi
sig mikla gæfumanneskju í lff-
inu, enda var hún það reyndar.
Hún eignaðist mann, sem henni
þótti vænt um og bar virðingu
fyrir. Hin langa sambúð þeirra
var farsæl og þau eignuðust 7
börn, sem öll komust upp til
þroska og manndóms. Síðan komu
tengdasynir og tengdadætur og
fjölmennur hópur barnabarna, og
gæfan hefur fylgt þeim öllum. En
eitt finnst mér hafa einkennt
þennan stóra fjölskylduhóp fram-
ar öllu öðru, það er hin einlæga
góðvild innbyrðis og til annara.
Hin sanna uppspretta þeirrargóð-
vildar var hún Kristjana, hún átti
ekki annað til f fari sínu. Staðföst
og yfirlætislaus stóð hún í sfnu
langa lffsstarfi, var öllum góð,
lagði engum last. Fyrir þetta eig-
um við öll henni mikla þakkar-
skuld að gjalda og munum ætfð
minnast hennar með virðingu. Af-
komendum hennar á ég enga
betri ósk, en að þessi arfleifð
megi endast þeim um ókomin ár.
Gfsli frá Tröð.
hefur Ólafur verið kallaður f
annað og meira ferðalag.
Arið 1937 hóf Ólafur búskap
með sinni góðu konu Guðrúnu
Sumarliðadóttur frá Isafirði og
lifir hún mann sinn ásamt þrem-
ur sonum þeirra hjóna: Sigurði og
Ægi báðum skipstjórum á Isafirði
og Ragnari, er lengi hefur unnið
við skipasmiðar f Noregi. Áður
hafði Ólafur eignazt dóttur, Ingi-
björgu, sem nú býr f Eyjafirði. —
Er við starfsmenn Hafrannsókna-
stofnunarinnar hófum afskipti af
rækjuveiði f ísafjarðardjúpi árið
1958, að beiðni forráðamanna
vestra, æxlaðist svo til, að við fór-
um okkar fyrstu sjóferð á rækju-
Fæddur 13. aprfl 1902.
Dáinn 9. júnf 1974
Aldrei er svo svart
yfir sorgar ranni,
að ekki geti birt
fyrir eilífa trú.
Okkur verður þetta efst í huga,
er við kveðjum afa f Skerjafirð-
inum. „Afa er batnað,“ segir lítill
sólargeisli, yngsta barnabarnið,
sem honum þótti svo undur vænt
um; betri mann var ekki hægt að
finna. Það var sama hvort komið
var á spítalann eða heim, þegar
hann gat verið heima, alltaf var
það sama góðmennskan. Fram til
þess sfðasta brá hann fyrir sig
glensi, sem kom öllum í gott skap.
Alltaf var svo undur gott að koma
heim til afa og ömmu. Afi var
mjög trúaður maður og við vitum,
að einmitt þess vegna gekk
honum svo vel að komast f gegn-
um þessa miklu reynslu, sem
hann varð að þola.
En hann stóð ekki einn, þar sem
hann hafði sfna góðu eiginkonu
Það er svo margs að minnast,
þegar litið er til baka gegnum
árin, þótt þau séu ekki ýkjamörg,
meðal annars þau ótalskipti, sem
við heimsóttum hana ömmu okk-
ar, og þær ánægjustundir, sem við
áttum á heimili hennar og afa. I
hvert skipti virtist alltaf eitthvað
nýtt bera á góma á þessu góða
heimili, alltaf eitthvað nýtt að
tala um. Það var sama hvert okk-
ar átti í hlut, alltaf gerði hún sér
far um að reyna að skilja vanda
okkar og hjálpa okkur sem bezt
hún mátti.Áhugihennar var jafnt
bundinn árangri okkar i námi og
áhugamálum okkar. Hún vildi
alltaf fylgjast með hverju okkar
sem var og hvatti okkur óspart til
dáða, ef henni þótti maðurfara á
einhvern hátt, þó að í mörg horn
væri að líta. En fyrst var það
krafan til okkar sjálfra og
náungakærleikurinn, sem hún
vildi að væri f fari okkar.
Þannig átti hún sinn þátt í að
móta lífsviðhorf okkar allt til
hinztu stundar. Amma okkar var
ein þeirra kvenna, sem jafnan bar
íslenzka þjóðbúninginn hátt og
með mikilli reisn. I okkar augum
var hún þannig tákn um kvenleg-
miðin á Ásdísinni með Ólafi
Sigurðssyni, enda var hann einn
elzti og reyndasti rækjuveiði-
maður við Djúp. Milli okkar og
Ólafs skapaðist fljótt gagnkvæm
virðing og síðan náin vinátta, sem
hélzt alla tið. Árið 1961 réðst
hann með okkur í mikinn leitar-
leiðangur á m/b Ásbirni, og þótt
við fyndum fáa rækjuna í leið-
angrinum bætti Ólafur það upp,
því að sama ár fann hann á báti
sínum Ásdísi rækjumiðin i
Ingólfsfirði og Ófeigsfjarðarflóa á
Ströndum og hefur margur fengið
lof fyrir minna. Síðan leigði hann
okkur nokkrum sinnum bát sinn
til rækjuleitar vestanlands og
norðan og var alltaf með hann
sjálfur.
Það var ánægjulegt að vera á
sjó með Ólafi Sigurðssyni og
blanda geði við hann. Hann var
öruggur og glöggskygn skipstjóri,
sem hlekktist ekki á, og viðmót
hans var svo hlýtt, að það bætti
sér við hlið, sem með miklu þreki
styrkti hann og studdi fram til
hinztu stundar. Þegar við kveðj-
um afa nú hinztu kveðju biðjum
við guð að vera með ömmu og
veita henni styrk.
Barnabörn.
I dag er til moldar borinn Guð-
leifur Þorkelsson, Einarsnesi 44,
en hann lézt í Borgarspitalanum
sunnudaginn 9. júní eftir erfið
veikindi.
Guðleifur var fæddur 13. apríl
1902 að Brjánsstöðum I Gríms-
nesi, sonur hjónanna Halldóru
Pétursdóttur og Þorkels Þorleifs-
sonar, er þar bjuggu. Hann byrj-
aði ungur að stunda sjómennsku
og vann við þau störf þar til I
byrjun seinni heimsstyrjaldarinn-
ar, er hann fór að vinna í Vél-
smiðju Sigurðar Einarssonar,
vann hann þar meðan heilsan
leyfði.
an virðuleik og fegurð. Alls þessa,
sem einkenndi hana ömmu okkar,
ásamt hlýjunni og alúðinni í okk-
ar garð og annarra, munum við
sakna um ókomin ár.
Megi friður guðs vera með
henni.
Barnabörn.
Það er gott að minnast góðra
manna og kvenna, gott, þegar sú
minning yljar mönnum um
hjartarætur, er tregi setzt að við
þann aðskilnað, sem ekki verður
umflúinn. Enginn gerir sér grein
fyrir því, fyrr en hann hefur
reynt það, hverja þýðingu það
hefur, þegar minningarnar
hrannast upp, að þær skuli allar
jafn ljúfar — og engan skugga
þar að finna.
Ég á Kristjönu Helgadóttur
margt að þakka, hún hefur miðlað
mér miklu á sinn hægláta hátt —
en dýrmætasta gjöfin er samt
minningin um trygglynda og
hjartahlýja tengdamóður. Hún
var óvenjulega heilsteypt kona en
yfirlætislaus og hafði ekki mörg
orð um verk sín. Allt frá unglings-
árum vann hún hörðum höndum,
fyrst heima I Ólafsvík, en siðan
við hlið manns síns, Sigurðar
Guðmundssonar. Heimilið var
stórt og þurfti mikið, en sam-
heldni þeirra hjóna brást aldrei.
Kristjana studdi mann sinn,
hvort sem var I verkalýðs-
baráttunni, I bindindishreyfing-
unni, I kálgarðinum eða síð-
ast en ekki sizt á heimilinu. Hún
var alltaf á sínum stað boðin og
búin að rétta hjálparhönd. Og þá
var gleði hennar mest, er hún gat
veitt öðrum.
Kristjana Helgadóttir skilur
ekki eftir sig autt rúm, þegar hún
er kvödd I dag, hún hafði löngu
fyrir fráfall sitt fyllt það slíkri
hlýju að fátitt er. Við þann arin-
eld verður gott fyrir þá, sem nú
sakna eiginkonu, móður, ömmu
eða náins vinar, að verma sig.
Þorbjörn Guðmundsson.
alla samstarfsmenn hans. Hann
var glaðlyndur og aldrei sá ég
hann skipta skapi, hvað sem á
dundi heldur aðeins leysa vand-
ann æðrulaust, jafnvel með ofur-
lítinn stríðnisglampa I augum.
Sakir okkar góðu kynna af Ólafi,
leituðum við á Hafrannsókna-
stofnuninni oft til hans með alls
kyns kvabb og ráð. Margsinnis
leitaði ég álits hans um ýmis
vandamál rækjuveiðanna vestra
og ætíð voru hans ráð hollráð.
Hús hans og Guðrúnar stóð okkur
ávallt opið, er dvalizt var á Isa-
firði. Með Ólafi Sigurðssyni er
fallinn frá einn mætasti maður-
inn I ísfirzkri sjómannastétt, og
að leiðarlokum viljum við starfs-
menn Hafrannsóknastofnunar-
innar, sem höfðum af honum náin
kynni, þakka honum ógleyman-
legar samverustundir, drengskap
og vináttu og vottum aðstand-
endum hans samúð okkar.
Ingvar Hallgrlmsson.
Guðleifur kvæntist 10. júní
1933 Guðrúnu Egilsdóttur og
eignuðust þau þrjár dætur,
yngsta dóttirin lézt á fyrsta ári, en
hinar eru báðar giftar og eru
dætrabörnin sex. Guðleifur var
mikið ljúfmenni og vinur allra, er
kynntust honum. I dag kveðja
hann með söknuði eiginkona og
aðrir ástvinir, en eftir eru góðar
endurminningar um góðan dreng.
D.
Olafur Sigurðsson
skipstjóri ísafirði
Guðleifur Þorkels-
son — Minningarorð