Morgunblaðið - 19.07.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. JULI 1974
JÓHANN HJÁLMARSSON
Ættíörð og átthagar
Guðmundur Böðvarsson var oft nefndur
í sömu andránni og Jóhannes úr Kötlum.
Báðir voru þeir sósíalistar og baráttuskáld
í róttækum anda. En Guðmundur var alla
tíð hljóðlátari en Jóhannes. H(ann boðaði
hið fyrirheitna land af minni ?kafa. Form-
byltingu Jóhannesar tileinkaði Guðmund-
ur sér ekki nema að litlu leyti. Hann var
trúr þeim kliði hefðbundinna hátta, sem
hann hefur alist upp við.
Guðmundur Böðvarsson var ættjarðar-
og átthagaskáld. Hann áótti yrkisefni sín
til þess umhverfis, sem hann þekkti best.
En útþráin er sterk í Ijóðum hans. Fyrsta
Ijóðabók hans, Kyssti mig sól (1936) hefst
á orðunum: „Til þín Mekka, hjartans
hungur/hugann leíðir brautir ríms.“ 1
Hin hvítu skip (1939) er í samnefndu ljóði
sagt frá þeim, sem horfði „ungur inn í
sóiarlagið/með allri sinni þrá“ og sá „bak
við hafið hilla uppi strendur/hins horfna
lands.“ Ljóðinu lýkur á orðunum: „Heill
draumi þeim, sem engan enda tekur/og
enga ráðning fær. —“ I sömu bók er hið
eftirminnilega ljóð Rauði steinninn, um
hinn rauða og hreina stein bernskunnar,
ævintýrið, sem gekk skáldinu úr greipum.
Mörg ljóð Guðmundar Böðvarssonar eru
uppgjör. Skáldið hugleiðir æviverk sitt,
framlag sitt til lífsins. Vfsurnar við hverfi-
steininn árið 1936 er eitt þessara ljóða.
Ljóðið fjallar um bóndann, sem hóf verk
sitt vinnuglaður og grunlaus, en hefur
þreytst á að stíga steininn. Með sérkenni-
legum hætti tengist þetta Ijóð um starf
bóndans ógnvænlegum atburðum úti í
heimi, spænsku borgarastyrjöldinni og
yfirvofandi heimsstyrjöld. Skáldinu
finnst það vera meðsekt, þátttakandi
hildarleiksins:
Brýnsluguðir, vel er verk mitt unnið,
vendilega þynnti ég eggjar blár.—
Vatnið fossar. Hjól mitt hefur runnið
hringi sína meir en þúsund ár.
Grasið stendur þroskað. Blómleg byggðin
brosir móti þér, ó, hel.
Brýnsluguðir, bítur ekki sigðin
bráðum nógu vel. —
I Smiðjuljóði í Hinum hvítu skipum er
bóndanum aftur lýst við störf sín. Sá
boðskapur hljómar að smíða skuli sverð úr
sigð og plógi, inni í töfrum eldsins sér
bóndinn nauðsyn þess að smfða sverð en
ekki ljá. Annað smiðjuljóð eftir Guðmund
Böðvarsson nefnist Kvöld í smiðju og birt-
ist f Kristallnum í hylnum (1952). I
blóðinu svíður beiskja þeirra og harmur,
„sem báru ei fram til sigurs draum sfns
hjarta."
Og efans draugur mælti,
með illt og meinlegt glott:
Þig ætti. þó að gruna, járnsmiðstetur,
að allt það sem þú gjörðir
var aldrei nógu gott
og aðrir hefðu gjört það miklu betur.
En huggun er til harmi gegn:
Og rétt hann hafði að mæla,
þó ill sé aðsókn hans
að unnu verki er gengur sól til viðar.
En víðhlítandi væri
þá helzt ef hálfverk manns
var handarverk í þágu lífs og friðar.
1 ættjarðar- og átthagaljóðum Guðmund-
ar Böðvarssonar er rödd hans tærust.
Ljóðrænn innileiki og samkennd með
náttúrunni gera þessi ljóð hugleikin.
Heiðaljóð í Kyssti mig sól er í hópi full-
komnustu ljóða Guðmundar Böðvarsson-
ar. I ljóðinu gerist ekki mikið. Skáldið
ávarpar hestinn sinn brúna, biður hann
stíga „hægt og létt/yfir þessa gleymdu/og
grýttu troðninga". Ekki má vekja það, sem
sefur, síst sorgarraddir sálarinnar. Hér er
það kliður málsins og hin skýra og ein-
falda mynd, sem ræður ríkjum líkt og í
ljóði kínversks fornskálds.
önnur ljóð með yrkisefnum úr náttúr-
unni mætti nefna, til dæmis Lyngheiðin
rauð og Hrjóstursins ást úr Álfum kvölds-
ins (1941) og I vor úr Undir óttunnar
himni (1944). I Minn guð og þinn (1960)
eru ljóðin Kemur kvöld og Við vatnið, í
senn minningaljóð og lofsöngvar til
náttúrunnar. I Landsvísum (1963) vaknar
skáldið við „heimsfriðinn sjálfan um sum-
ar á heiði“. I þeirri bók er ljóðið Rúst, þar
sem skáldinu tekst með listrænum hætti
að áminna þjóð sína. I Rúst er sár tregi
þess manns, sem orðið hefur vitni að eyði-
leik íslenskra sveita:
í minningu Guðmundar Böðvarssonar
Það er vaxið yf ir horn og legg
hið hvfta sinuskegg,
það er hljótt við læk og tjörn
og fallinn vegg,
sem er engum lengur skjól,
sem er engum lengur vörn,
sem er engum lengur kær.
Þetta er bærinn uppi í hlíðinni
sem á sér engin börn
og ekki er framar bær.
Á bak við gráan sinuskúfinn
sér í moldarund
og svartan kolabrand
úr löngu dauðri glóð.
Þetta er landið undir sólinni
sem á sér enga þjóð
og ekki er framar land.
Hvar er þjóðin,
hvar er þjóðin
sem á sér ekkert land
og ekki er framar þjóð?
Síðustu æviár sfn lifði Guðmundur
Böðvarsson í skugga dauðans. Hann missti
ekki kjarkinn, heldur fagnaði hverjum
nýjum degi. Hann orti, þýddi Dante (Tólf
kviður úr gleðileiknum guðdómlega,
1968) og gekk frá óbundnu máli eftir sig
til prentunar (Atreifur og aðrir fuglar,
1971; Konan sem lá úti, 1972). Þær ljóða-
bækur eftir Guðmund, sem ekki hafa ver-
ið nefndar eru Saltkorn í mold 1 — II
(1962—1965), Hríðarspor (1965) og Inn-
an hringsins (1969). Ein stutt skáldsaga
kom út eftir Guðmund: Dyr í vegginn
(1958).
I mfnum augum er Guðmundur
Böðvarsson fyrst og fremst skáld íslenskr-
ar sveitar. Það felur ekki í sér að svið hans
sé þröngt. Skáldskapur hans sækir nær-
ingu í jarðveg gamallar hefðar og er jafn-
framt opinn fyrir stefnum og straumum
samtfmans.
Bestu ljóð hans eru lifandi dæmi um
hve vel listræn kunnátta og einlægni
hjartans geta farið saman.
RENAULT verksmiðjurnar
frönsku eru stærstu bíla-
verksmiðjur Frakklands og
með þeim stærstu í Evrópu.
Ýmsar gerðir Renault bíla
hafa verið á markaðinum í
mörg ár, en ekki við mjög
góðan orðstír fyrr en á síð-
asta áratug. Alda aftur-
byggðu smábílanna, sem
skall yfir, eftir að vinsældir
Minisins brezka komu í
Ijós, hafði sín áhrif hjá
Renault, og svar þeirra við
bílum eins og Fiat 127 var
nýr Renault, Renault 5.
Þeir eru bæði til í L og TL
gerðum. TL gerðin er
nokkru kraftmeiri og er ein-
ungis sú gerð flutt hingað
til lands.
Renault 5TL
Renault 5 er með vélina að
framan og framdrifinn. Vélin
er fjögurra strokka vatns-
kæld. Hún er 956 rúmsm.
og 43 hestöfl (DIN). Há-
markshraðinn er 135
km/klst. Renault 5 var í
fyrstu með gírstöngina út úr
miðju mælaborðinu eins og
tíðkast á fleiri frönskum bíl-
um, og þótti glrskiptingin
mjög lipur. Nú er hins vegar
komin gólfskipting, sem í
sjálf u sér er framför, en það á
kostnað lipurðar og eru gír-
skiptingar nú fremur stirðar,
svipað og í Fiat 127. Pedal-
arnir eru litlir og illa fyrir
komið. Ástig á alla pedala
eru hinsvegar létt. Sætin eru
þokkaleg, en stuðning við
bakið vantar, ef langt er ekið.
Fjaðrabúnaður er frekar linur
og þrátt fyrir að það komi
ekki illa niður á stöðugleika
bílsins, er hann of linur fyrir
minn smekk.
Hita- og loftræstikerfið er
gott og hitastrengir eru í
afturrúðu. Frágangur bílsins
að innan er þokkalegur.
Hann vegur óhlaðinn 730
kg. Farangursrýmið, sem er
sæmilega rúmgott, er fyrir
aftan aftursætið og aðgangur
að því um ..þriðju dyrnar",
sem eru aftan á bílnum og
opnast upp.
Renault 5 eyðir litlu bens-
Ini og er það sennilega
sterkasta hlið hans. Meðal-
eyðslan er 6—7 1/100 km.
Bensíntankurinn tekur 41
lítra, þannig að hægt er að
aka 600 km á tanknum.
Aðgangur að vélinni er
heldur þröngur, en skánartil
muna þegar varadekkið, sem
er undir vélarhlífinni er fjar-
lægt.
Renaultinn er með diska-
bremsur að framan, en skálar
að aftan. Bíllinn kemur
hingað á radialdekkjum.
Renault 5 er rúmgóður
miðað við utanmál, en ekki
miðað við verð. Renault 5TL
kostar hér um kr. 485
þúsund.
Renault 5 er allvinsæll I
Bretlandi og er þar sérstakur
kappakstursflokkur, sem ein-
göngu ekur á slíkum bílum
við miklar vinsældir.
Umboðið hefur Kristinn
Guðnason hf., Suðurlands-
braut 20.
br.h.