Morgunblaðið - 10.04.1975, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1975
7
Halldór Jónsson, verkfræðingur:
Fyrir þinginu liggur nú tillaga
frá Ragnari Arnalds um að sér-
stök rannsókn sé gerð á þeim fyr-
irtækjum sem hafa meira en 5
milljón króna árssölu. Þetta sé
gert til þess að komast eftir því
hver sé verðbólgugróði þeirra og
hvernig megi gera hann upptæk-
an með sköttum.
í sjálfu sér er ekkert athuga-
vert við það að menn velti svona
hlutum fyrir sér. Verðbólgan
grípur inn á líf okkar allra, bæði
til taps og gróða eins og gengur
En þar sem Ragnar er alþingis
maður og leggur þetta frumvarp
fram í alvöru og þannig, að i því
felst fullyrðing um ákveðið
ástand, þá langar mig til þess að
fara um þetta nokkrum orðum.
Bókhald og
verðbólga
Samkvæmt bókhaidslögum og
viðurteknum bókhaldsvenjum,
skal færa allan kostnað við rekst-
urinn vinstra megin í reksturs-
reikning, en sölutekjur að frá-
dregnum söluskatti hægra megin.
Sé salan meiri en gjöldin verður
að bæta við tölu gjaldamegin til
þess að summa beggja hliðanna sé
jöfn. Þessi tala er nefndur hagn-
aður. Sé þessu öfugt farið verður
að bæta við hægri hliðina til þess
að jöfnuður fáist. Þessi tala er
tapið. Vinstra megin í reksturs-
reikning færast birgðir í byrjun
reikningstímabilsins en birgðir í
lok þess hægra megin. Þannig
eykur birgðaaukning hagnað,
birgðaminnkun tap.
í því verðbólguástandi sem við
höfum búið við síðasta mannsald-
urinn með stöðugar gengisfelling-
ar og fyrirskipanir um að selja
vörubirgðir ,,á gamla verðinu", er
að leita skýringanna á þvi, hvers-
venga gömul og gróin fyrirtæki
hafa breytt stóreignum í skuldir,
þó þau hafi „grætt“ allan tímann
og borgað háan tekjuskatt. Ragn-
ar og Co. ættu ekki að níða þessa
menn með skuldakóngsnafngift-
um. Þeir gerðu ekki annað en að
hlýða kjörnum valdhöfum og líða
þeim að fremja á sér stjórnar-
skrárbrot með því að traðka á
eignarréttinum.
í gjaldaliðum fyrirtækja heim-
ilast þeim að reikna afskriftir af
rekstrareignum. Ragnar og sálu-
félagar hans hafa reynt að gera
orðið afskrift samstofna við
þjófnað. Svo er þó ekki.
Afskrift er til þess að vega upp
á móti þeirri úreldingu, sem verð-
ur á rekstrareignum, sem ekki
mælist í daglegum rekstri. Rétt
eins og bóndinn verður að gera
ráð fyrir að kýrin eldist með því
að láta kálfinn fá hluta af nytinni.
Afskriftir eru yfirleitt lágar af
fasteignum, algengt 2—4% af
fasteignamati en hærri, 8—^15%,
af vélum og tækjum og þá reiknað
af kaupverði. Flýtifyrning getur
svo numið 6% á ári í 5 ár. Ekki
má mynda rekstrarhalla með
flýtifyrningu, og verðlagseftirlit-
ið hefur nú yfirleitt séð til þess að
ekki hefur um hagnaðarrektur
verið að ræða viðast hvar.
Á tekjur manna leggur samfé-
lagió skatt til þess að greiða með
samkostnað þjóðfélagsins, eða
„hinar félagslegu þarfir" eins og
þeir vinstri menn orða það. Þessi
skattur eru mikil verðmæti og er
ásóknin i það að fá að stjórna
þeim alveg gífurleg. Hún er drif-
fjöðrin í gangverki hvers þing-
manns — Rangars líka.
Sveitarfélög leggja veltuskatt á
vinstri hliðina í rekstursreikn-
ingnum, þó ekki hærra en nemur
brúttósölutekjunum. Þetta kallast
aðstöðugjald. Sumir kalla þetta
óréttlátan skatt, sem ekki taki til-
lit til þess hvort reksturinn geng-
ur vel eða illa. En á móti má
segja, að þeir sem ekki geta greitt
hann og reiknað með honum hafi
ekkert að gera með að vera í
rekstri. En óréttlætið við þennan
skatt er það, að ekki má reikna
aðstöðugjaldið til gjalda árið sem
það verður til. Þannig getur fyrir-
tæki sem starfar mikið eitt árið
en lítið árið á eftir orðið gjald-
þrota á því.
Á eignir manna eru lagðir
eignaskattar, 1—1.5% til ríkisins
og 'A—1.5% eða meira á fasteign-
ir til sveitarfélaga, þannig að
menn greiða af eign sinni til
samfélagsins alla eignina á um
30 ára fresti. Sumum finnst
eignarskattur vera óréttlátur
skattur og að samfélagió
refsi fyrir sparnað með þessu
móti. En aðrir benda á, að ekkert
er okkur fært til eignar í þessu
lífi, aðeins léð um stutta stund.
Auk þess kosti samfélagið varð-
veislu eigna einstaklinganna úr
sameiginlegum sjóði.
Skattyfirvöld álíta yfirleitt 1
krónu vera 1 krónu, hvort sem
hún verður til í byrjun árs eða
lok. Þetta er þó ekki svona í verð-
bólgu eins og allir þekkja. Skatt-
urinn leitast við að viðurkenna
þetta með því að gefa út verð-
þynningarstuóla, sem eiga að taka
mið af byggingavisitölu, og leggja
má við afskriftir til þess að halda
fyrirtækjunum á lífi.
Verðþynningarstuðlar koma að-
eins til á framtali en ekki í rekst-
ursreikningi fyrirtækis. En svo-
kölluð verðlagsyfirvöld nota
gjarnan rekstursreikning fyrir-
tækis til þess að skammta því
verð. Miða þau ákvarðanir sínar
gjarnan við það, að fyrirtækið
slampist með krónulegar afskrift-
ir þegar best lætur, þannig aó
verðþynningarstuðlar koma ekki
til. Annars er starfsemi þessara
verðlagsyfirvalda sérkapítuli, svo
löng svívirðingasaga sem hann er.
Við skulum taka dæmi til skýr-
ingar á afskritum:
Vél kostar kr. 1.000.000 árió
1970. Hún er afskrifuð 1970, 71,
72, 73, og 74 um 15% á ári. Eig-
andinn hefur þarmeð fengið að
draga frá tekjum sínum 90% af
upphaflegu kaupverði til þess að
kaupa sér nýja vél fyrir (eða
hann hefur alið kálf af nytinni úr
kúnni). Hann hefur auk þess
kannski getað bætt við öðrum
20% með verðþynningarstuðlun-
um. Nú vill hann kaupa nýja vél
1975. En nú kostar hún kr.
3.000.000- eða meira. Nú kemur
punkturinn, sem Ragnar hefur
tekið eftir en misskilið herfilega.
Það er hægt að selja gömlu vél-
ina afskrifaða á kr. 1.500.000.
Þarna finnst Ragnari að eigand-
inn hafi grætt þá upphæð og það
meira að segja skattfrjálst, þvi
krónulegur sölu,,hagnaður“ er
skattfrjáls, NB, hafi maður átt
vélina I 4 ára eða lengur og fast
eign í 6 ár eða lengur. Annars er
greiddur skattúr af verðbólgu-
„gróðanum“.
En hvaða „gróði“ er nú þetta?
Eigandinn hefur með sölunni,
afskriftunum og verðþynningar-
stuðlunum ekki getað keypt sér
nýja vél, hann verður að fá lán, —
verða skuldakóngur í augum
Ragnars og Co. Allt sem hann á er
stór hluti úr upphaflegu vélinni
(eða kálfurinn er ekki orðinn
nema að kvigu þegar beljan er
dauð).
Er það gróði að fá tvær
fimmtíuaura krónur í stað einnar
100 aura? Finnst launþegum það
vera kjarabætur? Hafa þing-
mennirnir ekki orðið að fjölga
krónunum í umslögunum sinum
til þess aó halda reisninni? Var
Ragnar Arnalds að „græða“ á
verðbólgunni, þegar hann rétti
upp höndina til þess að sam-
þykkja það?
Vissuiega eru til aðstæður, þar
sem menn hafa fengið lán í óverð-
tryggðum krónum, sem gufa síðan
upp. En þegar frá eru skilin hin
sjálfvirku lán til skipakaupa, sem
allir geta fengið, og húsnæðis-
málalánin, sem meirihluti þjóðar-
innar telur í sjálfsblekkingu sinni
að hann „græði“ á að étist upp í
verðbólgunni, þá fást slik lán yfir-
leitt ekki nema þau séu talin
þjóna ákveðnum pólitískum
markmiðum þingmannanna. Ég
er viss um að Ragnar stundar
svoleiðis lánaveiðar fyrir sína
kjósendur eins og aórir þing-
menn. Annars myndu þeir ekki
kjósa hann og það er ekki öruggt
að þeir geri það, ef Ragnar ætlar
að fara að láta rannsaka þá fyrir
að græða á lánunum. Eða hvað?
En þarna er grundvallarmeinið.
Það erreynt að láta árnar streyma
upp í móti í staó þess að láta
fjármagnið finna sína farvegi
sjálft. Lána eftir arðsemissjónar-
miðum gegn raunvöxtum fremur
en eftir draumórum atkvæða-
spekúlanta.
Niðurstaða
Ég fullyrði, að Islenzk fyrirtæki
hafa meira tapað á verðbólgunni
en þau hafa grætt. Því er kannski
ágætt að þessi tillaga Ragnars
verói samþykkt svo aö sannleikur-
inn komi I Ijós. Helst vildi ég þó
láta Ragnar borga rannsóknina
sjálfan ef niðurstaðan yrði öfug
við það sem hann heldur fram,
svona til þess að venja þingmenn
af þvi að fara illa með almannafé,
vegna þess að þeir hirða ekki um
að leita sér upplýsinga sjálfir áð-
ur en þeir kalla embættismennina
til.
Hinsvegar er verðugt verkefni
fyrir Ragnar og Co. að vinna ef
hann heldur að á kjósendur sína
sé hallað þegar um verðbólgu-
gróða er að ræða. Hann ætti að
athuga hvernig opinberu fyrir-
tækin reikna út sínar gjaldskrár-
þarfir, jafn ótvíræðir forystuaðil-
ar i verðbólgunni og þau eru. Þau
meta flest eignir sínar til endur-
kaupaverðs árlega og miða gjald
skrár sínar vió fullar afskriftir og
hreinan hagnað af þeim tölum.
Já, skoði þeir bara Sementsverk-
smiðjuna, Póst og síma, Hitaveit-
una, Rafmagnsveituna, Lands-
virkjun o.s.frv. Þá fá þeir eitt-
hvað til þess að tala um.
11.3. 1975.
24 ára stúlka óskar eftir vinnu strax. Aðal starfs- reynsla almenn skrifstofustörf. Flest störf koma til greina. Upplýs- ingar í síma 20663 frá kl. 1 —9. Reiðhjól Notuð og ný reiðhjól til sölu í miklu úrvali. Reiðhjólaverkstæðið, Norðurveri, Hátúni 4a.
Húsbyggjendur Trésmiðir geta bætt við sig verk- efnum inni og úti. Upplýsingar í sima 38781 e.h. Einbýlishús til sölu við Selbrekku, Kópavogi. 5—6 herb. Bilskúr, hitaveita ræktuð lóð. Góður staður. Hag- kvæm kaup. Gunnlaugur Þórðarson hrl. Bergstaðastræti 74a, simi 16410.
B.A.S.F. kasettur allar gerðir. Töskur og hylki fyrir kasettur. r n... F. Bjornsson, radíóverzlun, Bergþórugötu 2, sími 23889. Kennslukona einhleyp og reglusöm, óskar eftir að leigja litla íbúð frá 1. júní eða fyrr, helzt í vesturbænum. Upplýs- ingar í síma 25893 eða 1 7967.
Músikkasettur og átta rása spólur, islenzkar og erlendar. Póstsendum. F. Björnsson, radíóverzlun, Bergþórugötu 2, simi 23889 Bátar til sölu. 14—11 —10 tonn Fasteignamiðstöðin Hafnarstræti 1 1 sími 14120.
Ung kona óskar eftir vinnu hálfa daginn (fyrir hádegi) á skrifstofu eða i verzlun. Tilboð merkt: „Hálfsdagsvinna — 7377" sendist Mbl. Til Fermingagjafa fallegir saumakassar. Hannyrðarverzlun Erla, Snorrabraut 44.
Vogar, Vatnsleysuströnd Til sölu tvær 3ja herb. íbúðir i nýlegu steinhúsi. Einnig einbýlis- húsalóð Fasteignasala Vilhjálms og Guðfinns Sími 1 263 og 2890. Úrvals gróðurmold til sölu. Uppl. i sima 51468.
Garður Til sölu litið einbýlishús, 2 herb. og eldhús. Góðkjör. Fasteignasala Vilhjálms og Guðfinns. Simi 1 263 og 2890. Húsráðendur — Keflavik Ungt par með eitt barn vantar að fá litla íbúð á leigu strax. Upplýs- ingar í síma 92-2195 eftir kl. 18.
Sandgerði Til sölu 4ra herb. efri hæð i bönd- uðu steinhúsi. Stór bilskúr fylgir. Fasteignasala Vilhjálms og Guðfinns Sími 1263 og 2890. Athugið: 22. ára stúlka með barn óskar eftir vel launaðri vinnu sem fyrst, helst úti á landi. Hringið í síma 96- 22263 eftir kl. 6 á kvöldin.
Vil kaupa vel með farinn VW 1 300 árg. '70 gegn staðgreiðslu. Einnig til sölu Moskvitch árg. '66, en er að öðru leiti i góðu standi. Uppl. i sima 361 17 eftir kl. 6.00. Sparifjáreigendur! Vinsamlegast hafið samband við mig, ef þér viljið ávaxta betur sparifé yðar, áhættulaust. Svar merkt: Trúnaður — 8585, Send- ist Mbl. fyrir 1 7. þ.m.
Tún eða gott beitiland óskast til leigu, helzt í nágrenni Reykjavíkur. Upplýsingar í síma 41320. ísafjörður Góð 3ja herb. íbúð til sölu. Upp- lýsingar í síma 94-3583 á kvöld- in.
Hitaveituforhitari (De Laval, 1 7 plötur), vantsdæla (Belle og Grosset), og þennsluker með tilheyrandi, allt i góðu lagi, til sölu strax á hálfvirði. Uppl. i sima 36521. jHorgnnblafeib nuGivsmcnR ^22480
Vísnastund í
Norræna húsinu
Sænski vísnasöngvarinn OLLE ADOLPHSON
syngur í Norræna húsinu laugardag 12. apríl kl.
1 6.00 og mánudag 14. april kl. 20.30.
Aðgöngumiðar seldir í Norræna húsinu. Sími
1 7030.
Norraena húsið. íslenzk-sænska félagið.
NORRÍNÁ HUSIO POHjOLAN TAIO NORDENS HUS