Morgunblaðið - 17.04.1975, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. APRlL 1975
7
Hákon Bjarnason
_______skógræktarstjóri;
Athugasemdir við
sögu Islendinga
í sambandi við
eyðingu skóglendis
3 • hluti
ORSAKIR
LANDSKEMMDA.
Um orsakir landskemmda þarf
ekki aó fjölyrða. Margir hafa
kennt óblíðu veðurfars og eldgos-
um um, hvernig komið sé. Dr.
Þorleifur Einarsson hefur getið
þess til, að birkið hafi staðið höll-
um fæti af náttúrunnar völdum
um það leyti, sem land byggist.
(12) Ekki standa þó þau rök föst-
um fótum, og ekki er kunnugt «tn
neinar meiri háttar veðurfars-
sveiflur á þeimtíma. Dr. Sigurður
Þórarinsson hefur og sýnt fram á
það í grein í Ársritinu 1961, að
ekki megi ofmeta þátt eldgosa í
eyðingu landsins. (13). Hins veg-
ar kunna tímabundnar veðurfars-
sveiflur að hafa flýtt fyrir land-
skemmdum, og reyndar vita
menn dæmi þess hvaða afleiðing-
ar haröviðrin upp úr 1880 höfðu á
uppblásturinn i Landsveitinni, en
þess ber að gæta, að þau ýfðu
aðeins gömul gróðursár og juku
skemmdirnar um allan helming.
Járnvinnsla og járnsmiði fyrri
alda hefur tekið mikinn toll af
skóglendi landsins allt frá fyrstu
byggð þess og fram að þvi að
skosku ljáirnir komu til landsins
upp úr 1870. Þórarinn Þórarins-
son skrifar um þetta merkilega
mál í Ársrit Skógræktarfélags ís-
lands 1974, svo að hér verður ekki
minnst á þennan þátt. En athygli
skal vakin á því, að skógarhögg
eitt án beitar i skóglendin getur
ekki eytt birkiskógi. Endur-
nýjunarmáttur birkisins er of
mikill til þess. En skógarhöggið
flýtir mjög fyrir tortimingu
skóga, þegar beitt er í löndin.
Þegar skógur er ruddur, eykst
grasvöxtur mjög, og hann dregur
auðvitað kvikfé að sér eins og
segull járn, en jafnframt etur það
allan nýgræðing.
1 sambandi við beit er enn eitt
atriði, sem litill gaumur hefur
verið gefinn hér á landi, en getur
haft mjög slæmar afleiðingar, þar
sem ofsett er í haga. Það er traðk-
ið, sem beitinni fylgir. Erlendis
hefur þessi þáttur viða verið at-
hugaður og ekki hvað minnst i
fjalllendum Mið-Evrópu. Þar hafa
menn komist að raun um, að traók
kinda á miklu meiri þátt í gróður-
skemmdum en álitið hefur verið.
Hross skemma og töluvert með
traðki, en nautgripir minnst.
Einkum er traðkið hættulegt litl-
um og lágvöxnum gróðri og vor-
beit veldur hvað mestum rótar-
slitum. Hér er ekki rúm til að
ræóa þennan þátt nánar, enda
þótt hann eigi mikinn þátt í
gróðurskemmdum.
ÍSLENDINGAR
EKKI EINSDÆMI.
Aður en grein þessari lýkur er
vert að benda á, hvernig maður-
inn hefur breytt hinu upphaflega
umhverfi sínu í nágrannalöndum
okkar og skemmt það með búset-
unni og húsdýrahaldi. Sýnir það,
að Islendingar eru ekki einsdæmi
í sögunni. Rás viðburðanna þar og
hér er hliðstæð, en hins vegar
hefur Island goldið miklu meira
afhroð en hin löndin sakir norð-
lægrar legu og harðari veðurskil-
yrða.
Í Ársritunum 1968 og 1969 var
sagt frá þvi, hvernig siðari tima
rannsóknir hafa leitt i ljós að
lyngheiðar Jótlands, Norður-
Þýskalands og nálægra landa
mynduðust fyrir ofbeit húsdýra
og ániðslu manna. Aður fyrr voru
löndin vaxin frjósömum eikar-
skógum. Eyðing skóganna hófst
þegar með byggð manna á stein-
öld, en jókst mjög, þegar járn-
verkfæri komu til sögunnar, og
um miðja síðustu öld voru óhemju
landflæmi orðin þvi nær óbyggi-
leg. Svipaða sögu er að segja frá
Skotlandi, þar sem fagrir íuru-
skógar liðu undir lok fyrir þrem-
fjórum öldum, en eftir urðu ófrjó-
ar lyngheiðar og víðlendar mýrar.
Eyðing þessara landa eykst
hröðum skrefum, þegar ullar-
iðnaður rís á legg i Niðurlöndum
og Englandi, sem áður var á
minnst. Þá fer sauðfé óðum fjölg-
andi í öllum þessum löndum eins
og lika átti sér stað hér. Sennilegt
er, að Islendingar hafi oróió
nokkrum áratugum eða jafnvel
heilli öld seinni til en hinar þjóð-
irnar að fjölga fénu. En afleið-
ingarnar létu ekki á sér standa,
hvorki þar né hér. Svo vildi þó til,
að beitilyngið er miklu sterkari
planta og lifseigari við vaxtarskil-
yrði Jótlands og nálægra héraða
en hinn seinvaxni islenski gróður,
og þvi vörðust þessi lönd sandfoki
bæði lengur og betur en íslensk
jörð. Samt var bæði sand- og jarð-
vegsfok orðió mjög ískyggilegt
víða í öllum þessum löndum fyrir
röskri öld. Beitilyngið hefur hins
vegar þann ókost, að þegar það
verður einrátt, sýrir það jaröveg-
inn svo að næringarefnin skolast
til og renna saman í torleyst sam-
bönd. Af þessum ástæðum var
bæði erfitt og timafrekt að gera
þessi lönd byggileg á nýjan leik,
og á stundum jafnvel talið von-
laust.
Eftir að þetta var skrifað hafa
komió fram nýjar rannsóknir á
þeirri stórkostlegu gróðurbreyt-
ingu, sem orðið hefur á skógum
og gróðri i austurhluta Suður-
Svíþjóðar, Danmerkur og löndun-
um sunnan Eystrasalts. Til
skamms tima töldu menn, að
eikarskógarnir hefðu látið undan
síga fyrir beykinu aó sunnan en
greninu að norðan sakir veður-
farsbreytingar fyrir um 2700 ár-
um.
Nú hefur verió bent á með mjög
sterkum rökum, að það muni vera
búfjárhald genginna kynslóða,
sem eigi meginsök á þessum
breytingum en ekki veóurfarið.
(14) Þegar þessi atriði eru höfó i
huga, mætti mönnum veróa það
skiljanlegra en áóui', að búsetan á
íslandi hafi haft stórkostlegar af-
leióingar i för með sér fyrir
gróóurlendi landsins.
YFIRLIT.
Af þvi, sem aó framan segir, er
það Ijóst, að ísland er allt annað
land eftir 1100 ára búsetu en það
var í árdaga. Birkið, sem þakti tvo
fimmtu hluta alls landsins, er að
mestu horfið. Gróðurþekjan hef-
ur minnkað um meira en helm-
ing, og hún er ýmist ófrjóir móar
og valllendi eða mýrar. Frjósemi
jarðvegs er að mestu upp urin, og
blómastóð sjást ekki nema á af-
viknum lítt beittum stöðum. (15)
Landið er orðið svipur hjá sjón.
Mér rennur kalt vatn milli skinns
og hörunds, þegar ég les eða heyri
náttúruvini og verndara tala um
hið fagra og ósnortna land. Ekk-
ert land í Evrópu, og þó viðar
væri leitað, hefur goldið jafnmik-
ið afhroð náttúrugæða á jafn-
skömmum tima.
Upphaf og orsök hinna stórkost-
legu náttúruspella, sem orðið
hafa hér á landi, er auðvitað bú-
Til sölu
Diesel mótor
BMC fyrir jeppa
Snjósleði
Evenfude '74 Trail Blazer.
Sími 1 9842.
Trésmíði
Tek að mér innanhústrésmíði,
hvers konar. Vönduð vinna. Simi
35974.
Raðsófasett
Notað raðsófasett með hornsæti
(helst boga) óskast.
Sími 36264.
Reiðhjól
Ný og notuð reiðhjól til sölu og
þríhjól.
Reiðhjólaverkstaeðið
Norðurveri,
Hátúni 4 a.
Til sölu
Vörubill — Traktorsgrafa Volvo F
— 88 árg, '67 10 hjóla með palli
og sturtu, JCB 3 C árg. '67. Sími
40226.
Keflavík
Til sölu fokhelt gerðishús 138 fm.
Einangraður bilskúr með kjallara
fylgir. Fasteignasalan Vilhjálms og
Guðfinns, Símar 1 263 og 2890.
Keflavik
Til sölu 130 fm 5 herb. íbúð.
Skipti á minni ibúð æskileg.
Eigna- og verðbréfasalan, Hring-
braut 90, Keflavik.
Simi 92-3222.
Afgreiðslustúlka
óskast i sérverzlun í miðbænum
frá 1. mai. Umsókn er tilgreini
aldur fyrri Störf og málakunnáttu
sendist augl. deild Mbl. fyrir 22.
þ.m. merkt: „1. maí — 6847".
Ólafsvik — Ólafsvík
Hjón með 4ra ára stúlkubarn óska
eftir húsnæði sem allra fyrst. Al-
gjörri reglusemi heitið. Fyrir-
framgr. Upplýsingari sima 74783
(R.V.K.)
Reiðhjól
Þrihjól. Reiðhjólaviðgerðir
REIÐHJÓLAVERKSTÆÐIÐ
HJÓLIÐ. Álfhólsvegi 9, simi
44090. Opið kl. 1—6 og 9—12
laugardaga. Vinsamlegast geymið
Óska að taka á leigu
50 til 100 fm húsnæði á jarðhæð
fyrir léttan vélaiðnað.
Tilboð sé skilað til Mbl. fyrir 23.
apríl merkt: „Húsnæði — 6683 "
Til sölu
litið notuð 3ja fasa múrsprauta.
Upplýsingar i sima 42082.
Stúlka með stúdentspróf
úr Kennaraskóla Islands óskar eftir
atvinnu i sumar.
Upplýsingar i sima 44353.
Trillueigendur
Teinar, spil, línukarl og linubalar
til sölu.
Upplýsingar i sima 22737 eftir kl.
7.
Vörubill
Til sölu Scania 80 super '69.
Góður bíll. Til sýnis á Bilasölu
Matthíasar, simi 24540. Upplýs-
ingar á kvöldin i síma 43734.
Glæsilegt úrval
af garni og hannyrðavörum bæði á
gömlu verði og nýjar sendingar.
HOF,
Þingholtsstræti 1.
Til leigu
stórt forstofuherb. á hæð með sér-
snyrtingu fyrir reglusaman mann.
Einnig til leigu á sama stað bíl-
skúr. Tilboð ásamt uppl. óskast
send Mbl. merkt: „Heimar 6682"
Trésmiðjur
Spóna-sogkerfi með 20 rúmmetra
spónageymslu til sölu á hag-
kvæmu verði. Uppl. i sima
40738. Steinull til sölu á sama
stað.
Sumarvinna.
18 ára menntaskólanema vantar
sumarvinnu á timabilinu 8.
mai—20. júli. Allt kemur til
greina, þ.á.m. næturvinna. Tilboð
sendist Mbl. fyrir 1. mai, merkt:
S-7390
JMergunblfibHí
nucLVsincnR
4gL*-»22480
Hálsmelar norðan Vaglaskógar. Þeir blésu upp eftir mikið skógarhögg um miðja 18. öld. Sakir
mikilla vorþurrka og Iftillar úrkomu hefur sjálfgræðslu miðað lftið þau 18 ár, sem landið
hefur verið friðað. Þó er túnvfngull og birki að koma upp á ýmsum stöðum (H.B.).
auglýsinguna.
Húsnæði óskast
til kaups eða leigu undir tannlæknastofu.
Tilboð sendist Mbl. merkt: „Tannlæknastofa
6684".
1
Hafnarfjörður
Unglingavinna
Hafnarfjarðarbær óskar að ráða fólk til flokkstjórastarfa og aðstoðar-
starfa við unglingavinnu. Leikjanámskeið, starfsvelli og skólagarða.
Umsóknum skal skilað á Bæjarskrifstofuna.
Umsóknarfrestur er til 21. þ.m.
Forstöðumaður.
Nokkurhundruð þúsund
krónur er hægt að lána gegn góðum trygí
um.
Upplýsingar um tryggingar, lánsupphæc
hugmyndir að lánskjörum leggist *inr
Morgunbl. merkt: Trygging — 7388 fyrir
þ.m. Lán til stutts tíma ganga fyrir.
Rjóður f Hrafnkelsstaðaskógi f Fljótsdal. Þetta er einn stórvaxnasti birkiskógur landsins.
Hann er ógirtur, en hefur ekki verið þrautbeittur af eigendum jarðarinnar. Hér er samt
enginn nýgræðingur og skóginum er hætt, þegar gömlu trén falla fyrir sakir elli, nema þvf
aðeins að hann njóti friðunar meðan ungviði er að komast á legg (H.B.).