Morgunblaðið - 24.04.1975, Qupperneq 20

20
MQRGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 1975
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar.
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 40,00 kr. eintakið
RÁÐSTAFANIR
r r r
I SJAVARUTVEGI
jávarútvegsráðherra
hefur nú lagt fram
á Alþingi frumvarp rík-
isstjórnarinnar um ráð-
stöfun á gengishagnaði í
þágu sjávarútvegsins og
ráðstafanir vegna hækkun-
ar á olíuverói til fiskiskipa.
Þetta frumvarp kemur í
kjölfar gengisbreytingar-
innar í febrúar sl. Gengis-
breytingar hafa eðlilega
mjög misjöfn áhrif á ein-
stakar greinar sjávarút-
vegsins. Um leið og út-
flutningstollarnir njóta
góðs af gengisbreytingunni
leggst stóraukinn kostnað-
ur á útgerðina. Til viðbótar
þessu kemur svo hækkun
oliuverðs og verðhækkanir
á veióarfærum. Vegna
þessara aöstæðna er óhjá-
kvæmilegt að koma fram
sérstökum ráðstöfunum
innan sjávarútvegsins.
í athugasemdum með
frumvarpinu kemur fram,
að fiskverðshækkunin, sem
ákveðin var i ársbyrjun,
mun valda 1500 millj. kr.
hækkun á hráefniskostnaði
fiskvinnslunnar á ári. Gert
er ráð fyrir, að skipin fái í
sinn hlut um 900 millj. kr.
vegna þessarar hækkunar.
Þessi tekjuauki hrekkur þó
skammt, þegar á það er
litið, að hækkun olíuverðs
frá áramótum þýðir um
það bil 1000 millj. kr.
kostnaðarauka á ári fyrir
fiskveiðiflotann.
Meginefni frumvarps
ríkisstjórnarinnar er
tvenns konar. I fyrsta lagi
er gert ráð fyrir, að stærst-
um hluta gengishagnaðar-
ins verói varió til þess að
greiða hluta gengistaps
vegna erlendra skulda og
til þess að létta stofn-
kostnaðarbyrði fiskiskipa-
flotans. 1 öðru lagi miöar
frumvarpið að því, að tekj-
ur olíusjóðs fiskiskipa
verói auknar frá því sem
nú er með hækkun útflutn-
ingsgjalda. Gengishagn-
aður sá af birgðum sjávar-
afurða, sem nú rennur til
gengismunarsjóðs, er tal-
inn nema rúmlega 1600
millj. kr., en áóur hafa
verið greiddar um 200
millj. kr. vegna hækkunar
á flutningskostnaði við út-
flutning þeirra afurða, sem
framleiddar voru fyrir
gengisfellingu.
Samkvæmt frumvarpinu
er gert ráð fyrir, að 75
millj. kr. verói varið til
þess aó auka lífeyris-
greiðslur til aldraðra sjó-
manna í samræmi vió yfir-
lýsingu forsætisráðherra
þar um í febrúarmánuði sl.
og 10 millj. króna renni til
orlofshúsa sjómanna. Þá er
ráðgert aó verja 950 millj.
kr. til þess að létta stofn-
fjárkostnaðarbyrói eig-
enda fiskiskipa, sem orðið
hafa fyrir gengistapi vegna
erlendra gengistryggðra
skulda. Ætla má, að eig-
endur fiskibáta fái um 41 %
af heildarupphæðinni en
togaraeigendur um 59%,
en þessar gengisbætur
verða greiddar á þremur
árum. Auk þessa gerir
frumvarpið ráð fyrir, að
sjávarútvegsráðuneytinu
sé heimilt að verja 400
millj. kr. af þessari fjár-
hæð á þessu ári til lánveit-
inga í sjávarútvegi í því
skyni að bæta lausafjár-
stöðu fyrirtækja.
Þá gerir frumvarpið ráð
fyrir, að 300 millj. kr. verði
varið til tækjakaupa og
endurbóta á eldri fiskibát-
um. Áætlað er að verja 80
millj. kr. til að jafna
greiðsluhalla olíusjóðs
fyrir gengisfellinguna i
febrúar, og ennfremur
gerir frumvarpið ráð fyrir,
að 100 millj. kr. verði variö
til að bæta greiðslustöðu
Tryggingasjóðs fiskiskipa.
Annar megintilgangur
frumvarpsins er að styrkja
olíusjóð fiskiskipa vegna
þeirra hækkana, sem orðið
hafa á olíuverði á þessu ári.
Verð á hverjum olíulítra
hefur hækkað frá því í árs-
byrjun úr kr. 5,80 í kr.
11,70. Þessi mikla hækkun
veldur um 1000 millj. kr.
kostnaðarauka hjá útgerð-
inni á ári. Þessi verulegu
umskipti kalla á ráðstafan-
ir, en ætla má að tekjuauki
olíusjóös samkvæmt frum-
varpi ríkisstjórnarinnar
muni nema 1450 millj. kr. á
ári. Áætlað er, að á þessu
ári megi innheimta um
1100 millj. kr. af þessari
upphæð, sem myndi nægja
til þess að standa undir
þeirri hækkun, sem orðið
hefur á olíuverði fram til
þessa. Eftir þessa breyt-
ingu mun niðurgreiðsla á
olíuverói til útgerðarinnar
nema kr. 14.40 á hvern
lítra.
Ljóst er, að allur at-
vinnurekstur í landinu
stendur í járnum við þær
óvenjulegu aðstæður, sem
vió búum nú við, en þess er
að vænta, að þetta frum-
varp greiði nokkuð úr þeim
miklu erfiðleikum, sem
sjávarútvegurinn stríðir
nú vió.

Frá Mariehamn, ,,bæ hinna þúsund linditrjáa
Þetta er til marks um, hversu
þessi litla þjóð hefur byggt upp
traust atvinnulif.
Tor Mattsson fræðir okkur enn
fremur um það, að enn stundi
flestir Álendingar landbúnaðar-
störf eða um 28% ibúanna, en
fyrir 25 árum hafi tæplega 60%
ibúanna unnið við landbúnaðar-
störf og 1960 hafi þetta hlutfall
verið um 40%. Nálega 20% ibú-
anna starfa nú við siglingar og
samgöngur og álíka mikill fjöldi
við iðnað, þegar byggingarstarf-
semin er meðaltalin. Yfir 30% ibú-
anna starfa hins vegar við
þjónustustörf og verzlun, en fyrir
25 árum voru aðeins 15% íbú-
anna við þessi störf. Hér hefur
ferðamannastraumurinn haft
veruleg áhrif, enda eru 16%
vinnuaflsins nú bundin við mót-
töku ferðamanna.
Matvörubúðirnar blómstra
Ferðamannastraumurinn til
Álands hefur tvöfaldazt á sl. fimm
árum. Árið 1970 komu til Álands-
eyja nálega 500 þúsund ferða-
menn, en nú kemur um það bil
milljón. Hér verður að hafa i huga,
að flestir þessara ferðamanna
dvelja aðeins hluta úr degi i Mari-
hamn og kaupa mest megnis mat-
vörur, sem þeir taka með sér til
baka á ferjunum. Matvörubúðir
Það fer ekki framhjá neinum, hafa líka sprottið upp eins og gor-
sem kemur til Mariehamn, höfuð- (<úlur I Mariehamn og gjaldeyris-
staðar Álandseyja, að ferða- tekjurnar fara ört vaxandi af þess-
mannastraumurinn hefur haldið um viðskiptum. Stærsti vandinn,
innreið sína inn I þetta vinalega ag þvf er varðar ferðamanna-
bæjarfélag „hinna þúsund lindi- strauminn, er sá, að meginþorri
trjáa". í Vesturhöfninni liggja við ferðamanna kemur að sumri til.
bryggju stórar og glæsilegar ferj- Til þess að ráða bót á þessu hefur
ur, sem halda uppi samgöngum til landsstjórnin reist stórt ráðstefnu-
Svíþjóðar og Finnlands. Nýjar og h6te| ( þvI skyni ag ,engja ferga.
glæsilegar hótelbyggingar bera mannatfmabilið. Þetta er all sér-
einnig órækt vitni um þessa nýju stæg bygging, dýr, og að sjálf-
atvinnugrein Álendinga, sem um sögðu mjög umdeild.
langan aldur hafa fyrst og fremst
verið landbúnaðarþjóð. Bændadagur
Þrátt fyrir vaxandi ferðamanna-
Ein milljón ferðamanna straum gegnir landbúnaðurinn
Það er næsta kynlegt, að þessi enn veigamiklu hlutverki. Árlega
22ja þúsund manna þjóð skuli koma bændur af öllum Álandseyj-
taka á móti einni milljón ferða- um saman og halda bændadag í
manna á ári hverju, eiga stærsta hátiðarsal ráðhússins f Mari-
skipafélag innan finnska rfkissins hamn. Þar skeggræða bændur af
og þriðjung þess kaupskipaflota, miklum alvöruþunga um vanda-
sem siglir undir finnskum fána. m6| landbúnaðarins og á milli
Tor Mattsson er forstöðumaður fjörugra umræðna eru leikin
atvinnumálaskrifstofu lands- gömul þjóðlög og bændur taka
stjórnarinnar. Hann gefur okkur un{fir svo ag unc|jr tekur f öllu
þær upplýsingar, að Álendingar ráðhúsinu. Það er afar fróðlegt að
hafi nú þó nokkuð hærri meðal- fylgjast með þessari samkomu þar
laun en t.d. fbúar Helsingfors. sem maður á einu augabragði er
Bændurnir mæta ferðamannastraumnum með þvf að reisa bjálkakofa og leigja
ferðamönnum, sem vilja eyða sumarfrfinu f kyrrð og næði.
Þangað
kemur
ein
milljón
ferða-
manna
árlega
Frá
r
Alands-
eyjum
Þriðja grein
kominn áratugi aftur f tfmann. En
hvað sem þvf líður verða bænd-
urnir að horfa upp á nýjar atvinnu-
greinar spretta upp, og raunar
hafa margir þeirra haslað sér völl
við móttöku ferðamanna með því
að reisa bjálkakofa og leigja ferða-
mönnum.
Kaupskipaútgerð og leikhús
Fiskveiðar hafa einnig allveru-
lega þýðingu fyrir efnahagsstarf-
semina, og Álendingar eiga 40%
af togbátaflota Finnlands. Sigling-
arnar eru hins vegar sú atvinnu-
grein, sem vegur langþyngst á
metaskálunum. Álendingar
notuðu seglskip fram yfir seinni
heimsstyrjöld og munu seinastir
þjóða hafa lagt þau á hilluna. Árið
1948 áttu Álendingar þannig 48
seglskip og gufuskip fengu þeir
fyrst árið 1 928. Á síðustu tuttugu
árum hafa þeir á hinn bóginn
byggt upp stóran og nýtízkulegan
kaupskipaflota. Justus Harberg er
framkvæmdastjóri samtaka út-
gerðarfyrirtækja á Álandseyjum.
Hann segir, að þessi mikilvæga
atvinnugrein standi nú frammi
fyrir miklum erfiðleikum vegna
olfukreppunnar og útgerðarfyrir-
tækin hafi þegar lagt nokkrum
skipum. En hvað sem þvf Ifður er
það athyglisvert, hversu umfangs-
mikil þessi starfsemi er. Útgerðar-
fyrirtækin eru tíu á Álandseyjum
og hluthafarnir eru um tvö til þrjú-
þúsund og svo til aliir Álendingar.
Á hinn bóginn mun það vera svo,
að meginþorri hlutabréfanna er f
höndum tiltölulega fárra fjöl-
skyldna, sem eiga hluti f fyrirtækj-
um hverrar annarrar.
Eitt elzta og rótgrónasta skipa-
félagið f Mariehamn er fyrirtæki
Gustafs Eriksons. Það hefur reist
glæsilega skrifstofubyggingu við
eina aðalgötu bæjarins. Það vekur
hins vegar athygli aðkomumanna,
að yfir öðrum aðalinngangi bygg-
ingarinnar er stórt Ijósaskilti, þar
sem skýrum stöfum stendur:
Kjallaraleikhús. Eiginkona for-
stjórans, sem er áhugakona um
leiklist, sett það sem sagt sem
skilyrði, að í kjallara hússins yrði
gert ráð fyrir leiksviði og áhorf-
endasal. Og íbúar Mariehamn
njóta nú góðs af.
Þeir hafa áhuga á hunda-
banni
Vinnuvikan á Álandseyjum er
fimm dagar. Komi fridagar hins
vegar upp á virkan dag verða
menn að vinna hann af sér næsta
laugardag þar á eftir, en á jóladag
og fyrsta maf fá menn þó frf, án
þess að því fylgi vinnuskylda
Framhald á bls. 22