Morgunblaðið - 13.05.1975, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MAl 1975
39
— Cam Ramh
Framhald af bls. 1
izt á að veita þjóðinni í Suður-
Vietnam efnahagsaðstoð og muni
hún á þessu ári láta I té olfuafurð-
ir, tilbúinn áburð, vöruflutninga
— og fólksbifreiðir, lyf, matvæli
vefnaðarvöru og fleira.
9 1 dag skrifar bandarfska stór-
bfaðið The New York Times, að
Sovétstjórnin hafi farið fram á
það við stjórn Norður-Vietnams
að hún fái leyfi til að nota hina
miklu flug- og flotahöfn við Cam
Ranh flóa f Suður Vietnam. Bæki-
stöð þessi, sem Bandarfkjamenn
byggðu upp á sfnum tfma, var
hertekin af hermönnum Norður-
vietnama og Viet Cong sfðustu
daga átakanna f Suður-Vietnan.
Hermálafréttaritari blaðsins,
Drew Middleton, kveðst hafa
þessa frétt eftir heimildum
innan hersins og hermi þær,
að ósk um afnot af bækistöð-
inni hafi verið send frá
Moskvu til Hanoi. Að því er
Middleton segir mundi aðgangur
Sovétmanna að Cam Ranh flóa
verða tengiliður, við deildir
sovézka flotans á Kyrrahafi og
Indlandshafi. I sömu grein segir
Middleton það skoðun banda-
riskra hernaðarsérfræðinga, að
Norður-Vietnam verði nú mesta
herveldi í Suðaustur-Asíu og
muni fá mikil pólitísk áhrif þar
um slóðir.
Eftir því sem TASS-
fréttastofan upplýsir hafa hátt-
settir embættismenn frá Hanoi og
Moskvu setið á rökstólum undan-
farið um hina nýju stöðu í
Vietnam. Forystu í þessum um-
ræðum hafa þeir haft Mikhail
Suslov, hugmyndafræðingur
sovézka kommúnistaflokksins og
Nguyen Duy Trinh, aðstoðarfor-
sætisráðherra stjórnarinnar i
Hanoi.
— Sjórán
Framhald af bls. 1
jáhúar 1968. Áhöfn þess, 83
mönnum, var haldið í fangelsi í 11
mánuði. 1 marz 1970 gerðist það
hins vegar, að tveir menn af
áhöfn bandarísks flutningaskips,
„Columbia Eagle“, neyddu skip-
stjóra þess til að sigla til
Kompong Som, sem þá hét
Sihanoukville. Skipið flutti vopn
sem áttu að fara til Thailands og
stjórn Kambodiu skilaði því inn-
an þriggja vikna.
Þá hefur skipataka þessi í dag
minnt fréttamenn á atburðina í
Tonkin-flóa, sem leiddu til vax-
andi íthlutunar Bandaríkja-
manna í Vietnam 1964.
— Andóf
Framhald af bls. 1
teknar fyrir það geta nú tæpast
tekið við fleirum, þar eru samtals
um 39.000 manns, en búizt er við
60—70.000 flóttamönnum til við-
bótar á næstu vikum. Jafnframt
fjallar utanríkismálanefnd öld-
ungadeildar bandariska þingsins
um óskir Fords forseta um fjár-
veitingar til aðstoðar flóttafólk-
inu og er gert ráð fyrir að því máli
verði hraðað mjög í þinginu.
Samkvæmt REUTERS-frétt frá
Singapore hafa sex skip með s-
víetnamska flóttamenn farið
þaðan með leynd áleiðis til S-
Vietnams. Samkvæmt tilkynn-
ingu stjórnvalda í Singapore
óskaði fólk þetta frekar að fara
heim en standa andspænis þeirri
óvissu, sem útlegð í ókunnu landi
hefði i för með sér. Talið er, að
um 2—300 manns hafi verið með
þessum skipum og munu þetta
fyrstu flóttamennirnir sem snúa
aftur h.eim.
I dag kom til mótmælaaðgerða I
Thailandi þriðja daginn í röð
gegn víetnömsku flóttafólki þar.
Hafa andófsaðgerðir þessar verið
bundnar við bæinn Sakon
Nakhon og ekki beinzt gegn þeim
flóttamönnum sem nýlega komu
til Thailands, — þeir eru nú
orðnir aðeins 4—500 talsins —
heldur gegn þeim nær 70.000
flóttamönnum frá Vietnam sem
flutzt hafa til Thailands frá þvi
Vietnam var skipt árið 1954, að
lokinni Indó-Kína styrjöldinni við
Frakka. Hefur meirihluti þessa
fólks setzt að i norðausturhluta
Thailands.
— Teng
Framhald af bls. 1
Evrópu gegn hvers konar yfir-
gangi af hálfu Sovétrikjanna, þar
sem Pekingstjórnin óttist, að
Sovétstjórnin muni snúa sér að
því að þjarma að nágrönnum sín-
um I Austri þegar hún hafi búið
um sig í Vestri, eins og hún telur
þörf. Líklegt var talið, að Teng
mundi kanna áhuga Frakka á
væntanlegum leiðtogafundi
Öryggismálaráðstefnu Evrópu,
sem Sovétstjórnin hefur mikinn
áhuga á. Frakkar hafa einir þjóða
Vestur-Evrópu, sýnt leiðtoga-
fundarhugmyndinni sérstakan
áhuga.
— Ólafur
Framhald af bls. 2
að mæta henni. Hafði sú ráðstöf-
un það 1 för með sér, að veruleg
töf varð á afgreiðslu frílistavara,
þar á meðal bifreiða.
3. Rétt er að taka fram, að enda
þótt um frílistavörur sé að ræða
og gjaldeyrisafgreiðsla vegna
þeirra gangi við eðlilegar kring-
umstæður fljótt fyrir sig, jafnvel
á einum degi, getur slík afgreiðsla
tekið lengri tíma í gjaldeyrisvið-
skiptabönkunum, þó aðstæður
eigi að vera eðlilegar. Td. er álag
á gjaldeyrisafgreiðslur bankanna
mjög misjafnt. Jafnvel við eðli-
legar aðstæður getur þvi skapazt
misræmi milli gjaldeyrisvið-
skiptabankanna varöandi það,
hve fljótt er afgreitt. Við óeóli-
legar aðstæður er að sjálfsögðu
mun meiri hætta á slíku misræmi
og þar getur gjaldeyrisstaða hvors
viðskiptabanka um sig haft áhrif.
Það var ekki um að ræða neitt
misræmi i ákvörðun gjaldeyrisyf-
irvalda á umræddu tímabili. Allar
ákvarðanir gjaldeyrisyfirvalda
um aðgát í gjaldeyrisafgreiðslum
giltu jafnt fyrir báða gjaldeyris-
viðskiptabankana. Ég sé því ekki
ástæðu til neinna sérstakra ráð-
stafana af minni hálfu vegna þess
sem fyrirspyrjandi hefur gert hér
að umtalsefni. Af því að bifreiðar
eru nefndar er rétt að taka fram,
að gjaldeyrir er afgreiddur til um-
boða en ekki einstaklinga.
Gjaldeyrisyfirvöld mismunuðu
því ekki einstaklingum eða fyrir-
tækjum við gjaldeyrisafgreiðslur.
Það misræmi er skapaðist, er mun
likara þvi, er einn banki verður
að draga meira úr útlánum en
annar vegna f járskorts.
— Verkföllin
Framhald af bls. 40
er frá 1. júlí til 30. júní og reiknað
er með að komi til notkunar. Nú
dregst framleiðslan saman, en
talsverð óvissa er rikjandi vegna
verðhækkunar á áburði og því
ekki ljóst, hver raunveruleg sala
verður þrátt fyrir pantanir
manna. Er því talsverðum erfið-
leikum háð að spá um áhrifin á
þessari stundu. Hins vegar er vor-
ið mjög seint á ferðinni og því
gæti verið að bændur bæru á
seinna en annars hefði orðið.“
Hjálmar sagði að þegar hefði
verið afgreiddur frá verksmiðj-
unni svo til allur áburður, sem
fara átti á hafnir umhverfis land
allt og aðeins væri eftir mjög tak-
markað magn, sem fara ætti á
hafnir hér I næsta nágrenni, m.a.
Borgarnes, en aðalhlutinn er sá
sem eftir er að afgreiða á bíla og
fara á hér á suðvesturhorn lands-
ins og á Suðurland. Talsverðar
birgðir eru til hjá verksmiðjunni
og sagðist Hjálmar í sjálfu sér
ekki hafa enn áhyggjur af því,
þótt framleiðslan félli niður f
nokkra daga. Slfkt ætti ekki að
valda miklum skakkaföllum fyrir
landbúnaðinn, því að þegar sé svo
mikið búið, að á heildina litið
skipti það ekki öllu máli.
Félagar í verzlunarmannafé-
lögum fylgja ekki öðrum stéttar-
félögum að og hafa þeir ekki boð-
að verkföll hjá verksmiðjunum.
Hjálmar sagði að skýring þess
væri sú, að starfsmat fyrir verzl-
unarfólkið hefói dregizt og hefði
ekki verið tilbúið á sama tíma og
starfsmat fyrir aðra starfsmenn.
Sagði Hjálmar að nóg verkefni
væru fyrir skrifstofufólkið að
vinna nú um háannatima verk-
smiðjunnar við eðlilegar að-
stæður. Hið eina sem fyrir þá sem
nú vinna í Gufunesi er óþægilegt
og óvanalegt er hin háværa þögn,
sem yfir verksmiðjunni hvílir.
Vésteinn Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Kísiliðjunnar,
sagði, að áhrif verkfallsins á
rekstur verksmiðjunnar færu öll
eftir því, hve langt verkfallið
yrði. Tekizt hefði að afgreiða allt
það sem nauðsynlega þurfti að
afgreiða áður en verkfallið skall
á. Framleiðslutap verksmiðj-
unnar á sólarhring er um 70 tonn.
Víglundur Þorsteinsson hjá
B.M. Vallá sagði að steypa yrði til
hjá fyrirtækinu til annars kvölds,
þ.e. þriðjudagskvölds og sagði
hann þetta vera sömu sögu hjá
öllum þeim aðilum, sem seldu
steypu, aðeins gæti skakkað
nokkrum klukkustundum á þvi,
hvenær steypan þryti. Víglundur
sagði að verkfallið kæmi á versta
tíma ársins, þegar framkvæmdir
væru að færast 1 aukana. Samn-
ingafundur f deilunni er ekki boð-
aður fyrr en á miðvikudag og
sagði Víglundur að sér litist
fremur ógæfulega á það — slfkt
lofaði engu góðu. Hann kvað
erfitt að mæla það tjón, sem
steypustöðvarnar yrðu fyrir, en
Ijóst væri að það ylli þeim þung-
um búsifjum og þá sérstaklega
eftir svo erfiðan og strangan
vetur.
Víglundur sagði: „Þetta verk-
fall lamar allan byggingariðnað-
inn á nokkrum dögum. Iðnaðar-
menn’ detta út, jafnóðum og þeir
ljúka sínum verkum, t.d. tré-
smiðir uppslætti, og eftir tiltölu-
lega skamman tíma geri ég ráð
fyrir að 1.500 til 2.000 manns
verði atvinnulausir á byggingar-
markaðinum, ef ekki fæst lausn á
deilunni," sagði Viglundur.
— Reykjavíkur-
flugvöllur
Framhafd af bls. 40
á öllu innanlandsflugi í gær og
hefði margsinnis orðið að senda
farþega heim. Siðan hefði lokun
vallarins skollið á með stuttum
fyrirvara og ekki önnur úrræði
verið fyrir hendi en beina flug-
vélum félagsins til Keflavíkur og
flytja farþegana til Reykjavíkur
með bflum.
Þetta eru fyrstu meiriháttar
vandræðin sem skapast vegna yf-
irvinnubanns flugumferðarstjóra
á Reykjavíkurvelli, sem staðið
hefur nú um nokkkurn tíma.
— Saltfiskur
Framhald af bls. 2
pesetar pr. kg. fyrir utan 7% toll-
inn, sagði Tómas.
Sjálfir framleiða Spánverjar
50—60 þús. lestir af saltfiski ár-
lega og selja nokkuð af þessu
magni til annarra landa, en inn-
anlandsneyzlan er um 70 þúsund
tonn. Portúgalir neyta um 80 þús.
lesta á ári, Grikkir um 8 þús.
lesta. Italir neyttu 34 þús. lesta
fyrir nokkrum árum, en það er
talið hafa minnkað niður í V4,
Brasilíubúar neyta um 50 þús.
tonna, þjóðirnar við Karabíska
hafið um 30 þús. tonna og Frakk-
ar munu borða um 25 þús. tonn af
saltfiski áriega. Alls er heims-
framleiðslan talin vera um 300
þús. tonn og allur saltfiskur sem
vérkaður er i heiminum er feng-
inn úr N-Atlantshafinu, þannig að
veiði og veður mun ávallt ráða
nokkru um framboð og eftir-
spurn.
Viðmiðunargjöld á útborguðum
saltfiski, eftir að greitt hefur ver-
ið í Verðjöfnunarsjóó eru nú 245
krónur pr. kg. á stórfiski, 217 kr. á
millifiski og 187 kr. á smáfiski og
er hér miðað við svonefndan „eitt
fisk“. Síðan er greitt i hlutfalli
eftir gæðaflokkum. Til þess að ná
þessu útborgunarverði þarf sala
pr. 1 tonn af saltfiski aó ná 1600
dollurum. Ef salan er hærri fara
75% áf umframverðinu í Verð-
jöfnunarsjóð, en aðeins 25% til
uppbóta a fiskverð. Meðan þetta
fyrirkomulag er haft verður ekki
hægt að hækka fiskverð mikið. En
samtals munu saltfiskverkendur
þurfa að greiða á milli 40 og 50%
af söluverðmæti í alls konar út-
flutningsgjöld, sem er heimsmet.
Þeir Tómas, Helgi og Valgarð
sögðu, að um.þessar mundir væru
söluhorfur ekki góðar og á Spáni
t.d. væru óseldar birgðir og Spán-
verjar sjálfir hefðu selt saltfisk
til annarra landa. Þá hefur heyrst
að Færeyingar eigi 6—8 þús. tonn
af saltfiski óseld.
Þá sögðu þeir, að staða væri
erfið um þessar mundir. Allt
hefði gengið vel fram til 15. marz
en eftir þann tima hefðu samn-
ingar vart verið gerðir. Markaður-
inn hefði verið á uppleið siðan
1969, eftir lægðina miklu 1968.
Nú hefði dæmió snúist við og á
meðan óseldar birgðir væru til í
heiminum væri það ekki bjart.
Hinu mætti þó ekki gleyma, að
framleiðslan í Noregi yrði nú
minni en í fyrra, svipuð í Færeyj-
um, en Danir væru allt í einu
komnir inn i spilið og seldu þeir
ávallt litið magn i einu.
Um framleiðsluna það sem eftir
væri ársins sögðu þeir, að í fyrra
hefði hún verið 12. þúsund tonn
frá 1. júní til áramóta, sem hefði
verið óvenjumikið, en allt árið
43.300 tonn, og 1973 38 þús. lestir.
Um þessar mundir eru 240—250
saltfiskverkendur í landinu.
— Magnús
Framhald af bls. 3
Eg vonast einlæglega til að
bréf þetta muni gera okkur
kleift að halda áfram því sam-
starfi okkar, sem ég met svo
mikils, og að við munum verða
vitni að skjótri frHnkvæmd
áætlunar, sem að mínu áliti er
mjög þýðingarmikil fyrir efna-
hag lands míns.
Með mínum bestu kveðjum,
yðar einlægur,
Iðnaðarráðherra.
Gylfi Þ. Gíslason sagði, að
þingflokkur Alþýðuflokksins
hefði samþykkt fyrir sitt leyti
að iðnaðarráðherra skrifaði
þetta bréf. Mál hefðu hins
vegar þróast þannig, að hann
hefði ekki talið sig hafa nægi-
legan þingstyrk til þess að
skrifa bréfið og hefði hann
skýrt frá þvi i umræðum á
Alþingi fyrir skömmu, að hann
hefði tilkynnt Union Carbide,
að hann gæti ekki ábyrgzt, að
nauðsynleg heimildarlöggjöf
yrði samþykkt á Alþingi.
— Sveinn
Framhald af bls. 15
auðnast að láta margt gott af sér
leiða í þeirri framsókn íslenzku
þjóðarinnar til betra lífs, sem
hann hefur átt svo mikinn þátt í
að móta.
Undir þessar kveðjur og
árnaðaróskir viljum við hjónin nú
taka og óskum Sveini til
hamingju á sjötugsafmælinu.
12. maf 1975
Davfð Olafsson.
I gær 12. maí, varð Sveinn
Benediktsson sjötugur. Hann hef-
ur um hálfrar aldar skeið verið
forustumaður í síldarútveg og
öðrum sjávarútvegsmálum lands-
manna.
Þegar ég kynntist Sveini fyrst
árið 1926, var ég háseti á línuveið-
aranum Ólafi Bjarnasyni með
hinum mikla aflamanni Bjarna
heitnum Ólafssyni sem hafði mik-
ið álit á Sveini og gerði hann að
umboðsmanni sinum á Siglufirði,
eins og margir fleiri Sunnlend-
ingar.
Á þessum árum voru afköst
sildarverksmiðjanna mjög lítil, og
flestar voru þær í eigu útlendinga
og erfiðleikar á þvi að fá löndun.
Einnig voru vandkvæði á því að
koma síldinni í salt. þegar mikið
veiddist, og greiðsla þá oft óviss, i
þessum örðugleikum sýndi
Sveinn hvað í honum bjó.
Hann fylgdist manna bezt með
því, sem fram fór í landi hvað öll
viðskipti snerti, og ekki siður með
því, sem var að gerast á sildarmið-
unum. Þau ár sem ég var háseti
og siðar stýrimaður á 1/v Ólafi
Bjarnasyni var Sveinn ávallt, þeg-
ar lagt var að landi, kominn fram
á bryggjuna til þess að taka á móti
skipinu, hvort sem var á nóttu eða
degi, og hafði þá ráðstafað aflan-
um eins og bezt hentaði á hverj-
um tíma. Sama mátti segja um
önnur skip, sem hann var um-
boðsmaður fyrir.
Hinir erlendu verksmiðjueig-
endur notuðu sér af því, þegar
mikið aflaðist að þrýsta bræðslu-
síldarverðinu niður dag frá degi,
svo þeir greiddu í mörgum tilfell-
um ekki nema þriðjung af upp-
haflegu verði, ef sildarhrotan stóð
lengi. Sveinn lenti oft í harðri
baráttu við hina erlendu eigend-
ur. Sást þá hvaða töggur voru i
honum aðeins 22 ára gömlum.
Hann stöðvaði löndun fyrir það
smánarverð, sem boðið var, og
sendi skipin til löndunar í Krossa-
nesverksmiðjuna við Eyjafjörð,
sem greiddi fullt verð.
Jafnframt beitti Sveinn sér
manna mest fyrir því að koma í
framkvæmd tillögu Óskars Hall-
dórssonar frá 1924, um að rikið
reisti Síldarverksmiðjur ríkisins.
Fyrsta verksmiðjan var byggð
1929—1930, og tók til starfa sum-
arið 1930.
Sveinn Benediktsson var skip-
aður i verksmiðjustjórnina af þá-
verandi atvinnumálaráðherra
Tryggva Þörhallssyni, sem full-
trúi ríkisstjórnarinnar. Síðan
hefur Sveinn átt sæti í stjórn S.R.
að undanskildum 3 árum. For-
maður stjórnarinnar hefur hann
verið frá árinu 1944. Hefur hann
verið kosinn formaður stjórnar-
innar 11 sinnum, en kjörtímabil
verksmiðjustjórnarinnar er 3 ár.
Sýnir endurkjór hans glögglega
það traust, sem samstarfsmenn
hans í stjórninni bera til hans.
Sildarverksmiðjur ríkisins
færðust i aukana undir forustu
Sveins Benediktssonar og urðu
umsvifamesta fyrirtæki lands-
manna meðan sildveiðar héldust.
Sveinn veitti Sildarleitinni for-
ustu um áratugaskeið með ágæt-
um árangri. Hefi ég oft undrazt
framsýni hans. Það er eins og
hann viti fyrirfram ýmislegt sem
á eftir að gerast bæði á sjó og i
landi. Gæti ég sagt mörg dæmi um
hvernig hann löngu fyrirfram gat
sagt hvenær síldin myndi koma á
hin ýmsu sildarmið við Norður- og
Austurland, og það jafnvel upp á
vissan mánaðardag.
Við sölu afurða S.R. hefur sama
framsýni komið í ljós. Þessir
eiginleikar Sveins ásamt dugnaði
og framkvæmdasemi hafa fært
þjóðinni ómetanlegan hagnað.
Sveinn Benediktsson er einn
duglegasti og ráðhollasti maður,
sem ég hef kynnzt um mina daga.
Hann er mikill mannþekkjari og
hafa fyrirtæki, sem hann hefur
haft forustu fyrir, notið góðs af
því við ráðningar til ábyrgðar-
starfa.
Sveinn er mjög raunsýnn
maður og laus við óskhyggju, en á
henni hefur mörgum manninum
orðið hált. Hann setur mál sitt
jafnan skýrt fram í ræðu og riti,
enda hefur hann á sínum langa
starfsferli verið meðal helztu
áhrifamanna i sjávarútvegsmál-
um landsmanna.
Á þessum tímamótum óska ég
honum og hans góðu konu, Helgu
Ingimundardóttur, og afkomend-
um þeirra allra heilla.
Njáll Þórðarson
skipstjóri
Sjötugur er i dag (12. maí)
þjóðkunnur maður, Sveinn Bene-
diktsson. Eg kynntist Sveini fyrir
23 árum norður á Raufarhöfn, er
hann var þar umsvifamikill
sildarsaltandi. Sú vinátta, sem
þar var stofnað til, átti sér rætur í
eldri vináttu okkar fjölskyldna.
Örlögin hafa ráðið þvi, að ég hefi
síðan átt mikil samskipti og sam-
vinnu við Svein og hefur aldrei
skugga borið á það samstarf, þótt
viðhorfin hafi á stundum ekki
verið þau sömu hjá báðum, enda
er aldursmunur mikill og lifs-
staða ólik.
Sveinn er forsjáll maður, fram-
sýnn og gáfaður og umfram allt
raunsær. Ótímabær óskhyggja og
draumórar eru honum fjarri
skapi. Hann er mikill vinur vina
sinna. Sveinn metur réttsýni
mikils og eru undirlægjuháttur,
hræsni og uppgerðargóðmennska
eiginleikar andstæðir eðli hans.
Sveinn hefur náð tökum og
valdi á sinu lífsumhverfi af eigin
rammleik og orðið af sjálfum sér
það stórveldi, sem alkunna er. Má
hann vera stoltur af.
Ég óska honum langlifis og
góðra ævidaga. Vonast ég til að
njóta hans vináttu og trausts um
ókomin ár.
Jón L. Arnalds.