Morgunblaðið - 09.09.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. SEPTEMBER 1975
Á,n! Brynjólfsson: AthUgESemd VÍð „ÞrÓ-
unarskýrslu” Rannsóknaráðs
Vegna nýútkominnar skýrslu
um „Þróun byggingastarfsemi",
er tilefni til að þakka Rannsókna-
ráði ríkisins fyrir þá framtaksemi
að skipa starfshópa til athugunar
á ýmsum þáttum atvinnulífsins,
svo og þeim mönnum, sem lagt
hafa það á sig undanfarin tvö ár
að gera sérstaka athugun á bygg-
ingariðnaðinum.
Þótt í skýrslunni séu engar
nýjar upplýsingar um ástand
byggingariðnaðarins og lítið sé
um lausnir á aðsteðjandi vanda-
málum er þakkavert að þarna er
tekið saman á einn stað flest þau
atriði, sem fram hafa komið I
ræðu og riti á undanförnum árum
varðandi það sem miður fer í
þessum mikilvæga iðnaði.
Flest þau atriði sem fram koma
í skýrslum eru umdeild og er því
full ástæða til að þau séu skoðuð
frá fleiri sjónarhólum.
Hér mun þó aðeins rætt um þau
atriði, sem snerta á einhvern hátt
starfsemi rafverktaka við bygg-
ingarframkvæmdir og skýrslan
gefur tilefni til að við séu gerðar
athugasemdir.
Iðnlöggjöfin,
iðnréttindi,
meistarakerfi
Aðeins ein setning í þessari 70
síðna skýrslu er undirstrikuð og
verður því að líta svo á, að
nefndarmenn telji að efni hennar
sé mikilvægara en önnur atriði
skýrslunnar, en setningin er í gr.
1.11 og er svohljóðandi: „Nauðsýn
er á, að lögin um meistarakerfi i
byggingariðnaði verði endur-
skoðuð með hliðsjón af þeirri
þróun, sem rætt hefur verið um.“
1 fyrrihluta þessarar sömu
greinar er sagt frá því, að lögin
um iðju og iðnað frá 1927 taki
ekki tillit til fjöldaframleiðslu,
hagræðingar og iðnvæðingar og
hljóti þau þvf að vera úrelt.
Engan þarf að undra þótt þekk-
ing manna árið 1927 hafi ekki
verið mikil á framangreindum
atriðum, en þau lög sem þarna um
ræðir er seinni kafli laga um iðju
og iðnað, alls 13 stuttar greinar,
sem eru einmitt þau lög sem rétt-
indi iðnaðarmanna og hið svo-
nefnda meistarakerfi er byggt á,
og þá fyrst og fremst 14. og 20.
grein II. kafla (sem eru 2. og 8.
gr. kaflans), og hljóðar sú fyrri
svo:
„Enginn, hvorki stofnun né
einstaklingur, má reka iðnað
nema meistari i iðninni hafi þar
alla verkstjórn á hendi.
Enginn má stunda iðnað nema
meistarar, sveinar og nemendur í
iðninni. Þá hverjum sem er
heimilt að vinna iðnaðarvinnu
fyrir sjálfan sig og sitt heimili."
í seinni greininni segir:
„í byggingasamþykktum má
ákveða, að enginn megi veita hús-
byggingum forstöðu, nema að
hann hafi til þess löggildingu
bygginganefndar, enda sé hann
meistari í húsasmíði eða múr-
smfði. Ef aðrir taka að sér fram-
kvæmd slíkra verka, þá skulu
þeir hafa á vinnustað mann, sem
fullnægi þessu skilyrði."
Þótt svo mikil áherzla sé lögð á
það í „þróunarskýrslunni" að
meistarakerfið sé dragbítur á alla
byggingastarfsemi, er enginn til-
Árni Brynjólfsson.
raun gerð til þess að skýra á
hvern hátt þetta kerfi hafi þessi
óheillavænlegu áhrif, né hvaða
atriðum þurfi að breyta til þess að
umbætur verði.
Þar er ekki heldur greint frá
því að á síðasta Alþingi lagði
Gunnar Friðriksson fyrrverandi
formaður Félags íslenzkra iðnrek-
enda fram tillögu þess efnis, að
lög um iðju og iðnað yrðu endur-
skoðuð, einmitt á þeim vettvangi
sem á lögunum er hægt að gera
breytingar.
Eigi að taka fullyrðingar
nefndarinnar alvarlega er það
lágmarkskrafa að sjúkdómnum sé
lýst með 'öðru en margtuggðum
slagorðum og að einhver tilraun
sé gerð til að benda á leiðir til
úrbóta.
Einu tillöguna varðandi endur-
skoðun meistakerfisins er að
finna í gr. 7.4.1. en þar segir að
„æskilegt væri, að komið yrði á
fót embætti byggingarstjóra.
Byggingarstjóri ætti að yfirtaka
ábyrgð meistaranna við áritun á
teikningar húsa,“ (og e.t.v. rétt-
indi?).
Síðar í sömu grein kemur þó
fram að gert er ráð fyrir að allir
meistararnir séu áfram við bygg-
ingar, en þá væntanlega
ábyrgðarlausir faglega.
Byggingarstjórar eru nú við
flestar meiriháttar byggingar og
alltaf þegar um heildarútboð
verka er að ræða, svo eina breyt-
ingin yrði sú, að byggingarstjór-
inn einn yrði faglega ábyrgur.
Erfitt er að koma auga á hver bót
yrði að þessari breytingu, en til
þess að breytingin geti komizt í
framkvæmd, þarf að breyta fleiru
en lögum um iðju og iðnað, t.d.
yrði að breyta orkulögunum og
reglugerð um raforkuvirki, en í
þeim lögum og reglugerð eru
ákvæði um löggildingu rafverk-
taka. Sú reglugerð er að því leyti
opnari en iðnlöggjöfin, að heimilt
er skv. henni að löggilda verk- og
tæknifræðinga þótt þeir hafi ekki
sveinspróf eða meistararéttindi.
Eitthvað mun þetta stangast á við
ákvæði iðnlöggjafarinnar, en á
það hefur ekki reynt, því að
þessir aðilar virðast ekki hafa
áhuga á að reka rafverktakafyrir-
tæki.
Iðnnámið,
eftirmenntun
I grein 7.4.2. í „þróunarskýrsl-
unni“, er talið „mjög fýsilegt," að
færa allt iðnnámið inn í iðnskól-
ana vegna betri námsaðstöðu í
skólum en hjá meisturum. Um
þetta atriði eru nú flestir orðnir
sammála, en vandinn er ekki sá
einn, hann liggur f því á sú til-
högun er æði kostnaðarsöm, svo
kostnaðarsöm að Svíar t.d. gáfust
upp á algjörri verkmenntun í
skólum og greiða nú fyrirtækjum
(m.a. í byggingariðnaði) þóknun
fyrir að taka iðnnema til starfs-
þjálfunar.
Ástæðan er sú að fullkominni
verkþjálfun er erfitt að koma við
í skóla, nema að skólinn taki að
sér umsvifamiklar verkfram-
kvæmdir, sem fer þá aftur að
bera keim af gamla meistara-
kerfinu. Þrátt fyrir þessi vand-
kvæði hafa nokkrar iðngreinar
þar á meðal byggingagreinar,
flutt verulegan hluta verklega
námsins inn í Iðnskólann 1
Reykjavík en aðstaða til verk-
legrar kennslu mun vera mjög
erfið annars staðar á landinu. í
tveim iðngreinum a.m.k., útvarps-
virkjun og rafvirkjun er farið að
útskrifa sveina, sem aldrei hafa
gert námssamning og aðeins raf-
virkjarnir fengið stutta starfs-
þjálfun á vinnustöðunum. Þetta
er gert þrátt fyrir ákvæði 17.
greinarlaga um iðju og iðnað sem
segir:
„Meisturum einum er heimilt
að taka nemendur til verklegs
náms í iðn sinni.“
I umræddri skýrslu er engin
tillaga um hvernig fara eigi að því
að flýta þessari þróun, sem talið
er þó skv. gr. 7.2. að sé einn þáttur
í endurbótum á byggingastarf-
semi. Fróðlegt hefði verið að
nefndin, sem er skipuð reiknings-
glöggum mörnum, hefði reiknað
út hve mikið hið úrelta meistara-
kerfi sparar ríkinu og hve mikið
það myndi kosta ríkið að taka
a.m.k. verklega kennslu bygg-
ingagreinarinnar inn i skóla. I
það dæmi mætti og taka þá stað-
reynd að iðnnemarnir eru nú á
launum við námið hjá meisturun-
um, t.d. fá rafvirkjanemar nú kr.
12.729.- á viku auk ákvæðisvinnu-
hagnaðar, sé þeim aðeins greitt
fyrir þann tíma sem þeir eru á
vinnustað, en kr. 8.680.- til
10.723.- á viku, séu þeir á launum
allt árið. Þótt iðnnemum þyki lftið
til þessa kaups koma, er hætt við
að ríkissjóð munaði um þessar
kaupgreiðslur og ætti að fella þær
niður myndu iðnnemar áreiðan-
lega láta til sín heyra.
1 grein 7.2 er einnig minnzt á að
möguleikar iðnaðarmanna til eft-
irmenntunar séu allt of litlir, en
ekkert greint frá hverjir þeir séu,
hverjir þeir þurfi að vera eða
hvernig eigi að skapa viðunandi
möguleika til eftirmenntunar.
Iðnaðarmenn hafa gert ýmsar
tilraunir til að koma á slíkri eftir-
menntun með misgóðum árangri,
og hefur í mörgum tilfellum fylgt
sá böggull skammrifi að viðbótar-
námskeið skyldu vera ávísun á
kauphækkun.
Rafvirkjar og rafverktakar hafa
snúizt þannig við þessum'vanda,
að í hinum margumtöluðu
samningum í feb. 1974 var gert
samkomulag um að koma á skipu-
legri eftirmenntun fyrir stéttina
og með hjálp Alþingis og
stuðningi góðra manna, þ. á m.
iðnaðarráðherr^ hófust eftir-
menntunarnámskeið fyrir raf-
virkja í upphafi þessa árs, og er
þessi starfsemi byggð á reynslu
og aðstoð Dana, sem eru fremstir
Norðurlandaþjóða á þessu sviði.
1 Noregi og Svíþjóð er eftir-
menntun mjög takmörkuð og I
Finnlandi nánast engin svo að allt
bendir til að á þessu sviði séum
við að draga verulega á frændur
okkar, svo framarlega sem
Alþingi leggur fram nauðsynlegt
fé til áframhaldandi starfsemi.
Kjarasamningar
I grein 7.5.6. og f grein 1.12. í
ágripi, koma fram svo furðulegar
mótsagnir, að erfitt er að lesa úr
heilbrigða hugsun eða samhengi,
en þar stendur m.a. í gr. 7.5.6.:
„Það veldur þenslu í launamál-
um semji iðnsveinar við meistara
sína um tímakaup því að meistar-
inn selur oft einungis útselda
vinnu, en byggir ekki fyrir eigin
reikning. 1 slíkum tilfellum er
það hagur bæði fyrir meistara og
sveina að hækka Iaunin.“
Siðar f sömu grein segir:
„Samninga um Iautiamál ætti
einungis að gera við þá aðila er
kaupa vinnu eða selja í formi
verktöku.“
í gr. 1.12 er þriðja skoðunin sett
fram:
„Þá er með öllu óeðlilegt að
meistari semji við sveina sína um
kaup og kjör, þegar meistarinn
selur aðeins útselda vinnu.“
Vandamálið um aðild að kjara-
samningum hefur oft verið rætt
og kemur þá helzt til álita að
greina á milli þeirra sem hafa
sveina í vinnu og hinna sem vinna
sjálfir og selja aðeins eigin vinnu
og e.t.v. lærlinga. Svo sem sést af
framangreindum úrdrætti á
„þróunarskýrslunni,“ er þetta
vandamál þannig reifað, að fyrir
þá sem þekkja til þessarar mála
er framsetningin næstum
óskiljanleg. Þá má greina þá full-
yrðingu að bæði meistarar og
sveinar græði á kauphækkunum,
sem er þó ekki nánar útskýrt.
Þeir sem þekkja til álagningar á
útselda vinnu munu þó ekki taka
undir þessar fullyrðingar jafnvel
þótt um prósentuálagningu sé að
ræða, eins og gildir um ákvæðis-
taxtana. Þegar launín hækka
hækkar og allur launakostnaður
og tilkostnaður fyrirtækjanna vex
að sama skapi, og hafi menn tekið
að sér verk skv. tilboði eða á föstu
verði, er um hreint tap að ræða,
jafnvel þótt verðbætur sam-
kvæmt byggingarvísitölu komi til.
Álagning allra byggingagrein-
anna á tímavinnu er föst krónu-
tala sem hjá rafverktökum er kr.
104,- á klst. Þessi álagning sam-
svarar 14,5% á hæsta taxtanum,
en 19,3% á þá lægstu, svo auðséð
er að lága kaupið skilar hlutfalls-
lega meiri tekjum. Alagningin á
NECCHI LYDIA 3 er sérstak-
lega auðveld í notkun. Mynst-
urveljari er einungis einn. Um
leið og honum hefur verið snú-
ið, saumar vélin mynstur það
sem valið hefur verið, og get-
ur enginn ruglingur orðið í
því efni. Ekki þarf að fást við
neina kamba eða margbrotin
aukatæki til mynsturvalsins.
Beint teygianlegt spor
Teygianlegur oddasaumur (zig-zag)
IMMM/Ili / » / »/ \ / t / \ i
V V V V V v v v V V V
"v/ \/ »/
v v y v
v v vv v v v v w
Satínsaumur
lllllllillllllVWWWWWWWWVVVWWWWVVWWVWIIIIIIIIIIII
Skelíaldur

Tvöiold efnisbrún scnimuð við legglng-___— ________ ____________
arborða með blindspori *^^VwVvWVwVwVwVw\/vvVwVwVwVvvVvvVvvVvvVvvVvvV'A 1
Teygíanlegur skelialdur
Teygianlegur saumur er hylur brún
(overlock)
AMMMMMMMMMMMMMMM/íi
/\/\AA/\/V\ZVV\AZ\Z\Z\Z\Z\ZVV\ZV\A/\/\AA/
Parísarsaumur
llÍlIiyi£llSl|E,|-JI-£,l-l|-ll-JI-l!-li-ll^ilrllrllrllr!l-:L|L||rl,=llrll=|L||=llzllriyirllrlyylrlli
Þrepspor
-4-4-4—4—f—4—I—f—4—♦— I 4—I---* 4 1 i 1—I—I—I t ♦ + 44»-
Teygiufestispor (þ. e. saumur til að íesta
teygju)
«;»-«-. i.o.s.ii.L^Ij.j. ',..i .Vt i.j iTiului i.u.u.: i.ii.u.u.u.^twisWUjMWJ |

Blindlaldspor (þ. e. blindspor fyrir falda)
AZ*VAVw\AA/w\/wVwxr'-'^\/wvy--vAv\/w\/v%wy/w^j
Rykkingarsaumur

Oddasaumur
IIIH'" llll..1111...► ►►► ►►' ........................................... ..........................Illll..►►► ....................................►►"!
Tungusaumur
,«»iil,,,>,l,,ii4iii‘:,««lln,i»‘i»,(,iii,ii»M|iiiitiiviiiiiii,ll,iii"fl||i,iin,ii,i,|i,»iii,lj,i|,,ii,il|itnnil|l|imiiilil|i,",ii,|1iii|"i,lMli:n,iili(|ii,!»i|l(|i,',ii|li(|iiM,i,l((||iiiii,||,iiMi,,Mliii,i!,||
Rúðuspor

NECCHI LYDIA 3 er kjörgripur áttunda áratugsins.
Auk þess sem nota má LYDIA 3 við að sauma,
þræða, falda, gera hnappagöt og skrautsaum, má
velja um 15 mismunandi teygjuspor, eða allt sem
nokkur þörf er á fyrir nýju teygjuefnin.
Einkaumboð:
FÁLKINN
Suðurlandsbraut 8 . Reykjavík . Simi 8 46 70