Morgunblaðið - 19.10.1975, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1975
23
króna, framlag til Kröflu var
hækkað úr 250 milljónum í 955
milljónir, þótt miklar rannsóknir
væru eftir. Mér er sagt af sér-
fróðum mönnum að þeir þekki
ekki til slíks glapræðis að kaupa
vélar og ryðjast um f framkvæmd-
um með þessum hætti. Það eru
veittar 522 milljónir í byggðalínu
en hún kemst bara norður á
Holtavörðuheiði. Ég hefi ekki
þrek til að minnast á Borgar-
fjarðarbrúna.
Byggðasjóður hafði til ráðstöf-
unar 661 milljón, sjóðurinn lánaði
umfram ráðstöfunarfé i fyrra um
218 milljónir. Við erum ákveðnir í
því að stytta þennan hal^ það
verður erfitt um vik að ná honum
öllum inn f ár. Við eigum f vök að
verjast. Ásóknin f lánsfé hefur
aldrei verið nálægt þvi jafnmikil
og útlánaþök bankanna hafa haft
veruleg áhrif í þeim efnum.
Vaxtapólitíkin, er áhrifalaus en
útlánaþökin áhrifarík. Þess vegna
áttum við í vor að lækka vextina
um 4—5% og lagði ég það til að
létta þannig undir með atvinnu-
vegunum eftir of miklar launa-
hækkanir.
Þá segja menn: Á nú enn einu
sinni að að ræna sparifjáreig-
endur? En höfum við ekki alltaf
verið að því hvort sem er og mun-
aði vart um einn keppinn til við-
bótar f hinni síendurteknu
gengisfellingarsláturtíð.
Við verðum að finna aðrar leiðir
til að tryggja hag sparifjáreig-
enda. Hin háa forvaxtapólitík er
vitlaus og verðbólguhvetjandi og
á ekki við á íslandi þótt svo sé
víðast annarsstaðar.
Byggðastefna
— Þvf hefur verið haldið fram,
að útgerð og fiskvinnsla á Suður-
nesjum hafi dregizt mjög aftur úr
þessum atvinnugreinum í öðrum
landshlutum vegna þess, að
Byggðasjóður láni ekki til þessa
landshluta. Hvað er hæft í þessu?
Byggðastefnan er ekki f því
fólgin að mismuna einum lands-
hluta á kostnað annars. Byggða-
stefnan er sú að rétta hlut strjál-
býlis miðað við þéttbýlið.
— Þegar Byggðasjóður var
stofnaður voru sett takmörk á út-
lánastarfsemi hans og fyrir-
greiðslu. Sjóðurinn tók forystu
um atvinnuuppbyggingu f strjál-
býlinu. Útlánastefna Byggðasjóðs
var miðuð við svæðið frá Akra-
nesi til Þorlákshafnar með sama
hætti og var hjá Atvinnujöfn-
unarsjóði og er þetta í samræmi
við þau lög, sem við höfum starf-
að eftir. En hér hefur veruleg
breyting orðið á. Það sýndi sig,
ekki sfzt á tímum atvinnumála-
•nefndanna, að þær reglur að úti-
loka algjörlega þetta svæði frá
fyrirgreiðslu stóðust ekki. Þær
voru brotnar niður. Framleiðslu-
tækjum, sem má flytja milli
landshluta, er ekki hægt að mis-
muna í kaupum. Reykjanesskag-
inn hefur átt f vök að verjast.
Aðrir hafa fengið lán til að kaupa
skip, þar á meðal á Reykjanesi.
Þessi mismunun hefur leitt til
þess, að á Suðurnesjum hefur
skipastólnum hrakað mjög. Nú
hefur verið breytt til að þessu
leyti, til skipasmíða innanlands
og skipaviðgerðælánum við hvar-
vetna á landinu. Við höfum lánað
á þessu svæði 5% vegna kaupa á
nokkrum minni skuttogurum.
Suðurnesin liggja ekki eins vel
við fiskimiðum og þau áður
gerðu. Þeir þurfa að sækja æ
lengra út. Hin dýra hraðfrysti-
húsaáætlun knýr á um jafnara
hráefnisframboð. Við höfum eftir
fremsta megni reynt að beita að-
haldi í útlánum Byggðasjóðs á
þessu ári og notum ráðstöfunar-
féð í ár til að minnka skulda-
halann frá fyrra ári.
*
Aætlanagerð
— Svo við víkjum þá að
áætlunardeild Framkvæmda-
stofnunar. Hver eru helstu verk-
efni hennar?
— Hún hefur með höndum gerð
landshlutaáætlana og atvinnu-
greinaáætlana. Þessi verkefni eru
margvfsleg. Aðallega er unnið að
áætlunum samkvæmt ályktunum
Alþingis t.d. um Norður-
Þingeyjasýslu, Vestfjarðaráætlun
og Austfjarðaáætlun. Nú er lokið
landshlutaáætlun fyrir Norður-
Þingeyjasýslu nema landbúnaðar-
þættinum sem unnin er af Land
námi ríkisins. Gagnasöfnun er
lokið vegna Austfjarðaáætlunar
og mikil gagnasöfnun hefur
staðið yfir vegna Vestfjarða-
áætlunar. Sfðan f fyrra hefur
verið unnið að Vesturlandsáætl-
un og vegaáætlun fyrir Norður-
land; sem nær einnig yfir Strand-
ir. Að þessum áætlunum er unnið
i samvinnu við landshlutasam-
tökin. Við styrkjum landshluta-
samtökin til slíkra starfa og
viljum hafa sem bezt samstarf við
þau. Áætlunardeildin er of
fámenn, en verkefnin gífurleg og
það er alveg ljóst, að við verðum í
vaxandi mæli að byggja á
áætlunargerð.
Hraðfrystihúsaáætlunin hefur
haft gifurleg áhrif til hins betra.
Það var hafizt handa um hana
1972 og henni var lokið fyrri
hluta 1974 og kom út í júní það ár.
Siðan hefur verið farið eftir
þessari áætlun. Heildarkostnaður
við hana var áætlaður 6031
milljón á verðlagi fyrsta árs-
fjórðungs 1974. Með þessari
áætlun er ýtt úr vör nýjum kröf-
um um hollustuhætti, nauðsyn-
lega vélvæðingu og endurskipu-
lagningu.
Á árabilinu 1971 til 1973 var
framkvæmt samkvæmt þessari
áætlun fyrir 3,2 milljarða og
áformað er að verja á árabilinu
1974 til 1976 2,8 milljörðum.
Byggðasjóður hefur lagt fé til
þessara framkvæmda frá 10 og
upp í 25% eftir stærð og gerð
frystihúsanna. Fiskveiðasjóður er
aðallánasjóðurinn í þessu sam-
bandi, Byggðasjóður hins vegar
viðbótalánasjóður.
Við þurfum að rækta miklu
meira sambandið við hinn opin-
bera þátt framkvæmdanna en hér
hefur gerzt. Þar er hver að
snudda í sinu horni. Það er nauð-
synlegt að sem best samvinna tak-
ist milli einstaklinga, sveita-
félaga, stofnana og stjórnmála-
manna og embættismennirnir
verða að átta sig á þvi að við
stjórnmálamennirnir erum kjörn-
ir til meiri valda og áhrifa en
þeir.
Líður eftir
atvikum vel
— Hvernig liður einkafram-
taksmanninum, Sverri Her-
mannssyni f stól forstöðumanns
þessarar rfkisstofnunar?
— Mér lfður eftir atvikum vel.
Starfið er geysilega fjölbreytilegt.
Ég á kost á að kynnast öllum
hræringum í atvinnulifi lands-
manna og fólkinu sjálfu. Það eru
áhugaverð verkefni við að glima
um gjörvalt landið og ég fær tæki-
færi til að taka beinan þátt í upp-
byggingu atvinnulffsins. Ég legg
áherzlu á ferðalög um landið og
að kynnast af eigin raun ástand-
inu í hverjum landshluta og sitja
fundi með hreppsnefndum. -Ég
hef heimsótt sveitarfélög á Vest-
fjörðum og einnig ferðast mikið
um Austfirði og um Norður-Þing
fór ég og viðar. Við þurfum að
hafa hraðann á, á Vestfjörðum.
Byggðasjóður getur ekki haldið
að sér höndum, þar sem fólkinu
heldur áfram að fækka en kjör-
dæmið er hið eina sem svo er
ástatt um. Byggðasjóður þarf að
lána til framkvæmda og sinna
þörfum þessa fólks. Ég hef heim-
sótt allan þennan landshluta og
mjög mörg atvinnufyrirtæki þar
og hef myndað mér ákveðnar
skoðanir á þörfum hans. Eins
rennur mér blóð til skyldunnar,
þar sem ég er eðalborinn Vest-
firðingur og að lokum: Einka-
framtaksmanni hlýtur að líða vel
í stofnun sem styður einkafram-
tak eins vel og Framkvæmda-
stofnunin hefur gert.
StG
Gott að vera
íslendingur
í Noregi
Birgir Kjaran.
Rætt við Birgi Kjaran um
nýafstaðna Noregsferð,
þar sem hann sat ársfund
IATA og flutti fyrir-
lestur um náttúruvernd
BIRGIR Kjaran er fyrir skömmu kominn úr ferð til Noregs. Birgir fór þessa ferð i tvennum
tilgangi, til að sitja ársfund Alþjóðasambands flugfélaga, IATA, sem stjórnarformaður
Flugfélags íslands og til að flytja fyrirlestur um náttúruverndarmál á vegum Náttúruverndar-
samtaka Noregs og World Wildlife Fund. Morgunblaðið átti í vikunni samtal við Birgi Kjaran
um ferð hans til Noregs.
— Ársfundur IATA hófst í Ósló 28
september s.l og hann stóð i fjóra
daga. Þetta var 31. ársfundurinn sem
þessi samtök halda. Fundurinn var hald
inn i nýju og glæsilegu SAS-hóteli í
Ósló. Setning fór fram með viðhöfn i
griðarstórum sal i hinu nýja hóteli og
var þar margt stórmenna saman kom-
ið, til dæmis Ólafur Noregskonungur
og Bratteli forsætisráðherra Noregs.
Fundinn setti Knut Flagerup en siðan
hélt forseti samtakanna, Knut
Flammerskjöld, inngangserindi Þarna
voru samankomnir um 700 fulltrúar
frá þeim 110 flugfélögum sem eru i
samtökunum. Þetta var ákaflega litrik-
ur hópur eins og gefur að skilja þvi
þjóðernin voru nærri jafn mörg og
flugfélögin og þarna mátti sjá alla
litarhætti. Af íslands hálfu vorum við 4
sem sátum fundinn, Örn 0. Johnson
forstjóri Flugfélags Islands, Birgir Þor-
gilsson, fulltrúi hjá FÍ, Skarphéðinn
Árnason, sem veitir forstöðu skrifstofu
Flugleiða hf i Ósló og ég sem stjórnar-
formaður Flugfélags Islands. Örn O.
Johnson hefur sótt mjög marga svona
fundi og mun hann hafa haft einna
lengstan starfsaldur á sviði flugsins af
þeim mönnum sem þennan fund sátu
Var greinilegt að hann var þekktur og
virtur meðal fulltrúanna.
HÆKKUN FLUGGJALDA
FRAMUNDAN?
— Þarna á fundinum voru gefnar
alls konar skýrslur um flug I heiminum
almennt og fjárhagsafkomu flugfélag-
anna, fargjöld, öryggismál í flugi og
sitthvað fleira. Kom i Ijós, að flugið
hefur á síðasta fjárhagsári átt við tölu-
vert mikla fjárhagsörðugleika að stríða,
þannig að áætlað tap félaganna er talið
nema 300 milljónum dollara eða tæp-
lega 50 milljörðum íslenzkra króna
Tapið á rætur að rekja til margra hluta
t.d. jókst eldsneytiskostnaður mjög
mikið, varahlutir, þjónusta á flugvöll-
um og annað sem verðbólgan hefur sin
áhrif á. Það er þvi við þvi að búast að
flugfargjöld komi til með að hækka
nokkuð á næstunni Verða flugfar-
gjaldsmálin til umræðu innan IATA á
næstu vikum. Inn I þetta fléttast, að
flugvallargjöld hafa hækkað þó óviða
séu þau eins há og hér Eru þau orðin
snar þáttur í kostnaði hjá flugfélögum
og flugfarþegum og drjúg tekjulind
fyrir þá sem gjöldin renna til, þvi t.d.
fóru um 2 milljónir farþega um
Heathrow-flugvöll i London I júni sl En
þótt yfirleitt hafi verið hallarekstur á
flugfélögunum hafa sum þeirra sýnt
góða útkomu t.d stór flugfélög i
Bandaríkjunum og SAS, en það virðist
vera að rétta við eftir nokkurt erfiðleika-
timabil
— Segja má um skiptingu flug-
félaga innan IATA eftir eignaraðild að
þriðjungur sé ! einkaeign, þriðjungur i
ríkiseign og þriðjungur blandaður
rekstur Yfirleitt ber rikið hallarekstur
sem verður hjá flugfélögum ef það á
aðild að rekstrinum og að öðru leyti
njóta flugfélögin viða opinberrar fyrir-
greiðslu á einn og annan hátt til að
31st AGM-Oslo, Norway
Septembcr 29lh Oaobcr 2nd 1975
Merki World Wildlife Fund.
Merki ársfundar IATA.
mæta tapinu. Flugfélag íslands hefur
sérstöðu meðal hlutafélaga og það nýt-
ur ekki neinna opinberra styrkja þó að
það hafi vitaskuld notið opinberrar að-
stoðar sem orðið hefur til mikils gagns
t.d. við rikisábyrgðir af flugvélum.
AÐILD HEFUR BÆÐI
KOSTI OG GALLA
— Á fundinum kom upp töluvert
viðkvæmt deilumál en það var greiðsla
til umboðsmanna. Hún hefur numið
um 7% af seldum farmiða Óskir hafa
komið frá ferðaskrifstofum um að fá
• umboðslaunin hækkuð en það er erfitt
eins og fjárhagsstaðan er nú Höfuð-
deilumálið i sambandi við þetta er það,
að grunut leikur á að sum félög hafi
ekki fylgt lATA-reglunum heldur greitt
ferðaskrifstofunum hærri þóknun og
þá væntanléga í trausti þess að fá
betri þjónustu. Hérna er þessu þannig
háttað að Flugfélag íslands er i IATA
og verður að hlita þessum reglum og
nýtur á móti þeirra hlunninda sem
bjóðast. Önnur islenzk flugfélög hafa
hins vegar staðið fyrir utan IATA. Að
vera i IATA hefur bæði sina kosti og
galla. Kostirnir eru t.d. þeir að auð-
veldara er að fá lendingarleyfi fyrir
áætlunarflug og sömuleiðis veitir IATA
fyrirgreiðslu á ýmsu sviði t.d tæknileg-
ar upplýsingar og aðstoð við þjálfun
flugliðs Ókosturinn, ef svo mætti
segja, er sá að lATA-félög hafa
bundnari hendur með ákvörðun far-
gjalda á áætlunarleiðum en þeir sem
fyrir utan standa og reka kannski mest-
megnis leiguflug og geta þess vegna
síður mætt þeim undirboðum sem slik-
ir aðilar kunna að vilja notfæra sér i
einstökum tilfellum
ÁRSFUNDURINN
HALDINN HÉR?
— Um verulegar niðurstöður af árs-
fundi IATA er ekki svo mikið að segja,
þær fást venjulega ekki á svona
stórum samkundum heldur eru helztu
Framhald á bls. 47.