Morgunblaðið - 09.11.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1975
9
Samtal við
Salvador Dali
Éghlœ
— Hver er skoðun þfn á
sfðustu viðburðum á Spáni?
— Dali hefur verið ópólitísk-
ur allt sitt líf. Ég er konungs-
sinni vegna þess að konung-
dæmið er eina fullkomlega há-
spekilega hugtakið, upphaf
þess er Guð og allt gengur síðan
koll af kolli eins og eftir erfða-
fræðilegu lögmáli.
— En var ekki nýlega haft
fftir þér að þú styddir algjör-
lega Franco herhöfðingja?
— Ég gef aldrei út pólitískar
yfirlýsingar. Einhver maður
hringdi í mig til að ræða við
mig um viðskipti og spurði mig
ummína persónuleguskoðun.
Aður en ég veit af er þetta
komið í blöðin og ekki alveg
rétt eftir haft. Það sem gerzt
hefur er, að spænska þjóðin er
mjög stolt, og vegna viðbragð-
anna erlendis við síðustu at-
burðum hafa jafnvel Spánverj-
ar sem eitt sinn voru andsnúnir
Franco fylkt sér um hann og
Juan Carlos prins og það verð-
ur herjansmikil þjóðernis-
kenndarsprenging. En það er
ekki mitt mál.
— Ertu að gefa f skyn að
listamenn ættu ekki að hlanda
sér í pólitík?
— Listamenn eiga að hafa
áhuggjur af listrænni tækni og
halda sig víðsfjarri pólitík
vegna þess að hún skiptir alls
engu máli. Hver veit í dag t.d.
hverjar voru stjórnmálaskoðan-
ir Vermeers? Sjálfsagt voru
þær borgaralegar, en sjálfsagt
hafði hann líka meiri áhyggjur
af þvi hversu marga dropa af
olíu hann ætti að setja í litina
sína. Þetta eru meiri háttar
mistök nútímalistamanna. Allir
eru kommúnistar eða fasistar
eða þar á milli og af því að
pérsónuleiki Dalis er svo mikil-
vægur vilja alls konar brjálaðir
stjórnmálaflokkar handsama
mig sem hetju f viðkomandi
hugmyndafræði. Ein af siðferð-
islegum reglum mínum er að
segja alltaf nei.
— En er ekki listin endur-
speglun raunveruleikans, þar
með talið pólitfkur?
— Þvert á móti. Oft er hún
ofstopamikill flótti frá hinum
ofbeldisfulla raunveruleika
lífsins. Mín reynsla er sú að
Dali —
sálfræðileg
uppbygging
persónuleika
míns er geggjun
#í MARGA áratugi hefur hinn aldni súrrealisti
Salvador Dali haldið hugum manna föngnum með
töfrum hinna margslungnu listaverka sinna og
skemmt þeim með trúðlegri sérvizku og uppátækjum.
Blaðamaður bandaríska vikuritsins Newsweek, Ric-
hard Z. Chesnoff, átti nýlgga samtal við Iistamanninn,
sem nú er 71 árs að aldri, um viðhorf hans til lífs og
listar, og fer það hér á eftir f lauslegri þýðingu.
Dali — Dögun (1930)
C
pólitík sé skítug og morandi af
mótsögnum og mistökum. En
list er hrein og eilff.
— Tölum þá um list þfna.
Málverk þín frá þriðja og
fjórða áratug aldarinnar voru
fyrirboðar um ýmislegt sem
sfðar kom á daginn, — t.d. súp-
errealisma sjöunda áratugar-
ins. Sérðu bein áhrif frá þér 1
verkum kunnra listamanna f
dag?
— Þakka þér fyrir að segja
þetta. Er súrrealisminn var að
slfta barnsskónum sagði ég að
listmálun væri ljósmyndun í lit-
um, handunnin, af ímyndun
hins órökræna eða af raunveru-
Ieikanum. Og eftir að Andy
Warhol leyfði tímabili hinnar
svörtu örvæntingar abstrak-
sjónanna að lfða hjá, sagði ég
þetta aftur. Kannski er þetta
hégómalegt, en margir góðir
listamenn elska Dali, — t.d.
Richard Estes, de Kooning og
súperrealistarnir.
— Hverjir voru þeir lista-
menn sem mest áhrif höfðu á
Þig?
— Vissulega spænsku meist-
ararnir eins og Velázques og
Goya. En mér fellur bezt við
Hollendingana, — Vermeer og
lærisvein Rembrandts, Gerard
Dou. Sjáðu til, ég hef komizt að
hrífandi atriði varðandi Gerard
Dou. Hann gerði tvö eintök af
sumum mvnda sinna og árum
saman hélt fólk að það væri
aðeins til þess að selja meira af
myndum. En ég tók mér stækk-
unargler í hönd og komst að því
að þessi málverk eru ekki alveg
eins. Til dæmis er í einu þeirra
gluggi stærri en f hinu eintak-
inu. Það sem hann hefur gert,
— sennilega með hjálp samtíð-
armanns síns, Van Leeuwen-
hoek, sem fann upp smásjána
—, er að nota sérstakar linsur
og spegla til að skapa eina
stereóskópíska mynd. Ég er nú
að reyna að búa til þessar lins-
ur að nýju. Og ég er einnig á ný
að vinna að hólógrömum (þrí-
vfddarmyndum sem gerðar eru
með lagergeislum). Þetta er
virkilega fréttnæmt. Það eru
skoðanir mfnar á Franco hins
vegar ekki.
— Gagnrýnendur þfnir segja
að þú stundir oft heimskulega
sölumennsku; að þú setjir á
svið kjánalegar sýningar eins
og að raka af þér yfirskeggið í
sjónvarpi eða að þú leyfir fram-
leiðendum að nota nafn þitt
með auglýsingum á vörum
þeirra. Er þetta rétt?
— Þetta er alveg laukrétt,
vegna þess að eins og allir aðrir
þá elskar Dali peninga. Fyrir
mig er gull hádulspekileg hug-
mynd. Á miðöldum unnu dul-
spekingar einnig að því að gera
gull úr skft. Þá er að taka tillit
til þess að ef ég tala um alvar-
lega hluti, — eins og t.d. um
Gerard Dou —, þá hefur enginn
áhuga. En fólk hefur áhuga á
persónuleika mínum.
— Svo að þessar uppákomur
þfnar eru einungis til að draga
athygli að alvarlegri verkum
þfnum?
— Það er bara tilviljun. Al-
veg síðan ég var sex ára gamall
hef ég framið sérvizkuprik. Ég
kem f líkkistu, eða er með
skrýtinn hatt. Árangurinn er
margmenni, — og ég notfæri
mér það. Fólk segir alltaf:
„Dali elskar að vera á hvers
manns vörum“. En ég svara,
„Já, það er rétt, en menn elska
jafnvel enn meir að hafa Dali á
vörunum!“
— Segðu mér nú sannleik-
ann. Ertu ekki stundum, þó
ekki sé nema stundum, að
hlægja að fólki með þvf sem þú
gerir?
— Ég hlæ aldrei að fólki. Ég
er mjög alvörugefinn, — jafn-
vel tragískur. En ég hlæ oft
eftir að ég hef gert eitthvað, —
ekki að öðrum, heldur að sjálf-
um mér. Ég hlæ ógurlega.
Raunar eru hlátursköst mín
stundum svo ofsaleg að ég verð
að leggjast í gólfið. Það getur
verið mjög sárt. En það gerist
allt eftir á. Á því augnabliki
sem ég geri eitthvað tek ég ekki
eftir því að það sé hlægilegt eða
skoplegt.
— Telur þú þig virkilega
mikinn listamann?
— Nei, nei; Samanborið við
t.d. Velázquez og Vermeer er ég
mjög hóflegur. En samanborið
við núlifandi listamenn er ég
Framhald ábls. 31