Morgunblaðið - 09.11.1975, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1975
10
Níels HaÉstein
Sýning
og viðhorf
Nlels Hafstein á sýningu sinni I gallerfi Output.
í galleríi Output á Laugarnes-
vegi 34 sýnir nú ungur maður.
Níels Hafstein að nafni,
„útdrátt úr hugmyndabókinni,
riss og krass þeirrar stundar
hugljómunar sem tengir þol-
andann við jörðina aftur“, svo
sem segir í sýningarskrá. Einn-
ig stendur þar „I uppsetningu
er þróunarferillinn rakinn og
skoðandanum gefnar frjálsar
hendur til álits og umræðu,
endanleg útfærsla getur í flest-
um tilvikum verið háð smekk
hans. Sumar hugdetturnar eru
auðvitað rugl eða grín, en
megnið er þó tengt alvarlegri
myndhugsun. Engin tilraun er
gerð til að fegra hlutina með
umferð af fínni sortinni, gleri
og dýrum ramma, þeir eru
fmyndir hugsunar, ekkert
annað.“ Þessi útlistan og krufn-
ing sýningarinnar kemur frá
listamanninum sjálfum og
hittir í mark, því að hér er um
að ræða ýmsar hugdettur lista-
mannsins, sem hann hefur
rissað á blöð og jafnframt
krassað ýmsar útskýringar á
hugmyndunum á myndflötinn.
Hvo.ki er þetta rismikið né
sérlega sannfærandi í heild
sinni, og ég á bágt með að skilja
hvaða erindi skissubækur korn-
ungra listamanna eigi á sýn-
ingar, meiri manndómur væri
að sýna hugmyndirnar full-
unnar. En hér er það máski hin
ófullgerða hugmynd, sem er
það sem öllu máli skiptir, og
hugljómun þolandans sem
tengir hann við jörðina aftur. ..
Hið litla gallerí Output er heim-
sóknar virði vegna kynningar á
framúrstefnulist á veggjum,
sem og í bókum og tímaritum er
liggja frammi, og nú getur m.a.
að líta úrklippusafn umrædds
listamanns, vel frágengið og
mjög fróðlegt.
Níels Hafstein er duglegur og
framsækinn ungur myndlistar-
maður og hvergi hræddur við
að láta ljós sitt skína varðandi
umræðu um myndlist, og slíkir
eiginleikar eru i sjálfu sér mjög
lofsverðir, en meðvitaðar sem
ómeðvitað er rangfærslur, eins
og komu fram í listdómi hans
um Einar Hákonarson, eru
þó lítt afsakanlegar, Níels rit-
ar „Einar Hákonarson er
gott dæmi um listamann, sem
soðinn hefur verið • niður,
tjóðraður við hefðina og patent-
lausnina, — en i hans stað má
alveg eins taka hvern sem er af
þessum olíumálurum og negla
hann uppað vegg, ef einhver
munur er á útfærslunni þá
heimfærist hann aðeins á per-
sónulegan stíl, allt hitt er sam-
eiginlegt og samhangandi: af-
stöðuleysið, kjarkíeysið og
dýrkunin á þvi sem á und-
an er gengið.“ Að sjálfsögðu
ætla ég ekki að elta ólar við
skoðanir Níelsar, sem eru
hans mál, en mér er spurn,
hverjir hafi soðið Einar nið-
ur og tjóðrað? Slík fullyrð-
ing er mjög alvarlegs eðlis,
að ekki sé meira sagt, því að
það hlýtur fyrst og fremst að
vera einstakiingsbundið, hvort
menn láti sjóða sig niður og
tjóðra af einstaklingum, stefn-
um eða skólum. Þá má einnig
nota orðið aðdáun á því, sem
undan er gengið, og er öllu
smekklegra en dýrkun því að
enginn getur afneitað uppruna
sfnum. Og þó er það svo, að
veröldin virðist vera yfirfull af
eingetnum sértrúarvillingum,
og með afbrigðum þröngsýnum,
er alla aðra vilja frelsa frá
villutrú og glötun. — Og svo við
vfkjum aðeins að fullyrðingum
Níelsar um Myndlista- og hand-
íðaskólann, kannast ég sannar-
lega ekki við fastnjörvaða
stefnu einstakra kennara gagn-
vart nýjungum í myndlist.
Þvert á móti tel ég marga
þeirra opna gagnvart mörgum
framúrstefnugildum, þótt þeir
taki margir afstöðu gegn þeirri
stefnu, sem Niels Hafstein og
félagar aðhyllast. Og annað er
það, að kennurum skólans leyf-
ist að hafa skoðanir og halda
fast í þær og eru ekki skyldugir
til að hlaupa eftir hverri fram-
úrstefnuvindbólu, er hingað
berst að utan. I þessum efnum
eru kennarar skólans ólíkir og
með margvísíegar skoðanir, og
það tel ég gæfu stofnunarinnar,
—• það er oft hressilega deilt
um listir á kennarastofu, og á
skólastjórnarfundum er fjarri
því að ríki lognmolla, né innan
skólans almennt.
Níelsi Hafstein vil ég einnig
segja það, að aldrei hefur verið
til nein algild regla um það, hve
margir útskrifaðir nemendur
vígist nútímalist, — slíkt
kemur í bylgjum og er merki-
legt fyrirbæri að fylgjast með.
Auk þess fara margir í
kennaradeild og auglýsinga-
deild, sem hefðu vafalítið
stefnt beint í myndlist fyrir
nokkrum áratugum, en það er
ekki lagður steinn í götu neins,
sem vill helga sig myndlist og
engum sérstökum stefnum er
ýtt að þeim. Að nemendur verði
fyrir áhrifum frá skóla og
kennurum, er óhjákvæmilegt
lögmál, og þeir sem eru hrædd-
ir við slík áhrif og óttast að
glata persónuleika sínum, geta
ekki haft önnur persónuein-
kenni en þau, sem lltið gildi
hafa. Minnumst þess, sem
Goethe sagði og jafnan verður
sígilt „Það verður eingöngu
sagt um misvitran og allavega
gallaðan listamann, að hann
hafi allt frá sjálfum sér, — en
um engan góðan yrði það sagt.“
Listaskólar eiga að halda fast
I viss grundvallaratriði, sem
alltaf eru þau sömu, en um leið
að vera I stöðugri mótun og
opnir fyrir sérhverri nýung, er
til heilla horfir í skólastarfinu.
Tilraunastarfsemi á og að fara
fram innan veggja skólans,
hvað nýjar stefnur áhrærir, en
það þætti mér ekki bera vott
um sterka innviði skólans, ef
hann lægi jafnan flatur fyrir
hverri þeirri nýjung, sem bær-
ist til landsins.
Um þessi mál öll hefi ég lengi
ætlað að f jalla I ítarlegri grein,
enda tími til kominn, að mál-
efni Myndlista- og handfðaskól-
ans verði rædd á opinberum
vettvangi, úttekt gerð á stöðu
hans og framtíð. Vænti ég þess,
að mér gefist tóm til þess á
næstunni.
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Sýning Björgvins Sigurgeirs
Ein af myndum Björgvins: Einangrun
Björgvin Sigurgeir Haralds-
son sem þessa dagana sýnir í
sýningarsölum Norræna húss-
ins hefur vlða komið við I
myndlistinni, unnið I málverki,
grafík, höggmyndalist, koli,
tússi og vatnslitum m.m., auk
þess sem listaskrift er sérgrein
hans. Er sýnishorn af öllum
þessum atriðum nema graffk á
sýningu hans, en graffk hefur
hann lítið stundað eftir slíka
sýningu í Unuhúsi 1968. Björg-
vín hefur ásamt Torfa Jónssyni
samið og gefið út kennslubók í
leturgerð, að ég held hina
fyrstu sinnar tegundar á Is-
landi.
Letrið hefur orðið mikill
áhrifavaldur í myndgerð Björg-
vins svo sem sjá má á sýningu
hans og jafnframt fullmikill á
köflum. Ýmsir nútímalista-
menn hafa tekið letrið í þjón-
ustu sína beint og óbeint og má
þar fræga nefna Georges
Mathieu, Henry Michaux,
Shiryu Morita o.fl. og hafa þeir
aðallega tekið mið af hinni
austurlenzku kalligrafíu. Ekki
gætir þó áhrifa frá þessum
mönnum í myndum Björgvins
en hann gæti mikið af þeim
lært. Eins og margur veit eru
ýmis tákn í skrift ákaflega
myndræn og má þar tala um
margvíslegar línur og flekki á
hreyfingu um myndflötinn og
ótal möguleika til að hagnýta
sér þessi atriði á skynrænan
hátt. Þetta reynir Björgvin að
gera í myndum sínum með mis-
jöfnum árangri þvf að oft
virkar skriftin of hrá og sem
hjáleitt innlegg í myndheildina
í stað þess að samsamast henni.
Skriftin virkar þá sem hálf og
heil orðtákn, sem vekja forvitni
áhorfandans sem slfk í staðþess
að hin myndrænu atriði skrift-
arinnar séu einangruð og síðan
unnið úr þeim, myndirnar fá
þannig bókmenntalegt yfir-
bragð með ótvfræðu skreyti-
gildi. Þetta á einkum við hvað
sum málverkanna áhrærir og
þykir mér Björgvin komast bezt
frá þessum atriðum f myndinni
„Bratti“ (47) en i henni er
mikill lffrænn (organískur)
þróttur. Betur felli ég mig þó
við málverkin „Næturstund"
(54) og „Morgunblik" (56), en
■þau eru laus við alla skriftartil-
raunir. Björgvin tekst betur að
samræma hina tvo ólíku þætti
mynd og skrift í túsk og kol-
myndunum en slíkar myndir
þykja mér bezti hluti sýning-
arinnar og nefni ég hér mynd-
ina „Einangrun" (7) í því sam-
bandi, og þó er hann hér mest
sannfærandi er hann sleppir
letrinu með öllu og vinnur
einfalt og hreint líkt og í mynd-
unum „Fangaklefinn“ (2),
„Einangrun kerfisins“ (5),
„Sorti" (27), „Hús“ (29) og
„Kaldalón" (32), en þessar
myndir þykja mér ótvírætt
bera af á sýningunni sakir
myndræns hreinleika. Högg-
myndirnar eru keimlíku marki
brenndar að þvf leyti að hin
einföldu form njóta sín bezt,
ekki kann ég við höfuðformin á
annars algjörlega óhlutlægum
myndum því hér er tveim ólík-
um stílum teflt saman á ósann-
færandi hátt líkt og t.d. í einni
teikningunni þar sem Björgvin
staðsetur beinagrind inn í
óhlutlægan formagrunn. AHt
annar handleggur eru mynd-
irnar „Krummi“ (62) og „Teng-
ing“ (63), en þar eru formin
samræmd, einföld og sterk.
Skyld þessum myndum eru
svörtu formin í lágmyndunum
en f bakgrunni yfirgnæfir þar
sterkur ítækur viðarlitur aðal-
formin. 1, heild er þetta fjöl-
breytt sýning og smekklega frá
henni gengið þótt heildaráhrif-
in séu nokkuð brotin, sýningar-
skrá er mjög til fyrirmyndar.