Morgunblaðið - 06.12.1975, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1975
19
Viðræður við EBE og NATO:
Litið verði í samhengi á hags-
mvrni íslands og Ufsmöguleika
— Efnisatriði úr ræðu Kristjáns J. Gunnarssonar á Alþingi
Kristján Gunnarsson (S)., sem
sat um skamman tfma á þingi f
þessum mánuði, flutti tillögu til
þingsályktunar þess efnis, að.
teknar yrðu upp viðræður við
stjórnir Efnahagsbandalags
Evrópu og Atlantshafsbandalags-
ins út frá þeirri forsendu að litið
verði í samhengi á hagsmuni ts-
lands að því er snertir efnahags-
og viðskiptamál og þátttöku þess f
varnarbandalagi vestrænna
þjóða.
Flutningsmaður tók fram, er
hann mælti fyrir tillögu sinni, að
tillagan væri ekki einungis flutt f
tengslum við þá alvarlegu at-
burði, sem nú ættu sér stað í
Iandhelgisdeilunni við Breta,
enda þótt þeir gerðu tillöguna
tímabærari. Það hefur lengi verið
skoðun mfn, sagði Kristján, að
það, hversu við hljótum ávallt að
vera i nánum tengslum við vest-
rænar þjóðir, menningarlega,
efnahagslega og viðskiptalega,
geri það nauðsynlegt, að um
deilumál og hagsmunaárekstra,
sem upp kunna að koma milli
einstakra vestrænna þjóða og
okkar, sé fjallað í samhengi á
breiðum grundvelli við slík sam-
tök í heild.
EINANGRUN
ÍSLANDS ROFIN.
Einangrun Islands var ótvírætt
rofin í síðari heimsstyrjöldinni.
Þá varð ekki lengur umflúið að
Island drægist inn i hringiðu
alþjóðasamskipta. Ýmsir létu f
ljós þann ugg, að þjóðmenningu
okkar og tungu stafaði hætta af
þessum samskiptum. Þótt aðgátar
sé þörf f þessu efni, hefi ég aidrei
óttazt um afdrif íslenzkrar
menningar eða tungu af þessum
sökum og reynslan síðustu áratug-
ina hefur staðfest þessa skoðun
mína. Hitt er mér áhyggjuefni,
með tilliti til einhæfingar at-
vinnulffs okkar og sveiflna i
sjávarútvegi, hvort hinar efna-
hagslegu forsendur fyrir sjálf-
stæðri tilveru Islendinga kynnu
ekki að bresta. Færa svo illa er
augljóst, að sjálfstæði þjóðar-
innar og menningu er i hættu
stefnt. Hvort sem slíkt gerðist á
lengri tíma eða skemmri væru hin
endanlegu úrslit því miður fyrir-
fram ráðin. Egtel að stjórnarfars-
legt og þjóðernislegt sjálfstæði Is-
lands byggist flestu öðru fremur á
því að efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar verði tryggt!
HÁÐIR UTANRÍKIS-
VIÐSKIPTUM.
Islendingar eru hlutfallslega
háðari utanríkisviðskiptum en
flestar aðrar þjóðir. Tilvera
þeirra er háðari því en nokkru
öðru að f viðskiptum og samning-
um við aðrar þjóðir geti þeim
tekizt sem bezt að tryggja efna-
hagslega afkomu sína. Hún er
einkum háð tvennu. Annarsvegar
að auðlindir landsins standi undir
framleiðsluþörfum landsmanna
og hins vegar að að við getum selt
framleiðslu okkar á sannvirði.
Tæknibylting, sem orðið hefur
á síðustu áratugum, hefur leitt til
stórtækari aðferða til að nýta auð-
lindaforða jarðar, sem skapar
hættu á ofnýtingu og rányrkj'u,
jafnvel þurrðar sumra þeirra.
Þetta verður vfsinda- og stjórn-
málamönnum ljósara með
hverjum deginum. Þessi þróun
hefur komið fram með hvað örust-
um og iskyggilegustum hætti á
fiskimiðunum umhverfis Island
síðari árin. Islendingar hafa reynt
eftir mætti að spyrna við fótum,
m.a. >neð útfærslum f 4, 12, 50 og
nú 200 mílna fiskveiðilandhelgi.
Við höfum vissulega unnið sigra í
þessari viðleitni — en þar hefur
þvf miður aðeins verið um varnar-
Kristján J. Gunnarsson, fræðslu-
stjóri.
sigra að ræða. Sá fullnaðarsigur,
sem unnist hefur, er alfriðun 12
mílnanna fyrir veiðum út-
lendinga. Einnig mjög veruleg
friðun 50 mílnanna, m.a. á mikil-
vægum hrygningar og uppeldis-
svæðum fiskstofnanna.
Allir stjórnmálaflokkar hafa
með aðild að ríkisstjórn staðið að
útfærslum landhelginnar. Sama
gildir og um tímabundnar veiði-
heimildir, sem við höfum neyðzt
til að semja um. Þjóðin hefur
yfirleitt einhuga staðið að baki
ríkisstjórna í þessum efnum, Svo
mun enn þrátt fyrir það sjónar-
spil sem hefur verið leikið á
Alþingi undanfarna daga. Ég held
að íslenzka þjóðin sé það vel
menntuð og upplýst að hún leggi
trauðla trúnað á fullyrðingar um
að nokkur alþingismaður gangi
glaður til slfks leiks að semja við
útlendinga um veiðiheimildir eða
geri slíkt af illum hvötum. Slík
svikabrigzl verða f augum seinni
tíma manna leiðinlegasti þáttur-
inn f landhelgissögu Islendinga.
VIÐBRÖGÐ BRETA
Síðan ræddi Kristján í ítarlegu
máli gang landhelgismála og
þróun, fyrri útfærslur, fyrri
samninga, ástand fiskstofna og
þann vanda, sem nú er á höndum.
Hann fjallaði um herskipaíhlutun
Breta á Islandsmiðum oggat þess,
að næstu viðbrögð þeirra yrðu að
líkindum þau að beita neitunar-
valdi til að hindra niðurfellingu
refsitolla á íslenzkar sjávaraf-
urðir í EBE-löndum.
Það þarf engan að undra þótt
slíkir atburðir vekji tilfinninga-
leg viðbrögð hjá fslenzku þjóð-
inni. Tveir ráðherrar hafa og lýst
því yfir, að til greina komi að slíta
stjórnmálasambandi við Breta
sem munu sterkustu
diplómatisku mótmæli okkar. Og
ýmis félagasamtök í landinu hafa
borið fram kröfur um að við göng-
um úr Atlantshafsbandalaginu.
Að þvf er stjórnmálaslit varðar,
hljóta þau að vera f höndum ríkis-
stjórnarinnar, og ég ber fullt
traust til hennar að meta hvort og
þá hvenær til slíks kynni að
koma.
En myndi það styrkja aðstöðu
okkar að segja okkur úr Nato eða
segja upp hernaðarsamningi við
Bandariki Norður-Amerfku?
Innan þess eru deilumál Breta og
Islendinga litin alvarlegum aug-
um, sem ógnun við samstöðu
bandalagsþjóðanna.
Reynslan af fyrri útfærslum
sýnir þvert á móti að bandalagið
hefur jafnan haft einhverja
meðalgöngu um að jafna deilur á
þeim grundvelli, að tillit hefur
verið tekið til hagsmuna og
sjónarmiða Islendinga. Ursögn úr
Nato nú, tekin í fljótræði, áður en
á bandalagið reynir til fulls í
deilunni, væri að mínu mati van-
hugsuð ráðstöfun, sem veikti
stöðu okkar f stað þess að styrkja
hana.
EIGUM EKKERT
SÖKÓTT VIÐ
BANDARÍKIN.
Bandaríki Norður-Ameríku eru
okkar langmesta og mikilvægasta
viðskiptaland. Þau viðskipti færa
okkur megnið af þeim frjálsa
gjaldeyri sem við höfum til ráð-
stöfunar og vörukaupa f þeim
löndum, sem við kaupum meira af
en við seljum til. Bandarikja-
menn hafa ávallt sýnt Islending-
um velvild og greitt götu þeirra.
Við eigum ekkert sökótt við þau f
sambandi við landhelgisdeilur,
sem við höfum átt í. Þau hafa
jafhan beitt áhrifum sínum til að
auka skilning Evrópuþjóða á að-
stöðu okkar og hagsmunum og
eru langlíklegust til að hafa áhrif
okkur í hag. Ég hlýt að draga í efa
að nokkur íslenzkur stjórnmála-
maður hvar f flokki sem hann
stendur muni f alvöru og raun
telja það okkur til framdráttar að
rjúfa á þessu stigi tengslin við
Bandarikin, í þeirri stöðu sem við
nú erum í, hverju svo sem hann
heldur fram í sjónarspili hér á
Alþingi.
En hvað þá um EBE? Eigum við
að rjúfa öll tengsl við Evrópu-
ríkin? Við eigum vissulega um
sárt að binda gagnvart þessu
bandalagi. Og framkoma aðildar-
ríkja þess er svo sannarlega með
öðrum og óviðfelldnari hætti en
Bandaríkjanna. En reynslan
hefur sýnt að okkur er nauðsyn-
legt að eiga aðgang að markaði f
Evrópu. Svo mun áfram verða. Og
við skulum leiða hugann að því
hvaðan stærstur hluti véla í
íslenzka skipstólnum er fenginn.
Hvern veg færi ef við hættum að
fá varahluti í þær?
LANGVINNT STlÐ OG
ARÓÐURSHERFERÐ.
Því næst dró Kristján fram
ýmsar röksemdir fyrir þvf að við
mættum búast við langvinnu
þorskastríði. Við þyrftum því að
tryggja okkur á ölium öðrum víg-
stöðvum eins vel og kostur væri,
hvað lífskjör þjóðarinnar snerti.
Þeim mun betur værum við í
stakk búnir að standa af okkur
átökin við Breta.
Kristján lagði megináherzlu á
tvgnnt: að búa vel að landheigis-
gæzlunni, sem ætti erfiða tíð
framundan, og að halda uppi
öflugri áróðursherferð út á við til
að kynna réttmæt sjónarmið
okkar. Hins vegar bæri að forðast
tilfinningahita og ógrundaðar
aðgerðir, sem skaðað gæti málstað
okkar. Við ættum þegar mikla
samúð í almenningsáliti vfða um
heim, sem við mættum ekki missa
með skammsýnum viðbrögðum.
VIÐRÆÐUR VIÐ EBE OG
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
Kristján vitnaði til greinar-
gerðar með tillögu sinni, þar sem
segir: I viðræðum við þessi þjóða-
samtök ber að leggja áherzlu á að
lönd innan EBE viðurkenni 200
Framhald á bls. 25