Morgunblaðið - 13.02.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. FEBRUAR 1976
GUÐMUNDUR Benediktsson, fyrrv.
borgargjaldkeri, á að baki langan
starfsaldur innan Landsmálafélags-
ins Varðar. Formaður Varðar var
Guðmundur kosinn 4. maí 1935 og
gegndi hann því starfi til ársins
1 940. í stjórn Varðar sat hann áfram
til ársins 1942 og aftur tók hann
sæti í stjórninni 1 945 til 1946. Sam-
tals urðu þau því átta árin, sem
Guðmundur átti sætr I stjórn Varðar
og er hann nú elzti formaður félags-
íns, sem enn er á lífi. Guðmundur er
kunnur fyrir störf sín í þágu Reykja-
víkurborgar en hann gegndi starfi
bæjargjaldkera og siðar borgargjald-
kera frá árinu 1930 þar til í árs-
byrjun 1969 eða i 38 ár. Hér á eftir
verður rætt við Guðmund um fyrstu
ár Varðarfélagsins auk þess, sem
skyggnzt verður nokkuð yfir sögu
félagsins til þessa dags.
Hverjar voru helztu ástæðurnar
fyrir þvi að Landsmálafélagið Vörður
var stofnað?
„Ég man að eitt sinn lysti Magnús
Jónsson, prófessor og fyrsti for-
maður Varðar, stofnun félagsins á
þann veg að nokkrir menn hefðu
verið kallaðir saman i K.F.U.M.
húsinu og átti að stilla upp mönnum
á lista fyrir kosningar. Þessi hópur
var sammála um að stofnað yrði nýtt
landsmálafélag en þá starfaði hér i
bænum Landsmálafélagið Stefnir.
Þegar Stefnir var stofnaður skiptust
menn mjög í flokka, hvað snerti
stjórnmál og töldu fundarmenn að
vænlegra væri að stofns nýtt félag.
Varðarfélagið er síðan stofnað og
það setti fram stefnuskrá sina. Á
þessum árum störfuðu íhaldsflokkur-
inn og Frjálslyndi flokkurinn, en i
þeim siðarnefnda var ég félagi."
Nú hefur Varðarfélagið lengst af
starfað innan Sjáifstæðisflokksins.
Eftir þvi sem ég man bezt, var stofn-
un flokksins rædd á fundi í Verði og
samþykkt þar. Skömmu síðar var því
lýst yfir að Vörður styddi Sjálf-
stæðisflokkinn og hefur félagið jafn-
an siðan fylgt honum að málum."
Fundir Varðarfélagsins hafa jafnan
verið einn aðalvettvangur stjórn-
málaumræðna meðal sjálfstæðis-
manna f Reykjavik. Hvað voru þessir
fundir haldnir oft i fyrstu?
„Þeir voru ýmist haldnir vikulega
eða hálfsmánaðarlega og voru þar
tekin fyrir helztu málin, sem á dag-
skrá voru á hverjum tima, einnig
hreyfðu menn á fundunum þeim
málum, sem þeir vildu að yrðu tekin
upp. Oft hefur Varðarfélagið fyrst
hreyft þeim málum, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur síðan gert að bar-
áttumálum sinum og á þetta ekki sízt
við um málefni Reykjavikur. Ekki
ósjaldan urðu snarpar umræður á
fundunum og oft var deilt á forystu-
menn flokksins."
Guðmundur Benediktsson
Manstu eftir einhverju sérstöku
máli, sem mikið var deilt um?
„Ég man ekki eftir neinu sérstöku
máli f svipinn nema hvað ég man að
á sínum tfma var rifizt mikið um,
hvort ganga ætti til samstarfs við
Framsóknarflokkinn um myndun
samstey pustjórnar."
Þú sagði áðan að deilt hefði verið
á forystumenn flokksins á Varðar-
fundunum. Mættu forystumennirnir
yfirleitt á fundunum?
„Yfirleitt mættu þeir alltaf á fund-
unum, Mjög oft voru þeir frum-
mælendur og ég held að það hversu
áhrifaríkt félagið varð á vettvangi
stjórnmálabaráttunnar, stafi mest af
þvi að forystumenn flokksins voru
sífellt á fundunum. Ólafur Thors
mætti alltaf á fundum, þegar hann
gat komið því við og eftir að Bjarni
Benediktsson valdist til forustu Í
flokknum mætti hann alltaf á fund-
unum en einnig var Bjarni um skeið
formaður félagsins."
Átti fólk greiðari aðgang að
forystumönnum flokksins á þessum
árum heldur en nú?
„Já það fólk sem kom á fundina
hjá Varðarfélaginu, kynntist forystu-
mönnunum þar því yfirleitt voru einn
eða fleiri af þeim mættir á þá Þarna
gafst fólki tækifæri á að ræða við þá
og spyrja ráða og leita upplýsinga."
Hvernig var stofnun Varðar tekið
af pólitískum andstæðingum félags-
ins?
„ Þeir voru mjög vondirút í Vörð og
einnig Heimdall eftir að hann var
stofnaður. Kom þetta bæði fram f
btaðagreinum og á fundum hjá þeim.
Sjaldan var þó um nokkurt ofstæki
að ræða nema hjá nokkrum
mönnum."
En hvað með samskipti Varðar og
Heimdallar. Voru einhver átök milli
þessara félaga t.d. um menn á lista
fyrir kosningar?
„Á vegum Varðar var yfirleitt kos-
in 1 5 manna nefnd til að stilla upp
mönnum á lista. Heimdallur kaus
einnig slíka nefnd og stundum störf-
uðu nefndir þessar saman. Stundum
skarst í odda milli félaganna um
menn á listann. Síðan var stofnað
Foringjaráð Varðar sem f áttu sæti
Varðarfélagar ásamt nokkrum Heim-
dellingum. Þetta ráð fékk það hlut-
verk að stjórna kosningabaráttu
flokksins. Á formannsárum mfnum
fjölgaði sjálfstæðisfélögunum í
Reykjavfk en þá voru Hvöt og Óðinn
stofnuð. Menn voru hræddir um að
erfitt yrði að sameina krafta þessara
félaga nema til kæmi einhver sam-
starfsgrundvöllur og þá var Fulltrúa-
ráð sjálfstæðisfélaganna f Reykjavfk
stofnað og tók það við störfum For-
ingjaráðsins. Sumir voru ósáttir við
þessa breytingu og sögðu að með
þessu missti Vörður áhrif."
Stundum er þvf haldið fram að
Sjálfstæðisflokkurinn sé eingöngu
flokkur atvinnurekenda og peninga-
manna og hann láti sig litlu skipta
málefni launþega. Hvað vilt þú segja
um þessar fullyrðingar?
„Þessi skoðun er byggð á
þekkingarleysi og ég man að and-
stæðingarnir viðurkenndu það einu
sinni að það væru fleiri verkamenn f
Sjálfstæðisflokknum en f öllum hin-
um flokkunum. Stofnendur flokksins
komu úr öllum stéttum, enda hefur
Sjálfstæðisflokkurinn alla tfð verið
flokkur allra stétta. Andstæðingarnir
sögðu f fyrstu að flokkurinn yrði ekki
lengi stór flokkur, því hann yrði að
taka tillit til sjónarmiða allra stétta
og sumir gengu svo langt að segja að
óhugsandi væri að það tækist. Það
gefur auga leið að það er stundum
erfitt að vera flokkur allra stétta, í
stað þess að hafa aðeins eina stétt á
samvizkunni. Sjálf stæðisf lokknum
hefur tekizt að vera flokkur allra
stétta og ég sé ekki annað en slíkt
ætti að takast í framtíðinni."
Var mikil harka f kosningabar-
áttunni á þeim árum, sem þú varst
formaður Varðar Guðmundur?
„Vissulega var alltaf harka f ein-
staka kosningum og menn gripu til
ýmissa ráða til að klekkja á and-
stæðingnum. Við f Sjálfstæðis-
flokknum komum snemma upp föstu
kerfi, sem unnið var eftir við
kosningar. Andstæðingarnir sáu oft
ofsjónum yfir skipulagi okkar og
sögðu að við værum að njósna um
persónulegar skoðanir fólks. Smám
saman hafa hinir flokkarnir verið að
taka upp það skipulag sem við not-
uðum eftir þvf er þeir gátu. En
varðandi hörkuna man ég eftir þvf að
við lýðveldiskosningarnar urðu and-
stæðingar lýðveldisins, sem voru
fremur fáliðaðir, svo æstir að þeir
lögðu hendur á fylgismenn sfna til að
koma þeim á kjörstað."
Varð einhver breyting á stefnu
Varðar við stofnun Sjálfstæðis-
flokksins?
„Þegar Vörður er stofnaður fylgdi
hann íhaldsflokknum að málum
enda félagið stofnað af honum. Við
stofnun Sjálfstæðisflokksins og sam-
runa íhaldsflokksins og Frjálslynda
flokksins er til muna meiri áherzla
lögð á sambandsslitin við Dani og
lýðveldisstofnunina. Öll var barátta
félagsins f anda sjálfstæðisstefn-
unnar og menn settu á oddinn kjör-
orðið: Frjáls þjóð og frjálst framtak
einstaklingsins."
Þegar þú Iftur til baka og
skyggnist yfir farinn veg á þessum
50 árum sem liðin eru frá stofnun
Varðar ertu þá ánægður með þær
breytingar, sem gerðar hafa verið á
skipulagi félagsins?
„Félag sem Vörður verður jafnan
að laga sig að aðstæðum á hverjum
tfma. Byggðin í Reykjavfk hefur
þanizt út og því var að mínum dómi
rétt að færa starfið meira út f
hverfin. Vörður, sem félag er áfram
til staðar og það er enn sem fyrr
baráttuvettvangur sjálfstæðismanna
f Reykjavfk. Ég vil að sfðustu þakka
þeim mönnum, sem ég hef starfað
með f Verði, samstarfið sem oft var
mjög ánægjulegt og ég óska Varðar-
félaginu allra heilla á komandi
tfmum."
Á KJÖRDAG — Það var löngum ys og þys við gamla Varðarhúsið við Kalkofnsveg (lengst til hægri á
myndinni) á kjördag.
„Andstæðingarnir sáu oft ofsjónum
’lT'flW* ci/imi 1 nÍYI Rætt við (iuðmund Benediktsson
ylll ölvllJIIlclcil UlvlVdl elzta núlifandi formann Varðar
Bjarni Sigurðsson veitti skrifstofu Varðar
forstöðu 1 tæpa þrjá áratugi. Hann var
fyrsti starfsmaður Varðar og átti stðran
þátt f að mótastarfsgrundvöll félagsins.
IVIagnús Jonsson, proiessor og alþingis-
maður, var fyrsti formaður Varðar og
mótaði málefnalegan grundvöll Varðar-
félagsins og stefnumál þess.
Guðmundur Jóhannsson, kaupmaður, var
þriðji formaður Varðar. Undir hans for-
ustu efldist félagið til munaog komið var
á þvl skipulagi f starfsemi félagsins, sem
að mestu hefur. haldizt óbreytt fram til
þessa dags.
FORMENN
LANDSMALA-
FÉLAGSINS
VARÐAR
1926—1976.
1926—1927: Magnús Jónsson,
prófessor. — 1927—1928: Jón
Ólafsson, alþingismaóur. —
1928—1932: Guómundur
Jóhannsson, kaupmaóur. —
1932—1933: Gústaf A. Sveins-
son, hrlm. — 1933—1935:
Gunnar E. Benediktsson, hrlm.
— 1935—1940: Guðmundur
Benediktsson, borgargjaldkeri.
— 1949—1942: Arni Jónsson,
fráMúla. — 1942—1943:Stefán
A. Pálsson, kaupmaður. —
1943—1945: Eyjólfur Jóhanns-
son, forstjóri. — 1945—1946:
Bjarni Benediktsson, fyrrv. for-
sætisráðherra. — 1946—1952:
Ragnar Lárusson, forstjóri. —
1952—1955: Birgir Kjaran,
hagfr. — 1955—1956: Davíð
Ólafsson, seðlabankastjóri. —
1956—1960: Þorvaldur Garðar
Kristjánsson, alþm. —
1960—1963: Höskuldur Ólafs
son, bankastjóri. —
1963—1966: Sveinn Guðmunds-
son, forstjóri. — 1966—1968:
Svavar Pálsson, forstjóri. —
1968—1971: Sveinn Björnsson,
kaupmaður. — 1971—1973:
Valgarð Briem, hrl. — 1973 —
I Ragnar Júlíusson, skólastjóri.
'NbVERANDI STJÓRN VARÐAR — Fremri röð frá vinstri: Óskar Friðriksson,
ritari, Björgúlfur Guðmundsson, varaformaður, Jónína Þorfinnsdóttir, Ragnar
Júlíusson, formaður, Helga Gröndal, Guðmundur Óskarsson og Brynjólfur Bjarna-
son, gjaldkeri.
Aftari röð frá vinstri: Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, framkvæmdastjóri, Þóroddur
Th. Sigurðsson, Hilmar Guðlaugsson, Bergur ólafsson, Ólafur Jensson, Guðni
Jónsson, Gunnar Hauksson, Páll Björnsson, Óttar J. Októsson og Leifur Sveinsson.
Á myndina vantar Bjarna Helgason og Vilhjálm Heiðdal.