Morgunblaðið - 07.04.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. APRlL 1976
„Orkuskorturinn hefur kostað
Norðlendingahundruð milljóna”
Gunnar Thoroddsen, iö idðar- og orkuráðherra, flutti
sameinuðu þingi í gær skýrslu um málefni Kröfluvirkj-
unar, sem birt er í heild á öðrum stað í blaðinu í dag.
Gert var ráð fyrir nokkrum umræðum um skýrsluna. Að
lokinni ræðu Jóns G. Sólnes (S), formanns Kröflu-
nefndar sem talaði næstur á eftir ráðherra, var umræðu
frestað til kl. hálf tvö í dag. Ræða Jóns verður efnislega
rakin hér á eftir.
Jón G. Sólnes hóf mál sitt á þvi
að lýsa orkusvelti á Norðurlandi,
sem staðið hefði eðlilegri upp-
byggingu í þessum landshluta,
einkum iðnaði, fyrir þrifum um
langt árabil, og verið þrándur í
götu æskilegrar framþróunar þar.
Þegar sýnt hefði verið að Laxár-
virkjun, eins og mál hennar
þróuðust, myndi ekki svara orku-
þörfinni hefðu sér þegar verið
ofarlega í huga möguleikar á raf-
orkuvinnslu úr jarðvarma
(gufu). Hann gerði grein fyrir
gagnasöfnun, sem hann hefði
beitt sér fyrir, með vitund stjórn-
ar Laxárvirkjunar, um nýtingu
jarðvarma til raforkuvinnslu í
þeim löndum heims, sem á þessu
sviði væru lengst komin.
Það hefði því veríð sér
fagnaðarefni er þáverandi orku-
ráðherra, Magnús Kjartansson,
hefði lagt fram á Alþingi frum-
varp um jarðgufuvirkjun við
Kröflu eða Námafjall austanvert.
Rakti hann umræður um þetta
mál á þingi þá, sem hefðu leitt í
ljós sameiginlegan og óumdeilan-
legan vilja Alþingis til að hefja
þessar framkvæmdir, sem m.a.
hefði komið fram í því, að frum-
varpið hefði verið samþykkt í
báðum deildum Alþingis sam-
hljóða og mótatkvæðalaust.
SKIPUN KRÖFLUNEFNDAR
I júlímánuði 1974 hefði þáver-
andi iðnaðarráðherra síðan skip-
að svokallaða Kröflunefnd. Hún
var þá þannig skipuð: Páll Lúð-
vfksson, verkfr., formaður, Bragi
Þorsteinsson, varaform., Jón G.
Sólnes, bankastjóri, Ragnar
Arnalds, alþingismaður, og
Ingvar Gíslason, alþingismaður.
Nefndin hóf þá þegar störf. Var
ráðist í borun tveggja rannsókna-
hola að ráði sérfræðinga Orku-
stofnunar, um 1100 m djúpra, á
virkjunarsvæðinu, í stað einnar,
sem ráðgert hafði verið. Ennfrem-
ur var þá þegar hafizt handa um
ráðningu ráðgjafarverkfræðinga
til hönnunar virkjunarinnar.
Síðar á þessu ári var gerð breyt-
ing á Kröflunefnd. Páll Lúðvíks-
son var leystur frá starfí að eigin
ósk, en núverandi orkuráðherra,
Gunnar Thoroddsen, skipaði Jón
VERKALVÐSRAÐ Sjálfstæðis-
flokksins hefur ákveðið að Verka-
lýðsskóli Sjálfstæðisflokksins
verði haldinn 22.—25. aprfl n.k.
Megintilgangur skólans er að
veita þátttakendum fræðslu um
verkalýðshreyfinguna uppbygg-
ingu hennar, störf og stefnu. Enn-
fremur að þjálfa nemendur f að
koma fyrir sig orði, taka þátt f
almennum umræðum og ná valdi
á góðum vinnubrögðum f félags-
starfi.
Meginþættir námsskrár verða
sem hér segir:
1. Saga verkalýðshreyfingarinn-
ar.
Leiðbeinandi: Gunnar Helgason
forstöðumaður.
2. Kjarasamningar, fjármál og
sjóðir verkalýðsfélaga.
Leiðbeinandi: Björn Þórhalls-
son viðskiptafræðingur.
G. Sólnes, formann nefndarinnar,
og Ingvar Gfslason, varaformann.
1 nýju skipunarbréfi iðnaðarráð-
herra var lögð á það rík áherzla að
nefndin hraðaði undirbúningi öll-
um og framkvæmdum, eftir því
sem nokkur kostur væri.
Kröflunefnd réð síðan ráð-
gjafarverkfræðingafyrirtækin
Verkfræðistofu Sigurðar Thor-
oddsen sf. og Rogers Engineering
Co. Inc., San Francisco, til þess að
annast tæknilegan undirbúning
Kröfluvirkjunar og til umsjónar
með framkvæmdum. Var samn-
ingur milli þessara aðila undir-
ritaður 21. nóvember 1974. Verk-
svið ráðgjafarfyrirtækja þessara
var tæknilegur undirbúningur
um umsjón með framkvæmdum.
Um aðra þætti var ekki samið, svo
sem framkvæmdir við jarðboran-
ir og gufuveitu að stöðvarhúsi,
sem eru á vegum Orkustofnunar,
og háspennulínu frá orkuveri til
Akureyrar, sem eru á vegum Raf-
magnsveitna ríkisins.
VÉLBUNAÐUR
2. desember 1974, 11
dögum eftir að ráðgjafar-
verkfræðingar notou tekið að sér
hönnun verksins, sendu þeir til-
tækar upplýsingar um aðalvélar
til átta vélaframleiðenda með
fyrirspurnum um verð og af-
greiðslutíma. Tilboð bárust frá
fimm þeirra, ásamt margvíslegum
upplýsingum um fyrirtækin. Álit-
legustu tilboðin vóru frá tveimur
japönskum fyrirtækjum:
Mitsubishi Heavy Industries og
Toshiba. Bæði þessi tilboð vóru
mjög ítarleg. Fulltrúar ráðgjafar-
fyrirtækjanna gerðu ítarlegan
3. Vinnulöggjöfin.
Leiðbeinandi: Hilmar Guðlaugs-
son múrari.
4. Aðbúnaður- og öryggismál.
Trúnaðarmenn á vinnustöðum.
Leiðbeinandi: Hilmar Jónasson
verkamaður.
5. Starfsemi og skipulag laun-
þegasamtakanna.
Leiðbeinaridi: Pétur Sigurðsson
alþm. og Hersir Oddsson.
6. Verkmenntun og eftirmennt-
un
Leiðbeinandi: Gunnar Bachmann
rafvirki.
7. Stjórn efnahagsmála
Leiðbeinandi: Jónas Haralz
bankastjóri.
8. Hlutverk verkalýðshreyfing-
ar.
Leiðbeinandi: Guðmundur H.
Garðarsson alþm.
9. Framkoma i sjónvarpi.
Jón G. Sólnes, alþingis-
maður, formaður Kröflu-
nefndar.
samanburð á þessum tilboðum.
Var það samhljóða álit þeirra, að
tilboð MHI væri hagstæðara, bæði
hvað snerti verð og gæði vél-
búnaðar. Sama varð niðurstaða
annarra verkfræðinga, sem leitað
var umsagnar hjá: Verkfræði-
stofu Guðmundar og Kristjáns,
Baldurs Líndals og Jóhanns
Indriðasonar.
NIÐURSTADA
RANNSOKNABORANA
I janúar 1975 skýrði Orkustofn-
un Kröflunefnd óformlega frá
niðurstöðum rannsóknaborana,
sem framkvæmdar höfðu verið á
Kröflusvæðinu, og var árangur já-
kvæður. 1 febrúar kom siðan
formleg skýrsla frá Orkustofnun.
Orkumálastjóri, Jakob Björnsson
gerði grein fyrir skýrslunni, og
kom þar m.a. fram, að Kröflu-
svæðið væri hæft til virkjunar og
mun álitlegra en Námafjalls-
svæðið. Kröflusvæðið var talið
standa undir 50—60 MW gufu-
aflsvirkjun og hugsanlegri stækk-
Leiðbeinandi: Hinrik Bjarnason
framkvstj.,
10. Þjálfun í ræðumennsku,
fundarstjórn o.fl.
Leiðbeinandi: Kristján Ottósson
og Friðrik Sophusson.
Skólinn verður heildagsskóli
meðan hann stendur yfir, frá kl.
9:00—19:00, með matar- og kaffi-
hléum. Kennslan fer fram í fyrir-
lestrum, umræðum með og án
leiðbeinenda og hringborðs- og
panelumræðum.
Skólinn er opinn sjálfstæðis-
fólki á öllum aldri, hvort sem það
er flokksbundið eða ekki.
Það er von skólanefndar, að það
sjálfstæðisfólk, sem áhuga hefur
á þátttöku í skólahaldinu, láti
skrá sig sem fyrst í síma 82900
eða 82398, eða sendi skriflega til-
kynningu um þátttöku til skóla-
nefndar, Bolholti 7, Reykjavík.
un siðar. Mælt var með að boraðar
yrðu 5 vinnsluholur á svæðinu á
árinu.
Með hliðsjón af þessum upplýs-
ingum ákvað Kröflunefnd að
kaupa tvær 30 MW vélasam-
stæður af japanska fyrirtækirtu
MHI, þann 7. febr. 1975. Að
fengnu samþykki rfkisstjórnar-
innar vóru síðan samningar þar
um undirritaðir 10. apríl 1975.
Kröflunefnd hélt blaðamanna-
fund á Akureyri 20. febr. 1975 og
skýrði frá störfum nefndarinnar
og gangi mála. Útboð og samn-
ingar hafa síðan staðið yfir en ér
að mestu lokið. Hafa verið gerðir
samningar við mörg fyrirtæki,
bæði í Evrópu og Ameríku, auk
viðbótarsamninga við MHI.
BYGGINGARFRAMKVÆMDIR
Það tókst að semja um stuttan
afgreiðslufrest við vélaframleið-
endur og var að því stefnt, að
orkuframleiðsla gæti hafizt í árs-
lok 1976. Kröflunefnd ákvað þá
stefnu, að við það mark skyldu
framkvæmdir miðaðar. Forsenda
fyrir þessari áætlun var sú, að
stöðvarhúsið yrði gert fokhelt
fyrir veturinn 1975—76.
Útboð á mannvirkjum hefði
óhjákvæmilega tekið nokkra
mánuði og kom því ekki til
greina, ef sett tímamörk áttu að
standast. Varð því óhjákvæmilega
að ráða verktaka til verksins, og
fékk Kröflunefnd Verkfræði-
skrifstofu Sigurðar Thoroddsen
til að kanna, hvaða verktakar
kæmu helzt til greina.
I aprílmánuði 1975 aflaði VST
upplýsinga um, hvernig verk-
efnum væri háttað hjá þeim fyrir-
tækjum, sem helzt komu til
greina. Að þeirri könnun lokinni
stóð valið á milli Miðfells hf. og
Norðurverks hf. Lögðu bæði
fyrirtækin fram upplýsingar um
tækjakost starfslið og fyrri verk. í
greinargerð VST frá 17. maí 1975
eru bæði fyrirtækin talin hafa
næga verkþekkingu og reynslu til
að vinna verkið. Hins vegar vant-
aði nokkuð á að Norðurverk hefði
yfir að ráða nægum tækjakosti til
framkvæmdanna. Vantaði fyrir-
tækið t.d. mulnings- og hörpunar-
tæki til steypuefnaframleiðslu og
fullnægjandi steypuhrærivelar,
en ráðgerði að útvega þau tæki
erlendis frá. Með tilliti til tíma-
ákvörðunar framkvæmda, taldi
VST óvarlegt að treysta á af-
greiðsluloforð um tæki erlendis
frá. Miðfell hf. hafði hins vegar
öll nauðsynlegustu tæki til fram-
kvæmdanna og gat hafizt handa
án tafar. Réð það úrslitum um, að
VST lagði til við Kröflunefnd, að
gengið yrði til samninga við
Miðfell hf., sem hófst handa um
virkjunarframkvæmdir í maí-
mánuði 1975. Tók fyrirtækið að
sér að gera stöðvarhúsið fokhelt,
steypa undirstöður kæliturna og
undirstöður háspennivirkja og
ganga frá stöðvarhlaði.
Þrátt fyrir ýmsa erfiðleika, s.s.
vegna eldsumbrota í desember, og
langvarandi jarðskjálftahrinu,
hefur framkvæmdum á vegum
Kröflunefndar miðað vel áfram.
Er þáttur heimamanna, bæði frá
Húsavík og úr Mývatnssveit, þar
þungur á metum, sem og góð sam-
vinna við bæjar- og sveitarfélög í
héraðinu.
Byggingarframkvæmdir við
stöðvarhúsið eru nú langt komnar
og ekkert er því til fyrirstöðu að
niðursetning véla og annars bún-
aðar geti farið fram samkvæmt
áætlun. Aðalaflvélar hafa þegar
verið prófaðar í verksmiðjunni í
Nagasaki og verður skipað út til
íslands einhverja næstu daga.
Framkvæmdir 1975 —
Kostnaður
Af framkvæmdum á árinu 1975
má nefna styrkingu Norðurlands-
vegar yfir Námaskarð og lagn-
ingu Kröfluvegar, en því verki er
farsællega lokið af Vegagerð rík-
isins.
Samkvæmt yfirliti ríkisbók-
haldsins dags. 5 apríl sl. var út-
lagður kostnaður vegna fram-
kvæmda Kröflunefndar um ára-
mótin 1975 899.468.541 krónur.
Innborganir til efnis- og verksala
voru 253.571.035 krónur. Fram-
kvæmda- og undirbúningskostn-
aður var 645.897.506 krónur.
Kröflunefnd opnaði skrifstofu
á Akureyri í júní 1975, en þar er
heimili hennar skv. skipunarbréfi
ráðherra. Starfa þar auk for-
manns tveir verkfræðingar. Húsa-
leigukostnaður vegna þessa skrif-
stofuhalds á árinu 1975 var eng-
inn.
Fjármálarekstur nefndarinnar,
bókhald og útborganir og annar
erindrekstur vegna nefndarinnar
hefur verið unnin af formanni
hennar. Sá háttur hefur verið
hafður á, að ríkisbókhaldinu hef-
ur verið send mánaðarlega skila-
grein yfir allar útborganir vegna
nefndarinnar ásamt öllum fylgi-
skjölum. Ennfremur hafa ríkis-
endurskoðun verið send afrit af
samningum og álitsgerðum verk-
fræðinga þar að lútandi. Las
ræðumaður bréf frá ríkisbókhald-
inu, þar sem viðurkennd er mót-
taka allra tilskilinna gagna og
þökkuð greinargóð yfirlit og skjót
skil á færslugögnum. Það vakti
athygli í ræðu Jóns G. Sólnes að
þetta bréf ríkisbókhaldsins vegna
uppgjörs fyrir árið 1975, er dag-
sett 14. janúar 1976.
Orkuskorturinn kostar Norðlend-
inga hundruð milljóna.
Til munu þeir aðilar, sagði Jón,
sem vilja að frekari framkvæmd-
um við Kröfluvirkjun verði þætt
og vélar seldar. Aðrir vilja veru-
lega frestun. Öllum ætti þó að
vera ljóst hvílíkt gífurlegt fjár-
hagslegt tjón myndi hljótast af
slíkum aðgerðum. Að fengnum
umsögnum sérfræðinga Kröflu-
nefndar og annarra aðila, m.a.
innan Orkustofnunar, er nefndin
sammála um, að mæla með því, að
virkjunarframkvæmdum verði
haldið áfram, þanri veg að sem
fyrst verði náð þeim áfanga, að
fyrri vélasamstæðan komist I
gagn nyrðra.
Ég vil að lokum taka undir orð
Bárðar Halldórssonar, mennta-
skólakennara, eins af forvígis-
mönnum Alþýðuflokksins á Akur-
eyri, sagði Jón G. Sólnes, er hann
lét falla í útvarpserindi í byrjun
sl. árs, er hann sagði réttilega:
„Það liggur ljóst fyrir, að á
næstunni verður virkjað á Norð-
urlandi, og það liggur líka ljóst
fyrir, að virkjað verður stórt.
Orkuskorturinn hefur ekki aðeins
kostað Norðlendinga hundruð
milljóna heldur hefur skortur á
rafmagni beinlínis sett fjórðung-
inn allan í svelti, hefur valdið því
að fyrirtæki hafa ekki getað fjár-
fest í nýjum framkvæmdum og
ekki hefur verið hægt að stofna
til nýs rekstrar, þar sem orkan,
undirstaða allrar atvinnu í dag,
hefur ekki verið fyrir hendi.“
Verkalýðsskóli Sjálfstæðisflokks-
ins haldinn síðar í mánuðinum
Ofyrirsjáanlegt og margþætt tjón myndi hljótast
af frestun eða stöðvun framkvæmda við
Kröflu nú, sagði Jón G. Sólnes á Alþingi í gær