Morgunblaðið - 07.04.1976, Blaðsíða 24

24- MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. APRlL 1976

| raöauglýsingar — raðauglýsingar — raðauglýsingar
Vörubílstjórafélagið Þróttur tilkynnir Aðalfundur félagsins verður haldinn fimmtudaginn 8. apríl kl. 20.30 í húsi félagsins við Borgartún 33. Dagskrá: Samkvæmt félagslögum. Stjórnin
tilkynningar 1
Tækniteiknarar Sjúkraliðar Almennur félagsfundur verður haldinn í \^AA]\ju9/</ Félagsheimili rafvirkja, Freyjugötu 27, miðvikudaginn 7. apríl kl. 20.30. Aðalfundur Sjúkrahðafélags Islands Dagskrá (S.L.F.I.) verður haldinn í kvöld kl. 8 í Samþykkt nýafstaðinna samninga við Lindarbæ. fulltrúaráð félags Ráðgjafaverkfræðinga. aps ra Gunnar Bachmann, flytur erindi um 1 ■ Venjuleg aðalfundarstorf. endurmenntun. \ Lagabreytingar. Mætið stundvíslega. Stinrn n c ., . 5tjornin. Mætið oll vel. Stjornm.
Verkstæðishúsnæði á jarðhæð við Súðarvog. Upplýsingar næstu kvöld í síma 52409.
— Gunnar Thoroddsen á Alþingi
Framhald af hls. 19
virkjun í Sogi meö 31 megavatta afli og
jókst uppsett afl þar með úr 23,6 MW í
54.6 MW eöa um rúm 130 af hundraði.
Og á sama ári var fullgerður annar
áfangi Laxárvirkjunar með 8 megavött-
um og óx aflið þá úr 4.6 MW í 12,6 eða
um rúm 170%.
Þessi stóru framfaraspor urðu til mik-
illar gæfu, næg raforka var fyrir hendi
hin næstu ár, á Suðurlandi í 6 ár, á
Norðurlandi í 7 ár.
Slík framsýni örvar framtak og fram-
farir. Atvinnureksturinn hefur öryggi
fyrir orku á næstu árum — getur gert
áætlanir og ráóist í nýjar framkvæmdir
og umbætur sem á orkunni byggjast.
Viðhorf heimamanna
Iðnaðarráðuneytinu hafa borist sam-
þykktir er lýsa viðhorfum heimamanna
til Kröfluvirkjunar.
Bæjarstjórn Húsavíkur samþykkti ein-
róma 12. febrúar 1976 ályktun um orku-
mál þar sem segir:
„Bæjarstjórn Húsavíkur ieyfir sér enn
á ný, að minna stjórnvöld á, að á Norður-
landi hefur um árabil ríkt raforku-
skortur.
Með tilkomu Kröfluvirkjunar og
undirbúningi að Blönduvirkjun sér
bæjarstjórnin fram á varanlega úrlausn
þessa máls.
Bæjarstjórnin óttast ekki offram-
leiðslu á raforku í landshlutanum og
bendir á, að til að iðnaður rísi þarf orka
að vera fyrir hendi.
Það er álit bæjarstjórnar Húsavíkur að
jarðhitasvæði landsins séu sameigin-
legar auðlindir þjóðarinnar og fagnar
hún því áformum um aukna nýtingu
þeirra.
Bæjarstjórn Húsavíkur þakkar Kröflu-
nefnd fyrir óvenju röskleg vinnubrögð
við uppbyggingu Kröfluvirkjunar og
væntir þess að áfram ríki góð samvinna
við heimamenn um þessa framkvæmd."
Hreppsnefnd Skútustaðahrepps sam-
þykkti 31. mars s.l. með öllum greiddum
atkvæðum:
„Með tilliti til þess hve mjög hefir
dregið úr skjálftavirkni á Kröflusvæð-
inu frá því sem var fyrr í vetur sér
sveitarstjórn Skútustaðahrepps ekki
ástæðu til annars en að framkvæmdum
við Kröfluvirkjun verði haldið áfram
samkvæmt áætlun og telur sveitarstjórn-
in það eitt brýnasta hagsmunamál norð-
lenskra byggðarlaga að fyrri vélasam-
stæða virkjunarinnar komist í gagnið í
lok þessa árs eins og áætlað hefur verið
enda þótt það sé að sjálfsögðu ákvörðun
fjárveitingarvaldsins á hverjum tíma,
hvernig verkefnum er raðað. Jafnframt
vill sveitarstjórnin árétta að jafnan sé
fyrir hendi viðbúnaður til að mæta
hugsanlegum náttúruhamförum í ná-
grenni orkuversins."
Staðhæfingar
um halla
Það hefur verið staðhæft, að reksturs-
halli Kröflu verði á ári 1 milljarður
króna. Það er torvelt að átta sig á því,
hvernig þessi furðufrétt er til orðin.
Helst hafa menn komist að þeirri niður-
stöðu, að hún sé þannig til komin, að
ráðgjafarverkfræðingar Kröflunefndar
hafa áætlað árleg útgjöld Kröflu, þegar
hún er fullgerð, um einn milljarð króna,
en höfundar furðufréttarinnar og auð-
trúa blaðamenn hafa sleppt tekjum af
orkusölu Kröflu, sem eru áætlaðar
nokkru hærri upphæð.
En þegar menn höfðu búið til þennan.
halla, með því að taka aðeins útgjöldin,
en sleppa tekjum, þá var skammt í næstu
staðhæfingu: Halli hjá Rafmagnsveitum
ríkisins verður líka einn milljarður, þá
eru komnir tveir. Hér mun líka hafa
láðst að telja fram, m.a. þann tekjustofn
Rafmagnsveitna ríkisins, verðjöfnunar-
gjaldið, sem skilar á ári a.m.k. 700 millj-
ónum.
En Rafmagnsveitur rikisins hafa ekki
um ár, heldur áratugi, átt við fjárhagsleg
vandamál að glíma. I því erindi um fjár-
mál raforkufyrirtækja, sem mest hefur
verið rangtúlkað og misnotað, kemst
Jóhannes Nordal svo að orði:
„Hins vegar eiga Rafmagnsveitur
ríkisins við ýmis sérstök vandamál að
glima, vegna þeirra erfiðu verkefna, sem
þeim hefur verið fengin i hendur. Er þar
fyrst að telja rafvæðingu sveitanna og
annars strjálbýlis, þar sem bæði stofn-
kostnaður og rekstrarútgjöld eru miklu
hærri en í þéttbýlli hlutum landsins.
Hefur Rarik því í reynd verið falið hvort
tveggja í senn að reka raforkufj'rirtæki
á viðskiptalegum grundvelli og að veita
félagslega þjónustu í formi raforkudreif-
ingar og framleiðslu langt undir
kostnaðarverði í þeim landshlutum, þar
sem aðstæður eru erfiðastar."
Nú voru blaðamenn búnir að búa til
halla á tveim vígstöðvum og var hvor
upp á milljarð. Milljarður var orðinn
móðins. Þessvegna kom þriðji milljarð-
urinn til nú um helgina. Svo er mál með
vexti, að þegar fyrrverandi ríkisstjórn
gerði samning við landeigendur í Þing-
eyjarsýslu og Laxárvirkjun, var því
lofað, að byggður skyldi laxastigi á
kostnað rikisins. Og nú fékk einn blaða-
maðurinn þá snjöllu hugmynd og lét
hana á þrykk út ganga, að laxastiginn
mundi kosta einn milljarð. „Það er taxt-
inn" sagði mætur maður í Fjallkirkju
Gunnars Gunnarssonar.
Orkumálin
hafi forgang
1 rauninni ætti ekki að þurfa um það
að deila, að orkumálin, virkjun vatns-
falla og jarðhita, nýting innlendra orku-
gjafa, verða að hafa forgang. Þeirri
stefnu hefur margsinnis verið lýst yfir
af hálfu ríkisstjórnarinnar, og um þetta
virðast flestir landsmenn sammála. En
til þess að virkjanir verði að veruleika
og eðlileg þróun megi verða í þeim
málum, þarf einkum þetta þrennt:
lánsfé til langs tíma,
aukið eigið fjármagn og
raunhæfa verðlagningu á seldri orku.
Ef lánamarkaðir erlendis eru í öldudal
eins og nú, lán lítt fáanleg nema til fárra
ára, má ekki gefast upp og leggja árar í
bát, heldur bregðast við með ábyrgð og
manndómi, finna leiðir og axla byrð-
arnar. Það verður að taka hin skamm-
vinnu lán, en stefna að því að breyta
þeim við fyrsta færi og lengja þau með
nýjum lántökum.
Afkoma og lánstími
Þegar meta skal afkomu rafstöðvar,
ræðst hún meðal annars mjög af láns-
kjörum, einkum lánstíma.
Raforkuver endast yfirleitt langan
aldur, eins og reynslan sýnir. Elliðaár-
stöðin er orðin 55 ára og Ljósafossstöðin
nær fertug. Báðar eru í góðu gildi. Það
er eðlilegt og nauðsynlegt að lán til
byggingar rafstöðva séu til langs tíma,
svo að endurgreiðsla stofnkostnaðar
dreifist á áratugi. Það er rangt að leggja
slíka byrði á örfáum árum á eina kyn-
slóð.
Sé þess krafist, að skilað sé aftur á 7
eða 10 eða 15 árum stofnfé rafstöðva
verður greiðslubyrðin óhæfilega þung.
Slík krafa er óeðlileg og tíðkast hvergi í
raforkuiðnaði í öðrum löndum svo vitað
sé. Greiðslubyrði lána er dreift sæmilega
jafnt yfir eðlilegan endingar- eða af-
skriftatíma.
Lán til Sogsvirkjana voru yfirleitt til
20 ára og stærsta lán til Búrfellsvirkj-
unar var til 25 ára.
Fáist ekki lán til langs tíma, þegar
mannvirkið er reist, verður síðar að
framlengja lán eða taka ný lán til þess að
lengja lánstímann, endurfjármögnun er
óhjákvæmileg.
Þessi aðferð er iðulega viðhöfð innan-
lands og utan. Ég vil nefna nýlegt dæmi.
I janúar 1974 var gengið frá láni af
hálfu Landsvirkjunar vegna virkjunar
Sigöldu. Lánsupphæðin var 30 milljónir
dala. Lánið er til 10 ára, afborgunarlaust
fyrstu 7 árin, en greiðist síðan þannig:
3 millj. dala ár hvert 1981, ’82, '83, en
eftirstöðvar, 21 milljón dala 1984.
Þegar samið var um þetta lán, þótti
ljóst, að breyta yrði greiðslu þeirri, sem
fram á að fara á árinu 1984. Þetta var
rætt við lánveitendur, en ekki gengið frá
því, hvernig lánsbreytingin yrði. Heildar
virkjunarkostnaður er nú áætlaður nær
13 milljarðar. Miðað við gengi dollars í
dag er sú greiðsla, sem fram á að fara á
árinu 1984 3.7 milljarðar ísl. kr„ eða rúm
28% af virkjunarkostnaði. 1 áætlunum
sínum gerir Landsvirkjun ráð fyrir, að
sú upphæð, sem fellur í gjalddaga árið
1984 dreifist á fjögur ár.
En fyrirgreiðsla til þess að létta
greiðslubyrði jafnvel af mjög hagkvæm-
um virkjunum, hefur einnig verið með
öðrum hætti. Þegar hefur rikissjóður
veitt Landsvirkjun svonefnd „vfkjandi
lán“. Slík lán, sem Landsvirkjun hefur
tekið hjá ríkissjóði eru tvö. Það fyrra var
tekið árið 1967, að upphæð 200 millj. kr„
þar af 127 milljónir króna í ísl. krónum,
en afgangurinn i erlendri mynt. Hið
síðara var allt i erlendri mynt, að upp-
hæð 300 millj. kr.
Þessi lán eru þess eðlis, að vextir og
afborganir greiðast þá fyrst, þegar
hreinar tekjur að viðbættum afskriftum
ná því að vera jafnar eða einum og
hálfum sinnum hærri en heildargreiðsla
vaxta og afborgana af öðrum lánum.
Til þessa hafa hvorki afborganir né
vextir verið greidd af lánum þessum, en
vextir bæst við höfuðstól. 1 árslok 1975
nam höfuðstóll þessara tveggja lána
1.446 milljónum króna.
I annan stað verða eigendur orkuvera,
ríkið og sveitarfélög, að huga að því,
hvernig unnt sé að afla fjár til þess að
leggja fram fjármagn — ekki sem láns-
fé, heldur sem stofnfé. Til þess þarf
væntanlega að leita nýrra tekiustofna.
1 þriðja lagi þarf að haga gjaldskrám
orkuvera þannig, að þeim gefist kostur á
að safna nokkrum sjóði til endurnýjunar
og stækkunar. Borgarstjórn Reykjavíkur
hefur hagað fjármálum Hitaveitu
Reykjavíkur á þann veg. Hún hefur
hækkað gjaldskrá hitaveitunnar á hálfu
öðru áru úr 22.76 kr. fyrir hvert tonn
upp í 50 kr„ eða um rúmlega 120%. Það
er að nokkru leyti til þess gert að standa
undir stækkun þessa þjóðþrifafyrirtæk-
is.
Kynning og
sölumennska
Ný viðhorf, ný vinnubrögð eru nauð-
synleg á mörgum sviðum. 1 orkumálum
þarf að taka upp skipulagða kynningu á
þeim möguleikum sem raforkuver og
hitaveitur hafa upp á að bjóða, til þess
að leysa af hólmi erlenda orkugjafa. Það
þarf að hvetja atvinnurekstur og ein-
staklinga til þess að hvérfa frá notkun
olíu og nota í hennar stað rafmagn, heitt
vatn og jarðgufu, þar sem þess er kostur
og þar þarf að skýra, hverra kosta er völ
fyrir nýjar iðnaðarhugmyndir. Hér er
mikið og þarft verk að vinna, mikilvægt
fyrir öll héruð þessa lands, en mikilvæg-
ast fyrir íslensku þjóðina alla.
— Albert
Framhald af bls. 25
byrja og hvert við stefnum. 1
þessum málum er það ráðherr-
ann. Ég held, að þessar umræður
hefðu verið á hærra plani, ef
borgarfulltrúinn hefði haft vit á
því að þakka borgarstjóra fyrir
mjög málefnalegt og gott svar, og
láta þar við sitja, án þess að vera
með þessar fullyrðingar fram og
til baka, og ádeilur um meðferð
málsins á ýmsum stigum, þá hefði
þetta verið ágætt kvöld. Eg vil
þess vegna harma það, að með
þessum fullyrðingum borgarfull-
trúans hafa þessar umræður dreg-
izt hér á lægra plan heldur en
Nóbelskáldið var með í huga. „Ég
er ekki að leita að neinum
syndasel." En sjótinu var beint
að ráðherra Sjálfstæðisflokksins.
Það voru aldrei mín orð, að Jó-
hannes Nordal tilheyrði einhverri
alheims-mafíu. Það vita kannski
aðrir betur en ég. Þetta eru alveg
nýjar upplýsingar sem Davíð
Oddsson gefur mér. Alveg nýjar
upplýsingar fyrir mig. Ég varð að
hugleiða hvaðan þær upplýsingar
koma og ég skal ekki reyna að
finna það út, af hættu við að
verða dæmdur í.20 þúsund króna
sekt. Ég læt þessu máli mínu lok-
ið og vona. að borgarfulltrúa
Davíð Oddssyni takist ekki að
draga gott mál og góð svör niður
fyrir það velsæmi, sem borgar-
fulltrúar verða að gæta í borgar-
stjórn.
— Peking
Framhald af bls. 1
segir að kommúnistaflokkurinn
verði að snúast gegn þeim sem
þræði braut kapitalisma, þ.e.
Teng Hsiao-ping varaforsætisráð-
herra og að „builandi andspyrna"
sé óhjákvæmileg.
Varað er við áframhaldandi
óeirðum og sagt að koma verði í
veg fyrir að „stéttarfjendur"
dreifi sögusögnum, komi af stað
öeirðum og æsi fjöldann til að
berjast innbyrðis og spilla fyrir
byltingunni.
„Stéttarfjendur" eru jafnframt
sakaðir um að eitra hugi al-
þýðunnar og kljúfa miðstjórn
kommúnistaflokksins.
Ljóst er að varúðarráðstafanir
hafa verið gerðir til að koma í veg
fyrir áframhaldandi óeirðir þar
sem vopnaðar borgarasveitir voru
í allan dag fluttar í vörubifreiðum
um borgina.
Talið er að 30—100.000 manns
hafi tekið þátt í göngunni að
torginu í gær. Mörg hundruð voru
handteknir. Andófsmenn náðu á
sitt vald opinberri byggingu sem
þeir kveiktu i auk þriggja bif-
reiða. Að minnsta kosti 10
slösuðust í átökum stuðnings-
manna og andstæðinga Chous.
AUGLÝSINGASÍMINN ER:
^22480