Morgunblaðið - 07.04.1976, Qupperneq 19

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. APRlL 1976
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. APRlL 1976
19

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands
í lausasölu 50,00 kr. eintakið
Veiðiþjófnaður ís-
lenzkra fiskiskipa
Fyrir u.þ.b. viku voru
átta íslenzkir togbátar
teknir að ólöglegum veið-
um undan Suðurlandi. Á
þeim slóðum, sem bátar
þessir voru teknir, var
þeim heimilt að veiða upp
að þriggja sjómílna mörk-
um, en þeir reyndust vera
allt upp undir 800 metra
frá fjöruborðinu. Það var
flugvél Landhelgisgæzl-
unnar, sem kom að bátun-
um, og að mati skipherrans
á flugvélinni höfðu all-
miklu fleiri bátar verið að
ólöglegum veiðum á þess-
um slóðum, en sloppið.
Þegar í stað var kveðinn
upp dómur í málum skip-
stjóranna á bátunum átta
og þótt sá dómur hafi vafa-
laust komið við pyngju
þeirra og viókomandi út-
gerða, heföi þó mátt ætla,
að dómur almenningsálits-
ins hefði orðið þessum
skipstjórum enn þungbær-
ari og að þetta tilvik hefði
orðið öðrum íslenzkum
fiskimönnum áminning
um að halda þær reglur,
sem settar hafa verið um
veiðar íslenzkra fiskiskipa.
Ekki sízt, þar sem við eig-
um í hörðu þorskastríði við
Breta og þarf ekki að eyða
mörgum orðum að því hvað
þaó skaðar málstað okkar
íslendinga út á við, þegar
fregnir berast að ólögleg-
um veiðum okkar eigin
fiskimanna.
En þrátt fyrir þetta
gerast þau fáheyrðu tíðindi
á sunnudagskvöld og
mánudagsmorgun, að varð-
skip stendur tíu báta að því
að vera með netatrossur
inn á alfriðuðu hrygn-
ingarsvæði á Selvogs-
banka. í viðtali við
Morgunblaðið í gær vegna
þessa atviks sagði Matthías
Bjarnason sjávarútvegs-
ráðherra: „Ég er bókstaf-
lega orðlaus yfir þessari
ósvífni og ég hefði ekki trú-
aö því, aó óreyndu að slík-
ur hugsunarháttur væri til
eftir allt þaö tal, sem búið
er aö vera um friðun og
nauðsyn friðunaraðgerða,
að menn hagi sér með þess-
um hætti. Það sæmir ekki
svona mönnum að tala um
ólöglegar veiðar út-
lendinga. Fiskimiðin eru
okkur íslendingum kærari
en útlendingum,“ sagði
sjávarútvegsráðherra við
Morgunblaðið.
Við höfum í upplýsinga-
starfsemi okkar á erlend-
um vettvangi lagt áherzlu
á, að framtíð íslenzku
þjóðarinnar væri i voða, ef
ekki tækist að draga úr
veiðum á íslandsmiðum og
frióa fiskstofnana og
byggja þá upp á ný. Viö
höfum veitzt harkalega að
brezkum togurum vegna
þess, að þeir hafa veitt á
friðuðu svæði úti fyrir
Norðausturlandi, svæði
sem hefur verið lokaó ís-
lenzkum fiskiskipum og
þau ekki gert tilraun til
þess að veiða á og nú
síðustu vikur og mánuði
hefur gagnrýni okkar á
Breta ekki sízt beinzt að
því, að þeir hafa í engu virt
þær friðunarráðstafanir,
sem íslenzkir fiskimenn
verða að hlíta. 1 einu vet-
fangi slá sjómenn á 18
fiskibátum þessi vopn úr
höndum okkar Islendinga.
En kannski er bezt að
spara sér stóru orðin. Þess-
ar ólöglegu veióar
íslenzkra fiskiskipa eru
mikið áfall fyrir málstað
okkar í landhelgismálinu
og ekki þurfa menn að ef-
ast um, að Bretar munu
notfæra sér þetta fram-
ferði til þess að halda því
fram, að íslendingar hugsi
um það eitt að losna við
erlend fiskiskip til þess að
þeir geti setið einir að því
að láta greipar sópa um
fiskimiðin án nokkurs til-
lits til ástands fiskstofn-
ana.
Nú mega menn ekki láta
þetta framferði fiskibát-
anna átján verða til þess að
íslenzka sjómannsstéttin í
heild verði fordæmd af
þeim sökum. Hér er um
verknað tiltölulega fárra
manna aó ræða og vonandi
verður hann til þess að
opna augu manna fyrir því,
að ef slíkir atburðir endur-
taka sig getum við gjör-
samlega misst alla tiltrú
annarra þjóöa á að við
meinum það sem við segj-
um, þegar við höldum því
fram, að framtíð íslenzku
þjóðarinnar í þessu landi
sé undir því komin, að okk-
ur megi takast að friða
fiskstofnana á íslandsmið-
um og byggja þá upp á
nýjan leik.
Gunnar Thoroddsen á Alþingi um Kröfluvirkjun:
Aðdragandi
Samkvæmt lögum nr. 21 frá 10. apríl
1974 um jarðgufuvirkjun við Kröflu eða
við Námafjall í Suður-Þingeyjarsýslu er
rikisstjórninni heimilað að fela væntan-
legri Norðurlandsvirkjun eða öðrum
aðila að reisa og reka jarðgufuaflsstöð
við Kröflu eða austanvert Námafjall
með allt að 55 MW afli til framleiðslu á
raforku og leggja þaðan aðalorkuveitur
til tenginga við aðalorkukerfi Norður-
lands og Austurlands.
Heimildarlög þessi voru samþykkt
samhljóða á Alþingi 4. apríl 1974 að
loknum ítarlegum umræðum.
Á undanförnum árum hafa farið fram
viðtækar rannsóknir á Kröflu- og Náma-
fjallssvæðinu með tilliti til fyrirhugaðr-
ar jarðgufuvirkjunar þar.
Hér er um að ræða fyrstu meiriháttar
gufuaflsvirkjun hér á landi, en siðan
1969 hefur verið rekin lítil gufuaflsstöð
á vegum Laxárvirkjunar í Bjarnarflagi.
21. júní 1974 skipaði iðnaðarráðherra
nefnd sem hafa skyldi það verkefni að
undirbúa jarðgufuvirkjun við Kröflu
eða Námafjall í samræmi við heimildar-
lög um Kröfluvirkjun.
I nefndinni eiga sæti:
Bragi Þorsteinsson, verkfræðingur,
Ingvar Gislason, alþingismaður, varafor-
maður, Jón Sólnes, alþingismaður, for-
maður nefndarinnar, Páll Lúðvíksson,
verkfræðingur og Ragnar Arnalds,
alþíngismaður.
Lögð var sérstök áhersla á að hraðað
yrði, svo sem frekast væri unnt, tækni-
legum og fjárhagslegum undirbúningi
virkjunarinnar, vegna tilfinnanlegs
orkuskorts á Norðurlandi.
Framkvæmdaaöilar
mannvirki staðsett ofarlega í Hlíðardal,
500—1500 m frá fyrirhuguðu borsvæði.
Með tilliti til hins mikla orkuskorts
sem verið hefur á Norðurlandi á undan-
förnum árum var ákveðið að hraða bygg-
ingu virkjunarinnar svo sem kostur
væri.
Kröflunefnd gerði samning um verk-
fræðilega ráðgjöf og hönnun við Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen og
verkfræðifyrirtækið Rogers
Engineering. Seint á árinu 1974 var leit-
að tilboða í vélar virkjunarinnar.
I apríl 1975 var samið um kaup á
aðalvélum virkjunarinnar, 2x30 MW
vélasamstæðu, frá japanska fyrirtækinu
Mitsubishi.
Framkvæmdir
á árinu 1975
Framkvæmdir við vegagerð og
stöðvarhús hófust snemma sumars 1975.
Hafa framkvæmdir gengið eftir áætlun
og var stöðvarhúsið fokhelt fyrir s.l. ára-
mót.
Á árinu 1975 var tekin ákvörðun um
að aðeins fyrri vélin yrði tekin í notkun
á árinu 1976 en hinni síðari frestað um
sinn.
Orkustofnun hóf sumarið 1975 borun
vinnsluhola. Voru boraðar 3 holur.
Arangur þeirra borana var sá, að fyrsta
Rannsóknir hafa sýnt að næg orka er
fyrir hendi á Kröflusvæðinu.
Framangreind áætlun miðast við að fá
megi nægilegt gufumagn með sem
minnstri áhættu.
Gufuveita —
affallsvatn
I júni 1975 gerði Orkustofnun samning
við Verkfræðistofuna Virki og Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen um
hönnun á aðveitukerfi gufu frá borhol-
um að stöðvarhúsi og hönnun kælilóns
fyrir affallsvatn.
í nóvember 1975 kom út á vegum
Orkustofnunar skýrsla ráðgjafarverk-
fræðinganna um forhönnun aðveitu
Kröfluvirkjunar.
Samkvæmt forhönnun aðveitukerfis-
ins er gert ráð fyrir 12 borholum i
notkun samtimis og tveimur til vara
þegar stöðin er fullgerð.
Aætlað er að meðalafköst hverrar bor-
holu verði 40—50 kg/sek og að inn-
streymishiti verði 270°C. Þessi afköst
eru talin fullnægjandi fyrir vélar virkj-
unarinnar, en það þýðir að meðalafköst
hverrar borholu yrðu 5—6 MW.
Gert er ráð fyrir byggingu veitunnar í
tveimur áföngun, fyrri áfangi verði veita
frá neðra borsvæði og ljúki honum 1.
október 1976, síðari áfangi veita frá efra
Áhrif jarðskjálfta á mannvirki
virkjunarinnar hafa verið athuguð af
sérfræðingum.
Stöðvarhúsið, svo og önnur byggingar-
mannvirki Kröfluvirkjunar, er reiknað
fyrir jarðskjálftaáraun, sem nemur 220
cm/sekH. Hér er um að ræða tvöfalt
meiri kröfur um styrkleika mannvirkja,
heldur en gerðar eru nú til bygginga á
höfuðborgarsvæðinu.
Þetta samsvarar 20% þyngdar og væri
sambærilegt við þá áraun, sem mætti
búast við í jarðskjálfta af stærð 7
(Richter), er ætti upptök sín í námunda
við stöðvarhúsið. Ekki er talið líklegt, að
svo stór jarðskjálfti geti átt sér stað á
Kröflusvæðinu. Því veldur jarðhitinn,
en einmitt hinn mikli hiti í jarðskorp-
unni á þessum stað hindrar, að mikil
spenna geti safnast saman í skorpunni.
Stórir jarðskjálftar gætu hins vegar
komið í norðurenda sprungusveimsins,
þar sem ekki gætir jarðhita í miklum
mæli.
Öllum tækjum í Kröfluvirkjun (aflvél-
um, rafbúnaði og öðrum tækjum) verður
komið fyrir með tilliti til jarðskjálfta-
áraunar, hinnar sömu og áður er getið
þ.e. 7 stig (Richter). Er sérstaklega
gengið frá öllum festingum og undir-
stöðu allra véla og tækja með tilliti til
þessarar áraunar.
Fram hefur komið sú spurning hvort
steypuvinna sé framkvæmanleg, einkum
mikilvægir hlutir svo sem áflvélaundir-
stöður, á meðan búast má við jarðskjálft-
um.
Rannsóknir sýna, að næg
orka er á Kröflusvæðinu
Uppsetningu fyrri vél-
ar lokið fyrir áramót
Hér er um viðamikið verkefni að ræða
og hefur undirbúningur þess verið á
vegum Kröflunefndar, Orkustofnunar
og Rafmagnsveitna ríkisins. Verkaskipt-
ing þessara aðila hefur verið sem hér
segir.
Kröflunefnd hefur séð um byggingu
stöðvarhúss og kaup á öllum vélbúnaði
tilheyrandi virkjuninni svo og kæli-
turnum o.þ.h.
Orkustofnun hefur haft með höndum
rannsóknir á jarðhitasvæðinu, borun
vinnsluhola og virkjun þeirra, enn-
fremur lagningu gufuveitu og fram-
leiðslubúnaðar til vinnslu á gufunni þar
til hún fer inná vélar virkjunarinnar. Þá
hefur Orkustofnun haft með höndum
undirbúning þeirra mannvirkja sem
taka munu við affallsvatni frá virkjun-
inni.
Rafmagnsveitur ríkisins hafa unnið að
undirbúningi og hönnun háspennulínu
frá Kröflu til Akureyrar og tengingu
þeirrar linu á Akureyri.
Kröflunefnd hefur hins vegar undir-
búið tengingu línunnar við tengivirki
Kröfluvirkjunar.
A s.l. ári ákvað ráðherra að efna til
formlegs samstarfs þessara þriggja aðila
undir forystu iðnaðarráðunéytisins til að
samræma starf og áætlanir við
virkjunarframkvæmdir.
Undirbúningsstarf
árið 1974
A sfðari hluta árs 1974 var unnið að
rannsóknarborunum á Kröflusvæðinu í
framhaldi af þeim rannsóknum sem far-
ið höfðu fram á árunum 1970—1973.
Boraðar voru á árinu 1974 tvær 11-
1200 m rannsóknarholur. Mældist hiti í
annarri holunni allt að 300°C og var gert
ráð fyrir í skýrslu Orkustofnunar að
niður á 2000 m dýpi mætti búast við allt
að 330—340° hita. Þó var gert ráð fyrir
að meðalhiti innstreymis í holuna yrði
lægri þar sem kaldara vatn streymdi inn
í holurnar ofar.
Niðurstaða þeirra borana og rann-
sókna varð sú, skv. skýrslu Orkustofnun-
ar, að Kröflusvæðið stæði undir 50—60
MW gufuvirkjun og hugsanlegri síðari
stækkun. Mælt var með því að hafist yrði
handa um að bora vinnsluholur í Kröflu
á árinu 1975.
Gerð var grein fyrir samanburði á
Kröflusvæðinu og Námafjallssvæðinu.
Kröflusvæðið er talið 'fast að tífalt
stærra að flatarmáli en Námafjalls-
svæðið og líkur á að það sé öruggara i
vinnslu og standi undir verulegri
stækkun síðar.
Að loknum þessum rannsóknum og
gaumgæfilegum athugunum að öðru
leyti lagði Orkustofnun til að jarðhitinn
á Kröflusvæðinu yrði virkjaður og
holan, hola 3, (rannsóknarholurnar frá
árinu 1974 eru taldar nr. 1 og 2) var
frágengin til gufuvinnslu og gaf hún
gufumagn, sem svaraði til 5—6 MW raf-
orkuframleiðslu.
Við borun á annarri vinnsluholunni,
holu 4 komu í ljós miklir erfiðleikar
vegna mikils þrýstings. Holan braut af
sér loka í byrjun janúar og blés eftir það
óbeisluð og hrundi síðan saman.
Nú hafa verið gerðar ráðstafanir til
þess að fá öflugri búnað fyrir þær bor-
holur sem boraðar verða í ár. Verður þá
mögulegt að ráða við þann þrýsting sem
komið getur á þær holur sem boraðar
verða héðan í frá.
Þriðja holan, hola 5, var boruð niður á
1300 m dýpi og er gert ráð fyrir að hún
verði dýpkuð þegar boranir verða
hafnar nú í ár.
Fyrirhugaðar fram-
kvæmdir á þessu ári
I fjárlögum og lánsfjáráætlun fyrir
árið 1976 er gert ráð fyrir fjáröflun á
þessu ári að upphæð 2809 millj. kr. Auk
þess er gert ráð fyrir fjármögnun með
vörukaupalánum 1214 millj. kr., eða
samtals 4023 millj. kr.
Skiptist þetta þannig:
Framkvæmdir Vöru-
á vegum: Fjáröflun kaupalán Samtals
Kröflunefndar 1694 1084 2778
Orkustofnunar 600 130 730
Rafmagnsveitna ríkisins 515 515
2809 1214 4023
Það sem af er þessu ári hefur verið
unnið að byggingu stöðvarhúss og undir-
stöðum véla. Aðalvélar virkjunarinnar
eru nú fullsmíðaðar í Japan og hafa
verið prófaðar þar. Er ráðgert að
uppsetning fyrri vélar og tilheyrandi
búnaðar geti hafist snemma sumars og
verði lokið fyrir n.k. áramót, eins og
framkvæmdaáætlun gerir ráð fyrir.
Fyrirhugaðar
boranir 1976
Skv. áætlun Orkustofnunar á að hefja
boranir með Jötni i byrjun april.
A þessu ári er áætlað að bora 4 holur
og á árunum 1977 og ’78 8. holur til
viðbótar.
Fyrstu 2 holurnar verða boraðar í
15—1600 m dýpi með möguieika á að
dýpka þær síðar ef hagkvæmt þykir.
Þegar borun þessara tveggja hola er
lokið verður tekin afstaða til þess, hvort
dýpka skuli framangreindar holur eða
bora fleiri holur 15—1600 m djúpar.
borsvæði, sem mætti ljúka í október
1977 en áætlað er að hvor áfangi fyrir sig
dugi fyrir eina aflvél virkjunarinnar.
I upphaflegum áætlunum var gert ráð
fyrir að affallsvatni yrði veitt i uppi-
stöðulón I Þríhyrningadal, en í áður-
nefndri skýrslu er lagt til að þvi verði
veitt í tilbúið lón í Hlíðardal af tæknileg-
um og rekstrarlegum ástæðum. Ekki er
það talið hafa teljandi áhrif á stofn-
kostnað á hvorum staðnum lóninu er
valinn staður.
Kostnaðaráætlun gufuveitunnar og af-
fallslóns er:
Fyrri áfangi,
byggður árið 1976 410 millj. kr.
Síðari áfangi 310 millj. kr.
Samtals 720 millj. kr.
Háspennulína
Rafmagnsveitur rikisins hafa undir-
búið lagningu háspennulínunnar frá
Kröflu til Akureyrar.
Kostnaður er áætlaður 515 millj. kr.
Staurar í línuna eru komnir til lands-
ins. Gert er ráð fyrir að línan verði
tilbúin í desember þessa árs.
Horfur
Komið hefur fram sú hugmynd að
fresta Kröfluvirkjun um eitt ár. Verða í
þessum kafla rakin þau atriði sem talin
eru skipta máli í því sambandi.
Eldgosið í Leirhnúk
og jarðskjálftahrina
samfara því
Hinn 20. desember 1975 braust út eld-
gos í Leirhnjúk.
Jafnframt upphófst mikil jarðskjálfta-
hrina. Náði sú hrina hámarki síðari
hluta janúar, en upp úr mánaðarmótum
janúar/febrúar fór smátt og smátt að
draga úr jarðskjálftunum.
Til skýringar skal þess getið að um
miðjan janúar voru skjálftar stærri en 3
á Richterskvarða um 50 á viku.
Um mánaðamótin janúar/febrúar
voru skjálftar af sömu stærð um 40 á
viku.
Um miðjan febrúar voru ekki nema
u.þ.b. 5 slíkir skjálftar á viku.
Síðan 18. febrúar hefur, samkvæmt
upplýsingum frá Raunvísindastofnun
Háskólans, enginn jarðskjálfti með
styrkleika 3 eða meira fundist á Kröflu-
svæðinu.
Hinn 19. janúar s.l. rituðu 4 sér-
fræðingar i jarðvísindum við Raunvis-
indastofnun Háskólans iðnaðarráðherra
bréf, þar sem þeir telja að meðan jarð-
skjálftahrinan sem hófst 20. desember
1975 stendur yfir telji þeir óráðlegt að
halda áfram framkvæmdum við Kröflu-
virkjun öðrum en þeim, sem stuðla að
verndun þeirra mannvirkja sem þegar
hefur verið fjárfest í.
Með hliðsjón af því sem að framan
greinir má gera ráð fyrir að jarðskjálfta-
hrina sú sem hófst um s.l. áramót sé liðin
hjá.
Rétt er að geta þess, að smáskjálftar,
þ.e.a.s. skjálftar minni en 3 að styrk-
leika, hafa fundist á Kröflusvæðinu
siðan á miðju sumri 1975 og finnast enn.
Miðað við núverandi aðstæður eru við-
horf Orkustofnunar og Kröflunefndar
þau, að rétt sé að halda áfram óbreyttri
framkvæmdaáætlun.
Viðhorf við núverandi aðstæður eru
viðhorf Orkustofnunar og Kröflunefnd-
ar þau að rétt sé að halda áfram
óbreyttri framkvæmdaáætlun.
Viðhorf Orkustofnunar kemur fram í
bréfi til ráðuneytisins, þar sem segir
m.a.:
„Nú hefur dregið úr jarðskjálftavirkni
við Kröflu. Hafa nú upp á síðkastið ekki
komið stærri skjálftar en í fyrrasumar
og haust, meðan boranir stóðu þar yfir.
Skjálftar af þeirri stærð valda ekki
vandkvæðum við boranir og verður bor-
inn því sendur að Kröflu að núverandi
aðstæðum þar óbreyttum, þegar borun
við Laugaland lýkur.“
Vegna náttúruhamfara gæti fyrst og
fremst verið um hættu af völdum jarð-
skjálfta og hugsanlegs eldgoss að ræða.
Sú hætta er ávallt að vissu marki fyrir
hendi, þegar um er að ræða mannvirki á
hinu virka eldgosabelti landsins.
Jarðskjálftar
Það er álit vísindamanna eins og áður
var sagt að jarðskjálftahrina sú sem
hófst fyrir alvöru með eldgosinu sé liðin
hjá. Hugsanlegt sé hins vegar að hún
geti hafist að nýju, en ómögulegt sé nú
um það að segja á þessu stigi.
Að athuguðu máli verður að telja, að
engin sérstök áhætta sé þessu samfara,
og steypuvinna þurfi af þessum sökum
ekki að tefjast.
Er hér stuðst við athuganir á þessu
atriði sem gerðar hafa verið í Japan við
líkar aðstæður.
Þá hafa sérfræðingar og athugað áhrif
jarðskjálfta á borun og mannvirki gufu-
veitu.
Nokkrir skjálftar af styrkleika um 4 á
Richterkvarða áttu upptök sin á Kröflu-
svæðinu meðan borun stóð þar yfir
sumarið 1975. Bormenn urðu þeirra lítt
varir og höfðu skjálftarnir engin
merkjanleg áhrif á borunina, þótt upp-
tökin væru nærri bornum. Ekki er talið
að borholum stafi hætta af jarðskjálft-
um.
Ólíklegt er, að lögn gufuleiðsla frá
borholum að stöðvarhúsi þurfi að tefjast
þótt einhver skjálftavirkni verði á svæð-
inu. Álíta verður, að leiðslunum sjálfum
sé lítil hætta búin í jarðskjálftum vegna
þess sveigjanleika, sem er í slíku mann-
virki.
Ekki er talið að háspennulínu stafi
teljandi hætta af jarðskjálftum enda
liggur hún að meginhluta utan svæðis-
ins.
Eldgos,
hraunvarnir
Með hliðsjón af fyrri viðburðum i
Mývatnseldum er ekki talið útilokað að
eldgos gæti hafist að nýju. Allar spár í
þessu efni eru vitanlega mjög erfiðar. Ef
til slíks kæmi er talið líklegast að það
yrði á hinu virka sprungusvæði frá
Bjarnarflagi norður fyrir Leirhnjúk, en
mannvirki Kröfluvirkjunar i Hliðardal
og borholusvæðið liggja nokkuð austan
við hið virka sprungusvæði.
Án þess að talin séu'mikil líkindi fyrir
sliku gosi kemur til greina að gerðir
verði varnargarðar á tveim stöðum til
þess að bægja frá þeirri hættu að hraun
renni um ofanverðan Hlíðardál.
Horfur um gufuöflun
Eins og áður er fram tekið er gert ráð
fyrir að bora 4 holur á svæðinu sumarið
1976. Er þar lýst nánar tilhögun þeirrar
borunar.
Alltaf er nokkur óvissa í sambandi við
gufuboranir. Rannsóknir hafa hinsvegar
sýnt að næg orka er fyrir hendi á Kröflu-
svæðinu. Framkvæmdaáætlunin tekur
mið af þvi að næg gufa verði tiltæk á
þessu ári fyrir fyrri vélasamstæðuna
með fullum afköstum en það eru 30 MW.
Fari hinsvegar svo mót von að ekki hafi
fyrir árslok náðst þetta gufumagn að
fullu er unnt að reka stöðina í upphafi
með minna afli.
Enda þótt horfið yrði að því ráði að
fresta virkjuninni í eitt ár hníga öll rök
að því að gufuborunum yrði haldið
áfram samkvæmt upphaflegri áætlun.
Fjárhagsleg atridi
Búið er að reisa mannvirki, festa kaup
á vélum og búnaði og gera samninga um
marga þætti virkjunarinnar og mun
þegar varið til Kröfluvirkjunar nokkru á
annan milljarð króna.
Eins og fram kemur áf því sem rakið
hefur verið gefa náttúruhamfarirnar í
vetur ekki tilefni til að fresta virkjun-
inni. Samt sem áður Verður hér gerð
grein fyrir því, hvaða útgjöldum væri
hugsanlegt að fresta i ár, ef ekki ætti að
koma virkjuninni í gang fyrr en siðla árs
1977.
Samkvæmt lánsfjárskýrslu fyrir árið
1976 er áætlað fé til framkvæmda á
vegum Kröflunefndar 2778 millj. kr.
Verkfræðistofa Sigurðar Thoroddsen
telur að unnt væri að fresta uppsetningu
tækja og búnaðar, byggingaframkvæmd-
um og tengdum liðum að fjárhæð 356
millj. kr.
Að þvi er tekur til gufuveitunnar telja
ráðgjafaverkfræðingar Orkustofnunar
að hægt sé að fresta til ársins 1977
útgjöldum að upphæð 153 millj. kr.
Framkvæmdir við gufuboranir á
svæðinu voru í framkvæmdaáætlun árið
1976 að upphæð 280 millj. kr.
Enda þótt horfið yrði að því ráði að
fresta framkvæmdum við sjálfa Kröflu-
virkjun og gufuveitu í eitt ár, er ekki
fært að fresta borunum eftir gufu á
svæðinu.
Kostnaður við háspennulínu frá
Kröflu til Akureyrar á árinu 1976 er
áætlaður 515 millj. kr.
Fest hafa verið kaup á efni til línunn-
ar. Nema þau vörukaup samtals um 300
millj. kr. Ef um frestun Kröflufram-
kvæmda um eitt ár væri að ræða yrði
lækkun útgjalda um 215 millj. kr., sem
er kostnaður við lagningu línunnar.,
Yfirlit yfir hugsanlega
fjármagns-
frestun 1976
Framkvæmdir
Kröflunefndar
Gufuveita
Gufuborun
Háspennulína
■o
£ co
> '
x, e
E 5
2 $
ti, ‘03
C
ÖjO
co c
E 2
ΠQi
• >—j ,
h £
2778 356
450 153
280 0
515 215
4023 724
Aukinn kostnaður
vegna frestunar
Frestun Kröfluvirkjunar mundi hins
vegar hafa m.a. eftirfarandi annmarka í
för með sér:
a) Gera verður ráð fyrir að kostnaður
við framkvæmd þeirra verkþátta, sem
frestað yrði til næsta árs mundi hækka
um a.m.k. 20%
b) Vextir á byggingatíma mundu hækka
sem svarar ársvöxtum af fjárfesting-
unni.
c) Verulegt tekjutap vegna seinkaðrar
gangsetningar.
d) Gjaldeyriseyðsla vegna dieselorku-
vinnslu.
Orkuskortur á Norð-
urlandi og orku-
markaður
Það er kunnara en frá þurfi að segja
að Norðurland hefur búið við tilfinnan-
legan orkuskort að undanförnu.
Hefur hann m.a. komið fram í því að
síðustu árin hefur þurft að neita fjölda
umsókna um húshitun á þessu svæði, og
þegar alvarlegar truflanir hafa komið í
Laxárvirkjun hefur stundum ríkt
neyðarástand á þessu orkuveitusvæði.
Orkuskortur hefur staðið iðnaði mjög
fyrir þrifum. Þurft hefur að grípa til
mikillar dieselorkuvinnslu með ærnum
tilkostnaði.
Siðustu mánuði ársins 1975 var álag
diselvéla að degi til nokkuð stöðugt á
bilinu 10—12 MW. Frá áramótum s.l.
hefur orkuframleiðsla með diselvélum
verið tvöfalt meiri, en á sama tima á s.l.
ári, þrátt fyrir það að engar teljandi
rekstrartruflanir hafi átt sér stað vegna
istruflana í Laxá.
Vitað er að mjög vaxandi áhugi er á
Norðurlandi á aukinni raforkunotkun.
Sem dæmi má nefna að Samband isl.
samvinnufélaga hefur leitað eftir kaup-
um á 10—12 MW viðbótarafli fyrir iðn-
fyrirtæki sín á Akureyri. Þá hefur KEA
leitað eftir möguleikum á raforkukaup-
um til hinnar nýju mjólkurstöðvar, -
8—10 MW, breytilegt eftir árstíma.
Einnig er áhugi á aukinni raforku-
notkun til iðnaðar á öðrum stöðum
norðanlands svo sem Húsavik, Sauðár-
króki og Blönduósi. Gæti þar verið um
5—6 MW aflþörf að ræða.
Hér er i flestum tilfellum um að ræða
val milli innlendra orkugjafa og olíu-
notkunar.
Það gefur auga leið að skipa þarf mál-
um á þann veg að hinn innlendi orku-
gjafi verði fyrir valinu. Til þess að svo
megi verða, þarf að stefna að því að
nægileg raforka verði fyrir hendi
norðanlands þegar á næsta vetri.
Orkuvinnsla á Norðurlandi öllu, að
undanskildu Skeiðfossvirkjunar-
svæðinu, nam s.l. þrjú ár sem hér segir:
Heildar
orkuvinnsla
171 Gwst
181 Gwst
201 Gwst
Þar af
diselorka
32 Gwst
16 Gwst
18,6 Gwst
Ar
1973
1974
1975
Á árinu 1977 má gera ráð fyrir að
orkuþörfin verði ekki undir 280—300
GWst.
Miðað við þessa orkuþörf og erfiðar
aðstæður i Laxá, gæti þörfin á diesel-
orkuvinnslu numið allt að 70 GWst á því
ári og er þá m.a. höfð hliðsjón af því að
1973 þurfti að framleiða 32 GWst í
dieselstöðvum.
Þegar hafðar eru í huga tíðar truflanir
í Laxá verður dieselorkuvinnslu varla
útrýmt og aukinni eftirspurn fullnægt
nema Kröfluvirkjun taki til starfa svo
fljótt sem verða má, því að jafnvel Þó
kleift yrði að flytja um Norðurlínu allt
að 8 MW leysir það ekki vandann nema
að hluta til.
Rétt er að taka fram að heimild er í
lögum um Kröfluvirkjun fyrir lagningu
stofnlinu til Austurlands og unnið er að
undirbúningi þeirrar linu.
Kostnaður við
dieselframleiðslu
og gjaldeyriseyðsla
En til frekari skýringa á því hvað í
húfi er skal ég nefna hér tölur um þá
geigvænlegu gjaldeyriseyðslu og fjár-
austur i diesel-framleiðslu sem fram-
undan kynni að vera.
Samkvæmt upplýsingum frá Raf-
magnsveitum ríkisins er meðalfram-
leiðslukostnaður á kilóvattstund í diesel-
stöðvum um 13 krónur. Af þvi er erlend-
ur gjaldeyri um tveir þriðju hlutar.
Verði ástandið þannig, að á næsta ári
þurfi að framleiða allt að 70 gigavatt-
stundum í dieselstöðvum, mundi
kostnaðurinn verða um 900 milljónir
króna, þar af erlendur gjaldeyrir um 600
milljónir.
Framleiðslukostn-
aður Kröflu
Gerður hefur verið samanburður á
framleiðslukostnaði nokkurra virkjana
og er þá miðað við að þær séu fullgerðar
og fullnýttar og miðað við verð við
stöðvarvegg.
Niðurstaðan er sú, að framleiðslu-
kostnaður á kilóvattstund í Sigöldu og
Hrauneyjarfossi verði á bilinu kr. 1.50
til 1.80, f Kröfluvirkjun um 1.80, í Vill-
inganesvirkjun í Skagafirði um 2.30.
Er framleiðslukostnaður Kröflu þvi
mjög sambærilegur við hagkvæmustu
vatnsaflsstöðvar.
Því er haldið fram, að með virkjun
Kröflu sé stigið of stórt spor í einu og að
við eigum að virkja á þann veg, að afl og
orka sé fullnýtt um leið og aflstöðin
tekur til starfa.
Það er ekki hægt að fallast á þetta
viðhorf. Það myndi leiða af sér næstum
sífelldan orkuskort, lama atvinnulifið og
valda erfiðleikum og óhagræði fyrir al-
menning. Fyrr á árum kom þetta allt of
oft fyrir. En sem betur fer hefur önnur
stefna orðið ríkjandi. Dæmi skal hér
nefnd. Árið 1953 tók til starfa trafoss-
Framhald á bls. 24