Morgunblaðið - 23.05.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MAl 1976
HANN var einn auðug-
asti maður heims. Átti og
stýrði fjölda stórfyrir-
tækja, ekki aðeins í
Bandaríkjunum, heldur
og víðar: flugvélaverk-
smiðjur, olíuhreinsunar-
stöðvar, spilavíti og hót-
el. Svo mætti lengi telja.
Á fyrri árum var hann
hrókur alls fagnaðar í
hópi glæsikvenna í Holly-
wood, vann afrek á sviði
flugsins og gerði nokkrar
athyglisverðar kvik-
myndir. Síðar hvarf hann
inn í sérkennilegt ein-
angrunarlíf þar sem allt
miðaðist við að forðast
fólk og bakteríur. Hann
sást ekki á almannafæri
síðustu fimmtán árin.
Hann var longu fyrir
dauða sinn lifandi goð-
sögn.
Eftir andlát hans kom í
ljós að hann hafði þjáðst
af aðskiljanlegum kvill-
um og það sem var
kannski mótsagnakennd-
ast af öllu: einn ríkasti
maður heims hafói þjáðst
af næringarskorti.
Howard Hughes virðist hafa
verið fáum likur. I honum sam-
tvinnuðust eðlisþættir snill-
ingsins og veruleikafirrð hins
hugsjúka. Um hann spunnust
sögur frá fyrstu tíð, ekki sízt á
seinni árum eftir að einangrun-
artímabilið hófst um og upp úr
1950. Hann var þó annað og
fleira en sérvitur auðjöfur. Og
þeir sem kynntust honum og
gengu til þjónustu við hann
sýndu honum ótrúlega holl-
ustu.
UPPFINNINGAMAÐURINN
OG FLUGHETJAN
Þó svo að hann hefði aldrei
gert kvikmynd, aldrei lent í úti-
stöðum við bandarisku öld-
ungadeildina, aldrei rekið flug-
félag né heldur á endanum
komið heiminum fyrir sem ein-
angraður sérvitringur, sem
ekki vissi aura sinna tal — þó
sVo að ekkert af þessu hefði
komið til hefði Howard Hughes
engu að síður skilið eftir sín
spor, sem tæknilegur afburða-
maður.
Ferill hans byrjaði með til-.
raunasmíðum hans á flugvél-
um, frægust varð stærsta vél
heimsins á sinni tíð, „Spruce
Goose“, sem hann flaug aðeins
einu sinni og hefur ekki farið á
loft síðan — en eftir stíðið sneri
hann sér að rafeindatækni og
hönnun gervihnatta. Margar
uppfinninga hans voru hrein-
ustu snilldarverk að dómi sér-
fróðra.
A árunum um og upp úr 1930
hafði hann mörg járn í etdin-
um, en kvikmyndagerð hans
var þá í hvað mestum blóma. A
þeim árum gat hann sér einnig
óhemju mikinn orðstír fyrir af-
rek á sviði flugsins. Hann setti
hvert hraðametið á fætur öðru:
flaug yfir þver Bandaríkin og
settí met, til Evrópu og setti
met og loks flaug hann um-
hverfis jörðina árið 1938 í
Lockheed 14, sem ger'ð var að
fyrirmælum hans. Ferð hans!
tók 91 klst og 14 mínútur og var
að sjálfsögðu einnig hraðamet.
Þessari vél var siðar breytt
nokkuð og hafin á henni fram-
leiðsia til nota í styrjöldinni og
undir nafninu Hudson kannast
margir við þessa flugvélarteg-
und.
Önnur fræg vél sem hann
skóp var H-1 og hafði sú vél
ákaflega mikil áhrif á þróun í
flugvélasmíði á sfnum tfma,
sérstaklega varðandi gerð her-
flugvéla. I henni voru ótal
margar nýjungar og tæknilega
séð þótti vélin með ólíkindum
fullkomin. Japanir óskuðu eftir
að fá að kaupa vélina, en Hug-
hes neitaði. Japönum tókst síð-
ar að ná myndum af vélinni og
notuð sem fyrirmynd að hinum
frægu Zerovélum sínum í
heimsstyrjöldinni siðari. Hugh-
es átti einnig heiðurinn af ann-
arri frægri herflugvél, P38
Lightning.
Síðar gerði hann samning um
framleiðslu hraðfleygrar könn-
unarvélar með útbúnað til
myndatöku úr Iofti XF-11. Við
lá að þessi vél kostaði Hughes
lífið. Þegar hann var í reynslu-
flugi á vélinni yfir Los Angeles
i júlí 1946, kom skyndilega
fram bilun í hreyflum og vélin
lét ekki að stjórn. Hughes
ákvað að reyna ekki að forða
sér út í fallhlíf en gerði hetju-
lega tilraun til að koma vélinni
til lendingar á stórum golfvelli
skammt frá. Vélin rakst á þrjú
hús, áður en hún skall á jörð-
inni. Hughes slasaðist mjög alv-
arlega og sumir hafa talið að
aldrei hafi hann borið sitt barr
eftir þetta. Atburðurinn virtist
þó ekki fá meira á hann en svo
að ári síðar gerði hann að nýju
tilraun til að fljúga þessari vél
og tókst það í alla staði mæta
vel.
Síðasta flugvélasmíði Hughes
var stærsta flutningavél síns
tíma. Hún kostaði stjórnina 18
inilljónir dollara og Hughes
sjálfsagt nokkrum sinnum þá
upphæð. Hughes kallaði vélina
Spruce Goose. Aftur á móti
rækti þessi vél aldrei það hlut-
verk sem Hughes ætlaði henni
og mun það hafa valdið honum
hinum mestu vonbrigðum.
Kostnaður við smíði vélarinn-
ar leiddi til ágreinings Hughes
við Bandaríkjaþing og var sér-
stök nefnd sett á laggirnar til
að kanna málið. Nefndarmenn
staðhæfðu að vél þessi væri
óskapnaður og myndi aldrei
geta flogið. Hughes svaraði
þessu með því að fljúga vélinni
fáeinum mánuðum síðar, kom
henni aldrei ofar en f 70 fet og
flugferðin var of stutt og ekki
endurtekin.
En Hughes var óþreytandi
við uppfinningar sínar. í mörgu
var hann langt á undan samtíð
sinni. Þegar hann lá rúmfastur
eftir flugslysið notaði hann
sjúkraleguna til að teikna vél-
knúið rúm, sem var svo vel úr
garði gert og sjálfvirkt, að
læknir einn komst svo að orði
að rúmið gæti allt nema flogið.
Eftir að stiðinu lauk sneri
Hughes sér að rafeindatækni,
þyrlusmíði og eldflaugagerð og
gervihnatta.
ARIN I HOLLYWOOD
Þegar Howard Hughes var
ungur maður og þekkilegur,
var hann ekki aðeins frægur
flugkappi sem naut aðdáunar
fyrir afrek sín á því sviði,
heldur var hann einnig fram-
leiðandi þó nokkurra kvik-
mynda sem vöktu umtal. Hann
uppgötvaði einnig þó nokkrar
kvikmyndaleikkonur og kom
þeim á framfæri. Hann var og
sagður upp á kvenhöndina og
sóttist eftir því að sjást í félags-
skap þokkakvenna. Kunningjar
hans sögðu að í fæstum þessum
tilvikum hefði verið um ásta-
sambönd að ræóa, en hins vegar
hefði hann af þvi mikla unun
að birtast á almannafæri með
kvikmyndaleikkonum.
En hvernig sem því er nú
farið hafa þær konur, sem hann
hafði samneyti við á
Hollywood-árum sinum, yfir-
leitt verið tregar til að tjá sig
um kynnin við hann. Að undan-
skilinni leikkonunni Terry
Moore, sem lýsti því yfir að þau
Hughes hefðu gifst á laun árið
1949 og hjónabandið staðið í
nokkur ár. Leikkonan segir að
Hughes hafi af einhverjum
ástæðum eyðilagt alla pappíra
um hjónabandið og samstarfS-
menn Hughes'hafa aldrei feng-
izt til að staðfesta frásögn
Terry Moore.
Olivia de Havilland sagði ein-
hverju sinni eftir að samskipt-
um þeirra lauk: „Ég minnist
hans með þökk. En ég þakka
einnig fyrir að við skyldum
ekki gifta okkur. Hjónaband
hefði orðið okkur til ógæfu.“
Katherine Hepburn var orðuð
við hann um hríð, en síðar
breyttist ástasambandið í vin-
áttu sem lengi entist. Einhvern
tíma á árunum upp úr 1930,
þegar það fór fjöllum hærra að
þau væru gift, var hún innt
eftir þvi til hvaða ráða hún
myndi grípa ef Hughes héldi
uppteknum hætti að gamna sér
við aðrar konur. „Ég held ég
myndi myrða hann,“ sagði hún.
Hughes giftist Ellu Rice árið
1925, þá tvítugur að aldri. Þau
sildu fjórum árum síðar í Holly-
wood. Þá var hann að ryðja sér
braut sem flugkappi í háloftum
og gleðimaður í samkvæmum
og taldi hjónabandið vera orðið
sér fjötur um fót. Fyrsta ástar-
ævintýri hans, sem vakti veru-
lega athygli, var með Billy
nokkurri Dove, sem var fræg
leikkona á tímum þöglu kvik-
myndanna og stundum nefnd
fegursta kona kvikmynda-
borgarinnar. En Hughes lét
hana sfðar lönd og leið, þegar
hann uppgötvaði Jean Harlow
sem hann kallaði „hvítagulls-
ljósku“ og gerði hana að
stjörnu.
Meðal þéirra sem orðaðar
voru við Hughes siðar voru
leikkonurnar Ava Gardner,
Linda Darnell, Ida Lupino,
Mitzi Gaynor og Ginger Rogers.
Aftur á móti munu aldrei hafa
tekist ástir með honum og einni
frægustu stjörnu hans, Jane
Russel. Fyrir hana teiknaði
hann nýja gerð brjóstahaldara
sem hún notaði í hinu fræga
hlutverki sínu í mynd Hughes,
„Utlaginn".
Hughes var um hríð stærsti
eigandi kvikmyndafyrirtækis-
ins RKO og allmargar mynda
hans þóttu athyglisverðar.
Vegna ágreinings um stjórnun
og skipulag urðu þær lyktir að
hann seldi hlut sinn í fyrirtæk-
inu og eftir það fór ekki sögum
af afskiptum hans af kvik-
myndagerð.
KAFBATA-
BJÖRGUNIN —
ÆVISÖGUFÖLSUNIN
Eitt af þvi sem Hughes varð
umtalaður fyrir var þegar hann
lét smíða sérstakt björgunar-
skip sem ætlað var það verk að
ná upp á yfirborðið rúss-
neskum kafbáti, sem hafði
sokkið á Kyrrahafi. Hughes og
CIA sameinuðust um þessa
áætlun, sem lokið var á árinu
1974. þegar njósnaskipið
Glomar Explorer var fullbúið.