Morgunblaðið - 23.05.1976, Page 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MAl 1976
Að velta sér upp
úr viðbjóðnum
Saló eða hinir 120 dagar Sódómu
AÐ VELTA SÉR UPP-
OR VIÐBJOÐNUM
SALÓ EÐA HINIR 120 DAGAR
SÓDÓMU
AÐ þessu sinni verður ekki
fjallað um syningar í kvik-
myndahúsum borgarinnar,
Heldur bregð ég mér út fyrir
landsteinana, og fjalla um tvær
mjög umtalaðar myndir sem ég
átti kost á að sjá í byrjun þessa
árs. Önnur þeirra er hinzta
verk hins mistæka meistara
Pasolini, SALO OR THE 120
DAYS OF SODOM, mynd sem
hvarvetna hefur komið af stað
miklum umræðum og var mjög
i sviðsljósinu í vetur, einkum
eftir sviplegt fráfall leik-
stjórans.
SALO, sem á yfirboroinu er
lítið annað en margbreytilegar
sýningar á hinu groddalegasta
óeðli og andlegum og líkamleg-
um misþyrmingum, hefur átt
litlu gengi að fagna enn sem
komið er. Upp kom sá kvittur
eftir dauða Pasolinis, að honum
hefði ekki tekizt að ljúka mynd-
inni. Svo var þó ekki,
samstarfsmenn hans sáu þó um
endanlegt útlit hennar. 1 apríl
síðastliðnum hafði kvikmyndin
aðeins fengizt sýnd í Frakk-
landi og Þýzkalandi. Dreifiaðili
mynda Pasolinis, U.A., hefur
enn ekki talið ráðlegt að sýna
SALÓ bandaríska kvikmynda-
eftirlitinu. Myndinni hefur vfð-
ast hvar verið hafnað i sinni
upprunalegu mynd, m.a. i Bret-
landi, á Norðurlöndunum, Ital-
fu, Niðurlöndum og vfðar. I
Þýzkalandi var hún bönnuð
eftir hálfan mánuð (nokkrum
dögum eftir að undirritaður sá
hana), þó Þjóðverjar kalli ekki
allt ömmu sína í þessum efnum.
SALÓ er byggð á frægu verki
eftir Marquis de Sade, sem
Pasolini heimfærir svo aftur
uppá ítalíu Mussolinis. Þegar
þessir tveir pótintátar óeðlis og
úrkynjunar leiða saman hesta
sína, þá hlýtur afleiðingin að
verða allt að því andlegt áfall
fyrir áhorfandann.
Fjórar aðalpersónur myndar-
innar, biskup, dómari, aðals-
maður og bankastjóri, eru
samankomnar í villu i hinum
fagra og friðsæla Pódal á
Norður-Italíu v striðsáranna
sfðari. Fasistar eru einráðir á
Italíu með fulltingi þýzkra
skoðanabræðra sinna. Þessi
fjögur varmenni, með aðstoð
þriggja kvensnifta — sem eru
einskonar „masters of
ceremonies" — velja álitlegan
hóp pilta og stúlkna og flytja
nauðugan i villuna. Þar upp-
hefjast siðan hinar afbrigðis-
legustu orgfur og sóðaskapur
sem lýst er af ótæmandi fár-
sjúku hugmyndaflugi.
Bók de Sade gerist á 120 dög-
um sem fóru f það að upplifa
hin óeðlilegustu og úr-
kynjuðustu afbrigði kynmaka
og svalls, og allt þar á milli. Þar
stjórnuðu kvalararnir fjórir
kynsvallinu af brjálæðislegu
ímyndunarafli. De Sade gerði
sér ekki grein fyrir auknum
hraða nútímans, og Pasolini
hefur stytt dagafjöldann niður
í þrjá-fjóra.
1 myndinni eru kvalararnir
fjórir ekki boðberar guðs, eins
og i ritsmíðinni, heldur valds-
ins og einræðisins. Pasolini vill
með þvf móti sýna að mann-
skepnan er ekkert annað en
hlutur í augum stjórnenda og
með hana má fara sem slíka;
ráðskast með og niðurlægja eft-
ir þörfum og geðþótta. „Stjórn-
mál eru sadismi", hefur hann
sagt. I lok myndarinnar drepur
sfðan böðlafernan fórnarlömb
sfn á hinn hroðalegasta hátt — í
því atriði virðist sjúkt hug-
myndaflúg Pasolinis gefa lítið
eftir hinum villtustu órum hins
franska lærimeistara hans, de
Sade.
Lesendum væri lítill greiði
gerður með þvf að lýsa f smáatr-
iðum þeim ósköpum sem fram
fara í myndinni. Þó vil ég drepa
á örfá atriði til að skýra mál
mitt, sýna hve ömurleg myndin
er og hversu Pasolini yfirskýt-
ur mér liggur við að skrifa yfir-
skítur markmiðið með yfir-
gengilegum sóðaskap.
Kvalalosti og sjálfspyntingar er nýjasta tfzkustefnan ( kvikmynda-
heimi hinna fullorðnu.
Kvalararnir f Jórir og tvö fórnarlömb þeirra ( SALO.
undanfari brúðkaupsins.
SÆBJÖRN VALDIMARSSON
UNDIRTÓNNINN
ER KVALALOSTI
Á hverjum morgni skýrir ein
„prímadonnan“ frá dagskránni
þ.e. aðferðum og afbrigðileg-
heitum þeim sem á að iðka
þann daginn. Þau er jafnan
kynvilla af ýmsum afbrigðum
með ýmsu mun sjúklegra fvafi,
eins og pyntingum, hlandæði
og sauráti, svo fátt eitt sé upp-
talið. Reyndar afsakar Pasolini
saurátið með því að það sé
gagnrýni á fjöldaframleiðslu
neyzluþjóðfélagsins, þar sem að
öllu sé hægt að koma í munn
neytandans, aðeins ef það er
auglýst nógu vel og sé í girni-
legum umbúðum. Ég vildi
gjarnan færa þessi orð hans
uppá hann sjálfan og sjúklega
innihalds- og tilgangalausa
kvikmyndagerð sem nú
blómstrar erlendis.
Saurátsatriðið er einkar ógeð-
fellt, því er lýst af mikilli vand-
virkni; m.a. fara tveir kyn-
villinganna (annar er einn af
fernunni) uppá herbergi eftir
veizluna, þar sem þeir kyssast
af áfergju. Brúnir kossa-
stimplarnir sitja eftir á
likömum þeirra. Það kom
ósjaldan fyrir að fólk rauk útúr
kvikmyndahúsinu undan
þessum ósköpum og ældi utan-
dyra.
Fórnarlömbin eru svivirt og
niðurlægð á ólíklegasta hátt.
Einn drengurinn og stúlkan
eru gefin saman, og fyrir gift-
inguna eru þau látin lifa með
samkyni sínu. Og svo mætti
lengi telja. Lok myndarinnar er
eitt það hroðalegasta sem
nokkur mannskepna getur látið
sér til hugar koma. Viðbjóður-
inn fullkomnaður f óhugnan-
legri grimmd.
Það grillir því aðeins
örsjaldan í tilgang myndar-
innar, því meðul Pasolinis eru
of römm, eitruð og úrkynjuð
fyrir flesta áhorfendur. Hún á
því ekkert erindi til okkar.
Það munu sjálfsagt margir
taka upp hanzkann fyrir
Pasolini, sérstaklega þar sem
hann er dauður. Hann var
umdeildur listamaður alla sfna
tfð. I myndum hans öllum má
finna sannleiksást, gagnrýni á
alla harðstjórn og einræði í
hvaða mynd sem er og árásir
hans á skinhelgi og trúar-
hræsni kaþólsku kirkjunnar
hafa komið við marga auma
bletti. Og það má finna marga
góða meiningu f SALO, eins er
allt umhverfi myndarinnar og
sögusvið valið af smekkvísi
listamannsins. Leikararnir eru
valdir af kostgæfni og myndin
virkar öll óhugnanlega raun-
verulega á áhorfandann.
En þvf miður verður SALO
OR THE 120 DAYS OF SODOM
aðeins eftirminnilegt dæmi um
það þegar vopnið snýst f hönd-
um meistarans og gegn honum
sjálfum.
SV.
THESTORYOF O
Á síðasta ári fjallaði ég laus-
lega um þessa mynd, óséða,
eftir að hafa lesið hina
klassisku pornografíu Pauline
Réage (dulnefni). Ég reiknaði
með því að myndin gæti orðið
framúrskarandi af þessari gerð
mynda; hér var vel fram-
reiddur efniviður fyrir hendi
og leikstjórn annaðist Ieikstjóri
sem gert hafði ásjálega hálf-
klámmynd, EMMANUELLE.
Skemmst er frá að segja að
sjaldan hefur undirrituðum
leiðzt jafn ógurlega innan
veggja kvikmyndahúss og
undir þessari vesælu kvik-
myndargerð bókarinnar.
Myndin er að vísu oftast
áferðarfalleg, með kræsilegum
kvenmannskroppum og þokka-
legasta umhverfi (a la
EMMANUELLE). En það er
allt og sumt. Efnið hefur allt
runnið út í sandinn, eða guð má
vita hvert. Leikstjóranum er
það greinilega ofvaxið að
byggja upp nokkra ero-
Það hefur verið dustað rykið af
tveimur hallærisleikurum, og
þeim fengin aðalkarlhlutverk-
in 1THE STORY OF O
tfska spennu (a la E). Aftur
á móti hefur hann brugðið á
það ráð að velta sér rækilega
uppúr nýjustu tízkustefnu
kvikmyndaheimsins, S.M.,
(kvalalosta/sjálfspyntingu).
Og allavega tókst honum að
kvelja mig (þ.e.a.s. andlega).
Nú, og myndin hefur jafnvel
gengið betur en forveri hennar
hún EMMANUELLE.
Afdankaðir úrkastsleikarar
fara hér með titilhlutverk, þ.e.
karlhlutverk. Það er næsta
broslegt að sjá ómerkinga eins
og Anthony Steel (sem maður
hélt nú reyndar að væri löngu
dauður, hann var eitt sinn
giftur Anitu Ekberg, ef einhver
man eftir henni), Jean Gavin
og þýzku súkkulaðismeðjuna
Udo Kier f hlutverkum
sterkra kvennamanna sem hafa
ofurvald á yndisfögrum konum.
Ja svei.
SV.