Morgunblaðið - 12.06.1976, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. JUNÍ 1976
I KVÖLD kemur til kasta Lilla
Teatern frá Helsinki á Lista-
hátíð, en þad svnir þá í Þjoð-
leikhúskjallaranum suður-
afríkanskan... ja, grátbrosleik
er kannski réttast að kalla
þart. . . eftir rithiifundinn Athol
Fugard og leikarana John Kani
og Winston Ntshona. I.illan
hefur svnt þennan einþáttung
heima fyrir í vetur við mjög
góðar undirtektir en einnig
farið með hann í leikför til
Noregs og Faereyja, og kemur
raunar þaðan á Listahátíð.
Lilla Teatern hefur áður lagt
fram sinn skerf til Listahátíðar,
því að á siðustu hátíð sýndi það
hér kostulega útgáfu á Kring-
um jörðina á 80 dögum. Nú er
hópurinn frá Lillan töluvert
fámennari — en kannski
góðmennari að okkar mati, því
að um borð er Borgar Garðars-
son, gamall kunningi úr Iðnó,
sem nú starfar sem fastráðinn
leikari við Lilla Teatern við
góðan orðstír. Hann fer með
annað hlutverkið í Sizwe Bansi
ár död, eins og einþáttungurinn
nefnist á sænsku en á móti
honum leikur Roland Hedlund,
gamalreyndur leikari úr
sænskum og finnskum ieikhús-
um.
Passafarganið
Morgunblaðið hitti þá Borgar
og Roland yfir kaffibolla í íbúð
við Rauðalæk, sem þeir hafa
tekið á leigu meðan á dvöl
þeirra hér stendur og þá hafði
einnig Asko Sarkola, leikhús-
stjóri Lilla Teatern slegizt í
hópinn en ýmsir munu vafa-
laust minnast hans í hlutverki
Fíleasar Fogg í Kringum
jörðína á 80 dögum.
Þremenningarnir voru beðnir
um að segja einhver deili á
Sizwe Bansi ár död.
„Þetta ver er eftir hvítan
höfund og tvo svarta leikara
nánast áhugaleikara. sem unnu
með honum að samningu þess.
Það lýsir aðstæðum svertíngja í
S-Afríku og persónuskilríkja-
fargani því sem þeir mega búa
við í landi sínu vegna kynþáttar
sins,“ segir Roland okkur.
Hann bætir því við að þegar
siðan kynþáttaaðskilnaðar-
stefnan hafi verið fullmótuð í
S-Afríku, hafi margir hinna
hvítu menntamanna, sem voru
henni andvígir, snúið baki víð
landi sínu og flutzt til Evrópu
en á sama tíma hafi Athol
Fugard flutzt heim til S-Afríku
frá Bretlandi. Þar hefur hann
síðan tekið upp hanzkann fyrir
hinn kúgaða meirihluta á sinn
hátt.
„Leikurinn er alvarlegs eðlis
en efnið er sett fram á ákaflega
brcsicgan og skcmmtilegan
hátt,“ segja þeir þremenningar.
„1 því er ekki beinlínis ráðizt á
aðskilnaðarstefnuna heldur
farið í kringum hana, þannig að
ádeilan er ákaflega lúmsk, sem
sést kannski bezt á því að
Athyglisvert leikhús
Borgar segist hafa leikið í
fjórum þeirra fimm verkefna
sem Lilla Teatern hafi sett upp
í vetur. „Viö erum ekki það
mörg í hópnum, að við verðum
að vera með í flestum leikritun-
um sem koma upp. Þetta hefur
verið anzi strangt í vetur, það
er leikið sex kvöld vikunnar
nema á sunnudögum, þegar við
eigum frí,“ segir hann. „Lilla
Teatern er að mínu mati enn
mjög athyglisvert leikhús fyrir
flestra hluta sakir, var það
þegar ég fyrst kom til Finn-
lands og er það ennþá. Sérstak-
lega finnst mér leikhúsið hafa
tileinkað sér góða vinnuaðferð
við mótun sýninganna. Það fer
fram miklu meiri og almennari
umræða innan leikhópsins um
hvert verk en maður átti að
venjast hér heima, þar sem við í
sarr.einingi: ieitumst við aö
svara ýmsum spurningum
varðandi verkin, t.d. af hverju
viljum við þetta verk, hvert
stefnum við með því og af
hverju? Ekki svo að skilja, að
Framhald á bls. 23
ieikurinn slapp í gegnum rit-
skoðunarvaldið í S-Afríku.
Leikurinn mun vera skrífaður
1972 en tveimur árum síðar
fóru þeir þremenningarnir með
leikinn í sýningarferðalag, m.a.
til Bretlands og Bandaríkjanna.
Og sagan af því hvernig það
gekk fyrir sig er töluvert ævin-
týraleg. I fyrstu fékk Fugard
ekki fararleyfi úr landi vegna
þess að hann hafði komizt f kast
við yfirvöldin með ritstörfum
sínum en þá var það, að þús-
undir menntamanna í Bret-
landi rituðu undir bænarskjal
til s-afrískra stjórnvalda um að
leyfa honum að fara. Yfirvöldin
gáfu sig en þar með var leik-
ferðin ekki komin í höfn, því að
enn var eftir að koma leikurun-
um tveimur úr landi. Svartir
listamenn í S-Afríku fá nefni-
lega ekki fararleyfi hjá yfir-
völdum eða nauðsynleg skil-
ríki sem til slíkra ferða þarf.
Fugard sá hins vegar við þessu,
réð leikarana tvo sem þjóna
sína og þá fengust nauðsynleg
ferðaskilríki fyrir þá.“
Fugard og leíkararnir Kani
og Ntshona fóru síðan mikla
sigurför um brezk og bandarísk
leiksvið en Roland segir að
þeim hafi hins vegar gengið
erfiðlega að komast heim, og er
ekki annað vitað en þeir séu
enn utan landamæra S-Afríku.
Nú munu þeir vera að vinna að
gerð kvikmyndar eftir einþátt-
ungnum, að því er Roland
sagði.
Reynd aö koma
s-afrískum aðstæöum
til skila
„Einþáttungurinn gekk ákaf-
lega vel hjá okkur heima,“
sýna hér s-afrískan grátbrosleik
segja þeir ennfremur, „og það
hefur kannski haft sitt að segja
að við fengum ákaflega vandaða
þýðingu á þvf. Við höfum ýmis
ráð á takteinum i því skyni að
reyna að vekja sem keimlíkast
andrúmsloft og maður ímyndar
sér að sé meðal svertingja í
S-Afríku (sem kannski er ekki
ástæða til að lýsa of náið til að
koma áhorfendum hér á óvart)
og við höidum að það hafi
heppnazt nokkuð vel. Til að
mynda fórum við með leikinn
út á land heima og á einum
staðnum kom kona til okkar og
sagði: — Einkennilegt. Maður
situr hér í sal sem maður gjör-
þekkir en samt finnst manni
allt I einu sem maður sé
kominn til S-Afríku. Svipuð
viðbrögð fengum við líka I Fær-
eyjurn."
Sarkola heldur því fram, að
einþáttungurinn sé kannski
fyrst og fremst „leikaraverk"
eins og hann orðar það — þar
sem leikararnir fái og verði að
leggja sig alla fram. Borgar og
Roland eru líka sammála um að
verkið sé töluverð þolraun,
sem ekki er kannski að undra
þegar þess er gætt að þarna eru
það aðeins tveir leikarar, sem
eru á sviðinu meira og minna í
tvo tíma — „við látum dæluna
ganga, og oft impróvíserað,
þannig að þetta krefst ákaflega
mikillar einbeitingar."
íslenzkir
áhorfendur lífiegri?
Við beinum nú athyglinni að
Borgari og veru hans I Finn-
landi. Borgar er búinn að vera
nú um þrjú ár í Finnlandi, fyrst
hjá Lilla Teatern en lék slðan í
fyrra hjá Vasaleikhúsinu en
hefur nú upp ásíðkastið starfað
sem fastráðinn leikari hjá Lilla
Teatern. Hann er nú spurður að
þvi hvernig sé að leika fyrir
Finna og hvernig finnskir
áhorfendur séu í samanburði
við hina íslenzku. „Mér líkar
ágætlega við finnska áhorf-
endur, “ svarar hann, „en eftir
þessar tvær sýningar sem ég
hef séð síðan ég kom hingað er
ég samt ekki frá því að íslenzkir
leikhúsgestir séu líflegri. Ég
ætti samt kannski að bíða með
að fullyrða neitt um það fyrr en
eftir helgi — þegar við höfum
sjálfir staðið frammi fyrir
íslenzkum áhorfendum.“
Borgar segir ennfremur að í
verkefnavali sé Lilla Teatern
e.t.v. ekki svo ýkja frábrugðið
reykvísku leikhúsunum, því að
á sama hátt og þau leggi mikið
upp úr nýjum íslenzkum
verkum með sígildum erlend-
um verkum í bland, hafi Lilla
Teatern sfna finnsk-sænsku
línu en einnig taki það fyrir
klassísk verk og hafi á leikár-
inu sem er að liða sýnt bæði
verk eftir Gorki og Moliére.
„Já,við reynum að vinna náið
með innlendum höfundum
jafnframt því sem við leitumst
á sama tíma að dusta rykið af
verkum eldri meistara," segir
Sarkola þegar þetta er borið
undir hann. Roland og hann
eru sammála um að Lilla
Teatern verði naumast kallað
„tilrauna-leikhús" í venjuleg-
um skilningi, enda ekki fjár-
hagslegur grundvöllur fyrir
slíku leikhúsi. „Við sýnum ekki
nema 4—5 verk á ári,“ segir
Sarkola, „þannig að við verðum
að leitast við að fara bil beggja
en hins vegar tökum við aðeins
upp þau verk sem við höfum
trú á, teljum hafa eitthvert
raunhæft gildi og viljum sjálf
koma upp sýningú á.“
Rætt við
Borgar
Garðarsson
og félaga hans í Lilla Teatern
sem
kj allar anum
Aðskilnaðar-
stefnan í
Þjóðleikhús-
—N
Li