Morgunblaðið - 15.10.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1976
Athugasemdir vegna grein-
ar próf. Halldórs Halldórs-
sonar í Mbl. 10. október sl.
Prófessor Halldór Halldórsson
hefur í grein, sem birtist i
Morgunblaðinu s.l. sunnudag, lýst
áhyggjum sínum vegna tiltekinna
ákvæða í tillögum um breytingar
á reglugerð heimspekideildar há-
skólans sem nú liggja í Mennta-
málaráðuneytinu og biða staðfest-
ingar. Sjálfsagt eru flestir eða all-
ir lesendur blaðsins sammála
prófessor Halldóri um það að illt
sé í efni ef heimspekideild og
háskólaráð láta frá sér fara tillög-
ur sem stofna í voða framtíð
íslenskrar tungu og bókmennta
og vamti ég því að þeir séu fúsir
að hlýða á hvað einn af tilræðis-
mönnunum hefur fram að færa
sér til málsbóta. Heimspekideild
og háskólaráð hafa gefið sér all-
langan tíma til að fjalla um þær
tillögur sem hér eru til umræðu
og greitt um þær atkvæði oftar en
einu sinni á hvorum stað.
Tilræðismennirnir eru því býsna
margir og ættu menn að kynna
sér rækilega efnisatriði málsins
áður en þeir slá því föstu að pró-
fessor Haildór boði réttan skiln-
ing á afleiðingum þessara reglu-
gerðarbreytinga..
Ástæður til breyting-
anna
A undanförnum árum hefur
stúdentum í Háskóla íslands, ekki
síst í heimspekideild, fjölgað
mjög og allar líkur eru til (studd-
ar tölvuspám) að þeim haldi
áfram að fjölga, a.m.k. næsta ára-
tug. Þetta eru staðreyndir sem
stjórnendur skólans verða að
horfast í augu við hvort sem þeir
telja þessa þróun að öllu leyti
æskilega eða ekki. í heimspeki-
deild hefur það mjög viljað
brenna við á undanförnum árum,
eða a.m.k. þann tíma sem nú-
verandi námsskipan hefur verið í
gildi, að það tæki stúdenta mun
lengri tíma að ljúka námi sínu en
ráð er fyrir gert, svo og að tiltölu-
lega mjög mikill hluti þeirra
hverfi frá náminu og Ijúki aldrei
neinu fullnaðarprófi í deildinni.
Þetta á sér sjálfsagt margar
orsakir. Vera má að ýmsir skrái
sig þar til náms án þess að hafa í
hyggju að Ijúka lokaprófi. Þá
kann að vera að fólk neyðist til að
nota langan tíma til námsins eða
hverfa alveg frá því af efnahags-
ástæðum. Þrátt fyrir þetta sýnist
mörgum stúdentum og kennurum
í deildinni að hluti vandans sé
skipulagslegur, þ.e. að náminu sé
að ýmsu leyti óhaganiega fyrir
komið. Skal það ekki rakið frekar
en aðeins á það beni að tilgangur
með breytingum er m.a. að bæta
úr þessu svo að tími stúdenta og
kennara megi nýtast sem best.
Annað meginmarkmið með
breytingunum er að gera náms-
skipan deildarinnar sveigjanlegri
með meíri kostum á fjölbreyti-
legri samsetningu námsþátta eftir
þörfum og áhugamálum einstakra
stúdenta. Þetta má kalla eðlilega
afleiðingu af almennum breyt-
ingum, sem orðið hafa í skóla-
kerfinu að undanförnu, svo og af
fjölgun stúdenta og örum þjóð-
félagsbreytingum sem gera það æ
erfiðara að segja fyrir um hvers
konar menntunar sé þörf í þjóð-
félagi framtíðarinnar.
Meginhlutverk B.A. námsins í
heimspekideild var í upphafi
menntun kennara fyrir miðskóla-
stigið. Þetta skólastig hefur nú
verið sameinað barnaskólastiginu
í grunnskóla sem kunnugt er og
stofnaður kennaraháskóli sem
hefur það hlutverk að mennta
a.m.k. verulegan hluta þeirra
kennara sem þörf er fyrir á þessu
skólastigi. Þótt kennarar í heim-
spekideild muni lengst af hafa
litið svo á að B.A. námið væri ekki
nægileg undirbúningsmenntun
fyrir menntaskóla hefur raunin
orðið sú að mjög margir kennarar
með B.A. próf hafa verið fast-
ráðnir til starfa í menntaskólum
og öðrum framhaidsskólum og
veldur þar miklu stóraukin þörf
fyrir kennara á framhalds-
skólastigi vegna þenslu í þessum
hluta skólakerfisins. Með
yfirvalda ef vikið verður frá svo
sjálfsögðum kröfum.
Ágreiningsatriðin
Ég geri ráð fyrir að prófessor
Halldór gæti tekið undir margt af
því sem að framan greinir um
ástæður til breytinga, en þótti þó
eðlilegt að setja ágreiningsatriðin
inn í sitt rétta samhengi.
Meðal þeirra greina sem kenna
á i heimspekideild eftir fyrir-
hugaða reglu'gerðarbreytingu eru
þessa þrjár, sem allar eru
kenndar þar samkvæmt núgild-
andi reglugerð þótt misgamlar
séu:almenn bókmenntafræði,
almenn málvísindi, íslenska. Ekki
hirði ég að lýsa því hvað felst í
Tilræði eða
breytingartillögum heimspeki-
eildar er reynt að koma nokkuð til
móts við þarfir menntaskólannu
með því að gera auknar kröfur í
aðalgrein til B.A. prófs.
Þenslan á framhaldsskólastigi
hlýtur að hægja nokkuð á sér á
næsta áratug eða á þeim tima
þegar faríð verður að útskrifa
fólk frá háskólanum með nýja
gerð af B.A. prófi. Á sama tíma
má ætla að stúdentum fjölgi veru-
lega í heimspekideild, eins og fyrr
segir. Þetta þýðir að verulegur
hluti þeirra stúdenta sem Ijúka
prófi frá deildinni á þessum tíma
mun að loknu prófi hverfa til
annarra starfa en kennslu. í dag
er erfitt að sjá fyrir hver þau
störf muni verða nema að tak-
mörkuðu leyti. Þess vegna sýnist
það vera skynsamleg stefna að
skipuleggja nám í heimspekideild
þannig að allverulegt svigrúm sé
til einstaklingsbundinnar
samsetningar þeirra námsþátta
sem þar eru kenndir. I reglu-
gerðartillögunum er þó ekki gert
ráð fyrir eftirlitslausu frelsi
heldur er samsetning námsins
háð reglum sem stjórnendu-
deildarinnar setja og frávik háð
samþykki þeirra. Er þetta gert til
að tryggja fræðilegt gildi náms-
ins.
Það hlýtur hins vegar að vera
hlutverk stjórnvalda en ekki
háskólans að ákveða hvaða starfs-
réttindi hvert próf veitir og leið-
beina stúdentum á þann hátt um
það hvers konar nám sé líklegast
til að gefa kost á ákveðinni at-
vinnu að prófi loknu. Þannig virð-
ist mér það t.d. sjálfsagður hlutur
að það verði gert að skilyrði fyrir
skipun í kennarastöðu á fram-
haldsskólastigi að menn hafi B.A.
próf þar sem aðalkennslugrein
þeirra sé aðalgrein. Það hlýtur að
vera algerlega á ábyrgð fræðslu-
þessum greinum nema hvað rétt
er að minna rækilega á að til
prófs í íslensku ber mönnum að
lesa bæði íslenskar bókmenntir
og íslenska málfræði. tslenska er
þvi ein grein og óskipt í deildinni
eftir sem áður. Aðsókn að þessari
grein hefur á undanförnum árum
verið mjög mikii og mun meiri en
að hínum greinunum báðum, sem
vonlegt er. Ég tel ekki nokkra
ástæðu til að ætla annað en svo
margir muni útskrifast á næstu
árum með íslensku (mál og bók-
menntir) sem aðalgrein að alveg
verði fullnægt þörf fyrir islensku-
kennara á framhaldsskólastigi og
jafnvel einnig í efstu bekkjum
grunnskóla. Ef fræðsluyfirvöld
eru smeyk við að eiga nokkuð á
hættu í þessum efnum hafa þau í
hendi sér að leiðbeina stúdentum
sem vilja verða íslenskukennarar
með þvi að auglýsa þá ætlun sína
að skipa engan kennara i íslensku
% Um sama leyti og Bohuslav Choupnek, sem
gegnir embætti utanríkisráðherra Tékkóslóvakíu,
kom í opinbera heimsókn til Lundúna f boði brezku
stjórnarinnar um miðjan september, birti The
Sunday Times þessa grein, sem er eftir BERNARD
LEVIN. Heimboð þetta vakti athygli og úlfaþyt
nokkurn, þar sem ýmsum þykir óviðeigandi, að
ríkisstjórnir lýðræðisríkja skiptist á kurteisisheim-
sóknum við leppstjórnir Sovétríkjanna, en aðrir
telja slfkar heimsóknir sjálfsagðar á tfmum
„détente“ eða slökunarstefnu í samskiptum austurs
og vesturs.
Utanrikisráðherrar geta ekki
leyft sér að vera vandfýsnir i
umgengni sinni við annað fólk.
Starf þeirra er þess eðlis, að
þeir hljóta að blanda geði við
alls konar vafasamar og óæski-
legar persónur. Það sama má
auðvitað segja um þá, sem reka
hóruhús, en nágrannar slíkra
staða geta þó alla vega kvartað
yfir háreysti og hurðaskellum
þar um nætur, og jafnvel er
hægt að krefjast þess að húsa-
leiga f hverfinu sé lækkuð þeg-
ar það fer að fá á sig óorð. Á
sömu lund hlýtur mat okkar að
vera á nýjasta hneyksli brezku
stjórnarinnar þar sem hún
traðkar á almennu velsæmi og
mannúðarstefnu. Um þessar
mundir geta Sovétríkin hrósað
happi. Þau hafa loks unnið sig-
ur í máli, sem hefur verið þeim
mikið keppikefli árum saman.
„Utanrikisráðherra
Tékkóslóvakiu" er að koma í
opinbera heimsókn til Bret-
lands.
Eins og ég hefi þráfaldlega
bent á er Bohuslav Chotjpnek
ekki frekar utanríkisráðherra
Tékkóslóvakfu en ég.
Tékkóslóvakfa hefur ekki frek-
ar utanrfkisstefnu en ríkið
hafði árið 1942, og ástæðan er
sú sama og þá: Herseta ófyrir-
leitins og grimmlynds óvinar
hjá þessari stoltu þjóð i fögru
landi er staðreynd, og
Tekkóslóvakia er ekki annað en
hjáleiga f heimsveldi þessa
óvinar. Akvörðun um stefnu í
utanrfkismálum jafnt sem
innanríkismálum er ekki tekin
í Prag, heldur Moskvu. Þótt
brezka stjórnin hafi 'ekki
lengur þá afsökun, að Harold
Wilson sé í forsæti, þá er
maðurinn sem hingað kemur
alls ekki fulltrúi tékknesku
þjóðarinnar, heldur er hann að-
eins einn úr mjög fámennum
hópi tékkneskra föðurlands-
svikara, sem eru svo gjör-
sneyddir sjálfsvirðingu og
heiðarleika, að þeir eru fúsir til
að þjóna heimsvaldasinnunum,
— jafnvel þegar þeir fyrirskipa
skefjalausar ofsóknir á hendur
hverjum þeim, sem minnist
einu orði á það, að stjórnin, sem
komst til valda og rfkir f skjóli
sovézkra skriðdreka, hefur alls
engan stuðning meðal þjóðar-
innar. Ef tékkneska þjóðin
hefði sjálfsforræði, þá væri
löngu búið að sækja Bohuslav
Choupnek til saka fyrir föður-
landssvik og glæpi þá, sem
hann hefur vissulega drýgt. Og
þetta er maðurinn, sem brezka
stjórnin býður velkominn.
Ymsir þingmenn Verkamanna-
flokksins mundu. hafa uppi
harkaleg mótmæli jafnt i orði
sem á borði ef fulltrúi stjórnar-
innar i Suður-Afríku kæmi
hingað, en sömu menn munu
BOHUSLAV
CHOUPNEK —
hann á að baki
sér einn stórkost-
legasta svikaferil
í sögu Tékkólsóvakíu,
en er nú hossað
sem fulltrúa
tékknesku þjóðarinnar
í veizlusölum erlendis.
í um-
boði
hvers var hann
kominn?
nú fagna. Þeir munu rifast um
boðskort á samkomur, sem
haldnar verða Bohuslav Choup-
nek til heiðurs, svo ekki sé
minnzt á ánægjuna yfir áfeng-
inu sem falt verður fyrir ekkert
í veizlunum.
Heimboð stjórnarinnar til
Bohuslav Choupnek er hneisa.
Ekki einungis af stjórnmálaleg-
um ástæðum, heldur einnig af
ástæðum, sem snerta persónu
hans sjálfs. Sök hans er ekki
aðeins sú, að hann er ekki full-
trúi fyrir eitt eða neitt I Tékkó-
slóvakíu. Ég er heldur ekki að
amast við því út af fyrir sig, að
opinberum aðila frá sovézkri
nýlendu sé boðið að koma
hingað og koma fram fyrir
hönd stjórnar ríkis, þótt vissu-
lega sé það hin mesta óhæfa.
En svikaferill Choupneks er
einn hinn stórkostlegasti, sem
um getur i sögu Tékkóslóvakiu.
Hann dvaldist í Moskvu um
nokkurt skeið undir þvi yfir-
skini að hann væri að sir>na þar
fréttaflutningi fyrir tékkneskt
blað, þótt ekki sé vitað til þess
að hann hafi nokkurn tima
komið nálægt blaðamennsku.
Síðan var hann sendur til Prag
og gerður þar að aðstoðar-
menntamálaráðherra i stjórn
hins alræmda Novotnys, þótt
hann væri enn siður fær um að
gegna því starfi. Hlýðni hans og
þjónkun við hina sovézku hús-
bændur var bráðlega við brugð-
ið. Hann var boðinn og búinn
að framkvæma hvað sem farið
var fram á þótt það bryti aug-
ljóslega Lbága við hagsmuni
þjóðar hans.
Arið 1968 var hann skipaður
innanrikismálaráðherra fyrstu
leppstjórnarinnar, sem Sovét-