Morgunblaðið - 15.10.1976, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1976
um hafði verið gert viðvart um það. Bret-
ar létu í veðri vaka að þeir hefðu skilning
á verndunarsjónarmiðum. Þeir láta nú
slitna upp úr öllum samkomulagsumleit-
unum með því að virða friðunarráðstafan-
ir að vettugi.
Hótanir þeirra hafa að vísu beinzt i þá
átt, að við þvi mætti búast að herskipa-
vernd yrði aftur tekin upp. Við mótmæl-
um slíkri endurtekinni valdbeitingu harð-
lega. Jafnframt skulum við halda jafn-
vægi okkar, rasa ekki um ráð fram og
gæta þess að sá vinnur sigur að lokum,
sem meiri stillingu og þolgæði sýnir."
Frydenlund og
Luns segjast
reiðubúnir
að beita
áhrifum sínum
Knut Frydenlund, utanríkisráðherra
Norðmanna og dr. Joseph Luns, fram-
kvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins,
lýstu báðir eftir að flotinn var aftur kom-
inn inn vilja sínum til að reyna að miðla
málum. ,,Ég er reiðubúinn að beita áhrif-
um mínum við Breta,“ sagði Luns við
Einar Ágústsson utanríkísráðherra, „til
þess að draga úr hernaðaríhlutuninni“.
Frydenlund lýsti því jafnframt í norska
stórþinginu, að hann og norska stjórnin
reyndu einnig að beita áhrifum sínum til
þess að brezka stjórnin drægi freigáturn-
ar aftur út fyrir 200 mílna mörkin.
„Norska stjórnín telur að deilan verði
ekki leyst á meðan herskip brezka flotans
eru innan lögsögu Islands," sagði Fryden-
lund og bætti því við að freigáturnar yrðu
að fara þaðan.
Stjórnmálaslitin
Joseph Luns ræddi við Kissinger og
Ford og jafnframt við Callaghan og Wil-
son, en allt kom fyrir ekki. Hinn 19.
febrúar 1976 gaf svo ríkisstjórn tslands út
yfirlýsingu, þar sem stjórnmálasambandi
milli tslands og Bretlands var slitið. Var
þetta fyrsta sinni, sem tsland sleit stjórn-
málasambandi við annað ríki. Forsenda
slitanna var flotaihlutun, ásiglingar og
veiðar á friðuðum svæðum. Vegna þessara
atburða var fastaráð NATO kvatt saman
og erlendir fréttaskýrendur lýstu áhyggj-
um Bandaríkjastjórnar yfir þróun mála.
Hattersley var þá staddur í Ztirich og
ræddi þar um íslenzku ríkisstjórnina og
kvað ekki unnt að ræða við hana vegna
ágreinings innan hennar. Ólafur Jóhann-
esson dómsmálaráðherra sagði að þetta
væru ímyndanir hjá Hattersley, „enda
hafi hann (Hattersley) aldrei komizt nið-
ur á jörðina í þessu rnáli," eins og dóms-
málaráðherra sagði í viðtali við Morgun-
blaðið. Skömmu siðar fréttist af ferð Fryd-
enlunds til Brússel, þar sem hann átti
viðræður við Luns. Lítið var vitað um
hvað þeim tveimur fór í milli, en Einar
Ágústsson upplýsti að þessi för hefði ekki
verið farin að áeggjan lslendinga, en rík-
isstjórninni hafi verið kunnugt um hana.
Stuðningur við
íslendinga
í marzbyrjun var haldinn í Kaupmanna-
höfn fundur forsætisnefndar Norður-
Iandaráðs. Nefndin gaf út yfirlýsingu um
fiskvciðideiluna milli íslendinga og Breta
og eftir útgáfu hennar var svo litið á sem
hún væri diplómatískur sigur fyrir Islend-
inga en áfall fyrir Breta. Geir Hallgríms-
son sagði í viðtali við Morgunblaðið um
yfirlýsinguna: „Ég álít að við hefðum ekki
getað fengið sterkari yfirlýsingu fra Norð-
urlandaráði,“ en að auki sagði Geir að
þess bæri að geta að ekki væri ætlazt til
þess að Norðurlandaráð samkvæmt sam-
þykktum sínum gæfi út yfirlýsingar um
utanríkismál og því síður um deilur eins
rikís við riki utan ráðsins. Hins vegar
vildu menn að ekki léki vafi á því hvernig
Norðurlandaráð liti á landhelgismálið.
Þess vegna gaf forsætisnefndin út þessa
yfirlýsingu. í Kaupmannahöfn hélt síðan
forsætisráðherra blaðamannafund, þar
sem mikill áhugi var á fískveiðídeilunni.
Þar sagði Geir að skilyrði fyrir frekari
viðræðum við Breta væru að herskipin
færu út úr fiskveiðilögsögunni og aukin
skilningur þeirra á málstað Íslendinga.
Rétt fyrir miðjan marz ná svo lslending-
ar samningum við Norðmenn. Norðmenn
fengu leyfi til veiða innan fiskveiðilögsög-
unnar og selja Norðmenn tslendingum
sjálfdæmi í að ákveða hámarksafla og ná
veiðiheimildir aðeins til línu- og hand-
færaveiðara, en botnvörpuveiðar voru
bannaðar. Einar Ágústsson sagði í viðtali
við Morgunblaðið að hann liti svo á að hér
væri um að ræða timamótasamning, þar
sem þetta væri í fyrsta skipti, sem strand-
ríki gæti einhliða ákveðið hámarksafla.
Yrði það ákvörðun sjávarútvegsráðuneyt-
isins, hve Norðmönnum yrði leyft að veiða
mikinn afla hér við land. Hinn 20. marz
gera Islendingar síðan samkomulag við
Færeyinga, sem fá heimild til þess að
veiða 17 þúsund tonn á linu á ári, en þar
af voru 8 þúsund tonn þorskur. Saltfisk-
togurum Færeyinga var með samkomulag-
inu bannað að stunda veiðar innar 200
mílna, en áður hafði leyfi verið í gildi
fyrir tvo slika.
Niðurstaðan, sem blasir við umheimin-
um er sem sagt — allir geta samið við
Islendinga, nema Bretar. Það er því alls
ekki skrítið, þótt menn hafi farið að velta
fyrir sér, hvort eitthvað væri að Bretum
og 24. marz kom Alexander Solzhenitsyn
fram í viðtali i BBC. Rithöfundurinn var
þar ómyrkur i máli og sagði Bretum misk-
unnarlaust til syndanna. Hann minntist á
fiskveiðideiluna við Islendinga og sagði.
„Þið ákváðuð að staðfesta hreysti ykkar í
augum umheimsins og endurheimta
sjálfsvirðingu ykkar, þá sýnduð þið óvið-
jafnanlega dirfsku gagnvart íslandi, gagn-
vart Spáni — löndum, sem ekki gátu svar-
að í sömu mynt.“ Þessi yfirlýsing og aðrar
um Breta fóru óneitanlega i taugarnar á
Bretum og Wilson forsætisráðherra svar-
aði rithöfundinum í neðri málstofu brezka
þingsins og vísaði þar á bug ummælum
hans. En á þessum tíma hafði Wilson
kunngert þá ákvörðun sína að hann hygð-
ist segja af sér sem leiðtogi brezka Verka-
mannaflokksins og Callaghan og Michael
Foot börðust um leiðtogasætið. Skapaðist
þá óvissa um hver yrði utanríkisráðherra
Breta og hver stefnubreyting yrði í kjöl-
far þess.
Callaghan
tekur við
af Wilson
Callaghan tók við af Wilson og sigraði
Foot innan Verkamannaflokksins. Islend-
ingar höfðu hálft í hvoru vonazt til þess að
Foot sem var róttækur færi með sigur af
hólmi í viðureigninni við Callaghan og
þegar það gerðist ekki litu menn nokkuð
daprir á framtíð og þróun landhelgismáls-
ins. Þótti mönnum ólíklegt af fyrri
Vestur-þýzku ráðherrarnir Hans Júrgen Wischnewski (lengst til vinstri á myndinni) og Fritz Logemann. ræða
við íslenzku ráðherrana Einar Ágústsson og Gunnar Thoroddsen f Reykjavfk f október 1975.
Stórsil
Btetar
aidrei \
Bretar ?f;LySuiputn'