Morgunblaðið - 15.10.1976, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. OKTÖBER 1976
21
Annað hljóð
frá Þjóðverjum
Örfáum dögum siðar eru þeir Einar
Ágústsson og Gunnar Thoroddsen sem sat
viðræðufundi um landhelgismál á þessum
tima vegna veikinda Matthiasar Bjarna-
sonar, komnir út til Bonn til viðræðna við
Hans-JUrgen Wischnevski aðstoðarutan-
rikisráðherra Vestur-Þýzkalands. Þá á
sama tíma hrópa brezkir togarasjómenn á
Islandsmiðum á herskip, en samninga-
nefnd Þjóðverja slakar verulega á kröfum
sínum í Bonn. Hinn 24. nóvember er svo
samkomulag við Þjóðverja lagt fyrir Al-
þingi, þar sem Þjóðverjar skulbinda sig til
þess að veiða ekki meira en 5 þúsund tonn
af þorski. Daginn eftir tilkynnti William
Rodgers, flotamálaráðherra breta, að
hann hefði „með harm í huga, ekki með
bræði, heldur með trega“ ákveðið að
senda flotann gegn islenzkum varðskipun-
um. Geir Hallgrimsson hvatti í ræðu á
Alþingi þjóðina til órofa samstöðu og ein-
ingar. I samningaviðræðunum, sem Is-
lendingar höfðu átt við Breta höfðu þeir
boðið þeim 65 þúsund tonn af þorski á ári.
Með hliðsjón af ákvörðun Breta um að
senda herskip á Islandsmið ákvað islenzka
ríkisstjórnin að afturkalla tilboð sitt og
var því lýst yfir að það yrði ekki boðið að
nýju, enda var þá komin út svokölluð
„svört skýrsla", sem sýndi fram á mun
verri stöðu þorskstofnsins við Island en
áður hafði verið vitað.
NATO-fundur í
uppnám vegna
atburða
á íslandsmiðum
11. desember var utanríkisráðherra-
fundur Atlantshafsbandalagsins haldinn í
Brtlssel. Einar Ágústsson sat fundinn og
ræddi þar m.a. við Luns um landhelgis-
málið, en jafnframt var ákveðinn fundur
með James Callaghan, utanrikisráðherra
Breta. Hans-Ditrich Gencher utanrikisráð-
herra Þjóðverja lýsti þar yfir því að Þjóð-
verjar hefðu gefið eftir í deilunni við
Islendinga vegna hins mikilvæga hlut-
verks landsins í vörnum vestrænna þjóða.
Beindi hann sérstaklega orðum sinum til
Callaghans og skoraði á hann að taka upp
viðræður við Islendinga. Þennan sama
dag gerðu dráttarbátar og birgðaskip
fólskulega árás á varðskipið Þór í mynni
Seyðisfjarðar, svo að varðskipið varð að
skjóta föstum skotum til þess að verja sig.
Luns lýsti þvi þá yfir að brezku skipin
gerðu aðeins illt verra á Islandsmiðum og
Einar og Callaghan áttu einkafund í
Brtlssel. Einar sagði i viðtali við Morgun-
blaðið að. ekkert raunhæft hefði komið
fram á fundinum, þeir hefðu aðeins mót-
mælt hvor við annan. Geir Hallgrímsson
sagði að ofbeldi Breta lýsti virðingarleysi
þeirra fyrir lögum og rétti. Þennan atburð
kærðu Islendingar fyrir Öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna svo og NATO-ráðinu.
Leikurinn æsist
og stjórnmála-
slit nálgast
Árið 1976 var rétt hafið, er ásiglingar
herskipanna á varðskipin hófust af miklu
offorsi. Andromeda sigldi á varðskipið
Þór og rikisstjórn Islands lýsti því að ef
brezku skipin héldu uppteknum hætti
neyddust Islendingar til þess að slíta
stjórnmálasambandi við Breta. En Geir
Hallgrimsson forsætisráðherra hafði varla
sleppt orðinu, fyrr en Brezka freigátan
Leander — strax tveimur dögum siðar
sigldi á Þór. Joseph Luns ákvað þá að
koma til Islands og Jafnframt lýsti Banda-
rikjastjórn sig fúsa til þess að veita aðstoð.
Eftir áreksturinn við Leander var ákveðið
að taka ákvörðun um stjórnmálaslit að
loknum sjóprófum.
Luns sagði, er hann kom til íslands, að
hann vonaðist til þess að geta bægt frá því
hættuástandi, sem myndazt hefði við ís-
land, en siðan átti hann fund með
Callaghan i Brússel sem þangað kom til
þess að sitja fund Efnahagsbandalags
Evrópu. lslendingar lýstu þvi næst yfir
því að kölluðu Bretar ekki út flotann,
myndi stjórnmálasambandi slitið. Allt
virtit nú benda til þess að svo yrði, en þá
gerðist hið óvænta — Bretar drógu brezka
flotann út fyrir og Wilson bauð Geir Hall-
grímssyni til London til viðræðna. Á sama
tima ræddi Frydenlund við Hattersley i
Osló og brezk blöð hrópuðu „uppgjöf'.
Geir Hallgrímsson, forsætisráðherra og Harold Wilson heilsast úti fyrir
Downingstræti 10 er Geir kom þangað til viðræðna 27. janúar 1976.
Fundur Wilsons
og Geirs
Hallgrímssonar
Menn fögnuðu þessari þróun mála. Tals-
menn stjórnarandstöðunnar á Alþingi
töldu það vera sigur Islendinga að flotinn
hafði farið út fyrir fiskveiðilögsöguna,
enda kom á daginn, að þar myndaðist hið
sérkennilegasta ástand, togararnir
veiddu, en hlýddu varðskipunum um leið
og þeim var fyrirskipað að hifa inn veiðar-
færin. Viðræðufundurinn fyrsta daginn
var óvenju Iangur og undruðust menn það
mjög. Á meðan á fundinum stóð klippti
varðskipið Týr á togvíra brezks togara. En
þrátt fyrir langa og stranga fundi varð
ekkert samkomulag í London og Geir Hall-
grímsson fór erindisleysu. Ríkisstjórn ís-
lands lýsti því að hugmyndir Breta um
lausn væru óaðgengilegar, en ríkisstjórn-
in lýsti sig reiðubúna til viðræðna um
samkomulag til skamms tíma. Callaghan
lýsti því jafnframt yfir að Bretar tækju
tilboði um viðræður um skammtímasamn-
inga og 5. febrúar lýsti utanrikisráðherra
Breta því að hann væri reiðubúinn að fara
til Islands. Þennan sama dag klippti varð-
skipið Baldur á togvíra brezks togara og
svar Breta var að senda brezka flotann inn
fyrir mörkin á ný. Geir Hallgrimsson sagði
um þessa ákvörðun: „Þessi ákvörðun er
hörmuleg og fljótfærnisleg og raunar
óskiljanleg. Aðgerðir varðskipsins Bald-
urs áttu sér stað á friðunarsvæði og Bret-
Sjá nœstu
síðu A
Frí útifundinum gegn pýzku samnmgunum
*«<»*
Fri útifundinum gegn brezku samningunum
Mótmæli, sem lítið varð úr
UTLENDINGUR, sem mikil
kynni hafði haft af fslending-
um, sagði eitt sinn, að þeir
væru menn stundarinnar. Þeir
gætu gert mikið veður út af
hlutum, en sfðar rynni þeim
reiðin. Kannski má segja slfkt
um suma tslendinga, a.m.k. þá,
sem mótmæltu þýzku samning-
unum á útifundi á Lækjartogi
27. nóvember I fyrra. Fundur-
inn var ekki fjölmennur sé
hann borinn saman við aðra
fundi. Samkvæmt mati lögregl-
unnar tóku um 4 þúsund manns
þátt f fundinum og til saman-
burðar má geta þess að sams
konar áætlun um útifund 1973,
er mótmælt var flotafhlutun
Breta, hljóðaði upp á 25 þús-
und manns.
Fundarboðandi til þessa
fundar gegn þýzku samningun-
um var Samstarfsnefnd um
verndun landhelginn'ar eins og
hún var kölluð. Þessi sama
nefnd boðaði til útifundar á
sama stað hinn 2. júnf sfðastiið-
inn og þá til þess að mótmæla
samningunum við Breta. Þann
fund sóttu samkvæmt mati lög-
reglunnar um 2.500 manns og
það þótt fundarboðendur hafi
verið nefndin, sem áður er
nefnd, en að henni stóðu sam-
tök á borð við Alþýðusamband
lslands, Sjómannasamband Is-
lands, Verkamannasamband fs-
lands, Farmanna- og fiski-
mannasamband fslands, Félag
áhugamanna um sjávarútvegs-
mál, Alþýðubandalagið, Al-
þýðuflokkurínn, og Samtök
frajálslyndra og vinstri manna.
En þótt stjórnarandstaðan
hafi verið á móti samningun-
um, voru allir þingmenn henn-
ar það ekki. Sem dæmi má
nefna að einn þingmanna Al-
þýðuflokksins lýsti þvf, er
brezku samningarnir voru
kunngerðir, að hann styddi
samkomulagið. Jafnframt
hafði þingmaður Alþýðuflokks-
ins, sem mótmælt hafði þýzku
samningunum rétt um þann
mund, er samið var við Breta,
lýst þeirri skoðun sinni, að
reynslan hefði kennt sér að það
hefði verið rangt að vera á móti
þeim samningum. Þeir hefðu
reynzt til hagsbóta fyrir fslend-
inga.