Morgunblaðið - 10.02.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. FEBRUAR 1977
Aætlanir hafa brugðist hrapallega
% OLÍAN — Norðursjávar-
olían hefur borið hæst í.frétt-
um af hafsbotnsvinnslu „svarta
gullsins", en Bandaríkjamenn
hafa árum saman verið með
olíuturna undan ströndum sin-
um.
saman sólargeislum. Sfðan
segja þeir, að þetta sýni, að
Bandaríkjamenn viti, að þeir
séu á réttri leið. En sú vit-
neskja, sem ég hef aflað mér
hjá opinberum aðilum, leiðir
allt annað í ljós.
Æðsti yfirmaður áætlana um
nýja orkugjafa, Dr. Robert
Hirsch, sem er ábyrgur fyrir
billjón dollara fjárhagsáætlun,
hefur tekið sólarprógramm sitt
Fyrir rúmum þremur árum,
1976, í kjölfar hinna miklu
verðhækkana Opec-landanna á
olíu, lagði Nixon forseti fram
mikla áætlun, sem miða skyldi
að því, að Bandaríkin yrðu óháð
innflutningi orku 1985. Þegar
Carter tekur nú við embætti,
mun hann komast að raun um,
að í stað þess að markinu ætti
að vera náð, áður en tveimur
kjötrimabilum lýkur, er það
horfið inn í fjarlæga fram-
tíð. Þessum þremur árum hef-
ur verið varið til að koma upp
nýjum vandamálum, fresta
ákvörðunum, komast hjá verð-
hækkunum, kynda undir vonir
um kynjalyf og allra meina
bætur og — umfram allt —
leyfa orkuneyzlunni að halda
áfram að aukast. Plutonium og
endurframleiðsla hefur komið í
stað margs konar fyrri kvíða út
af kjarnorkunni. Frestun á að
leyfa kjarnorkuver, sem og
frestun á ákvörðunum á flest-
um sviðum orkumála hefur
dregið máttinn úr framleiðend-
um orku og eldsneytis.
Neitun á því að leyfa hækkun
á orkuverði hefur valdið orku-
fyrirtækjum fjárhagsvandræð-
um, svo að þau hafa átt erfitt
um fjárfestingar, en um leið
hefur ekki orðið um neina
hvatningu að ræða fyrir neyt-
endur, hvað þá þrýsting, til að
spara orku. Sérstaklega hefúr
sólarorkunni verið haldið fram
af ráðamönnum og fé verið
veitt rikulega til að kanna
þessa „hentugu og óþrjótandi"
auðlind, sem gæti ef til vill orð-
ið til að bjarga orkumálum
bandarísku þjóðarinnar eins og
Norðursjávar olian varð bjarg-
vættur Breta.
Kjarnorkuútflutningur
Bjartsýnismenn I orkuiðnað-
inum I Washington telja sér nú
trú um það, að þegar Carter
hafi loks gefizt timi til að
glugga I bækurnar, fari ekki
hjá því, að hann reki augun í
vitleysurnar og mistökin, sem
valda því öngþveiti, sem ríkir I
stefnu Bandaríkjanna i orku-
málum um þessar mundir.
- SVIPMYND FRA ORKU-
KREPPUNNI'73 —
„Sparneytnari" bilar var eitt af
lausnarorðum í orkukreppunni
þegar Arabarnir skrúfuðu fyrir
olíuna. Sumsstaðar komst
hesturinn meira að segja aftur
á malbikið, eins og á þessari
mynd frá Þýzkalandi. En
Bandarikjamenn virðast eiga
býsna erfitt með að breyta við-
horfum sínum til aflmikilla —
og orkufrekra — bifreiða.
Bretland og önnur iðnaðarríki,
hvernig sem áætlunum þeirra
um sjálfstæði í orkumálum er
háttað, verða að óska og vona,
að bjartsýnismennirnir hafi
rétt fyrir sér, og að Carter muni,
taka að sér þá þróttmiklu for-
ustu i orkumálum, sem svo
átakanlega skortir í dag.
Með bjartsýnismönnum á ég
ekki eingöngu við menn I sam-
bandi við kjarnorkuiðnaðinn,
en varðandi hann eru margir
ráðamenn mjög svartsýnir enn
í raur og veru, hvað nánustu
framtlð snertir. Westinghouse
Electric, sem sennilega er eini
meiriháttar sölufyrirtæki
kjarnorku, þó að það láti illa af
útkomu siðastlíðins árs, er lög-
sótt skömmu eftir hið mis-
heppnaða ævintýri sitt, er það
hugðist tryggja sér úranium í
framtiðinni.
Með bjartsýnismönnum á ég
við þá, sem frá óvilhöllu sjónar-
miði hafa fylgzt með því í þrjú
ár, hvernig stjórnin hefur gert
allt, sem hugsanlegt var, til að
forðast að horfast í augu við þá
staðreynd, að þó að kjarnorka
hafi fram til ársins 1973 verið
stöðugt meira freistandi, en þó
ekki óhjákvæmilegt val i orku-
málum, þá hafi hún eftir það
verið þjóðarnauðsyn. Frakk-
land, Þýzkaland, Spánn og Jap-
an viðurkenndu öll þessa stað-
reynd. En Bandaríkin og Bret-
land gerðu það ekki.
Hægt er að sýna fram á, af
hverju hér sé um þjóðarnauð-
syn að ræða, með þvi að athuga
á hvaða stigi tæknilega þær
tvær tegundir orkugjafa séu,
sem almennt er talið að komið
geti í stað kjarnorku. Þær eru
sólarorkan og breyting kola í
„gervi“-eldsneyti. Fyrst skulum
við líta á sólarorkuna, hina
„hentugu og óþrjótandi" auð-
lind, sem Þjóðþingið hefur lof-
að svo mjög sem og andstæðing-
ar kjarnorkunnar.
Árið 1970 varði bandaríska
stjórnin $100.000 til sólarorku-
mála. Framlagið 1977 verður
einhvers staðar á milli $160
milljóna (tillaga forsetans) og
$290 milljóna (sem Þjóðþingið
hefur fallizt á).
Áhugamenn um sólarorku í
Evrópu benda á þessi framlög
og á þá staðreynd, að banda-
ríska stjórnin hafi þegar lagt
fram fé til byggingar 10 mega-
vatta „orkuturna" til að safna
til rækilegrar endurskoðunar
og dregið fram í dagsljósið stað-
reyndir, sem sólskinsmönnum
hlýtur að verða erfitt að
kyngja. Hann viðurkennir, að
hann taki nokkra persónulega
áhættu, hvað starfsferil sinn
snerti, vegna þeirra „sem dýrka
sólguðinn", en hann hafi lagt
niðurstöður sinar fyrir „dóm-
nefnd“, „kviðdóm“, — þ.e.
nefnd sérfræðinga, sem forset-
inn hafi skipað.
í stuttu máli valda þessar
niðurstöður því að hann sé
mjög alvarlega efins i hag-
kvæmni orkuvinnslu frá sól
með þeim tvenns konar aðferð-
um, sem menn hallast mest að
nú. Takmark áætlunar hans
núna varðandi orkuturnana er
að framleiða rafmagn, sem mun
kosta um $1.000 Kw. Það felur í
sér, segir hann, að röðin af
speglum til að taka við sólar-
geislunum að viðbættum stýris-
útbúnaði og eftirlitskerfi verði
að kosta innan við $500 per Kw.
— og í rauninni innan við $100
fermetra. Það sem veldur hon-
um áhyggjum í sambandi við
slikt markmið, er, að „tiltölu-
lega einfaldir hlutir eins og um-
ferðarskilti á vegum“, sem eng-
in ljósfræðileg vandamál eru
samfara og ekki þarfnast
neinnar stjórnar, kosta þegar
$100—150 á fermetra.
Dr. Hirsch hefur reynt að um-
reikna þau dæmi, sem orku-
málastofnunin glímir við, i
raunhæft raforkuverð. „Þó að
öllum spurningum varðandi
horfur á þvi, að takmarkinu
yrði náð, því sem nú er keppt
að, þá dygði það hvergi nærri.
Kostnaðurinn yrði alltof mik-
ill.“
Framhald á bls. 27
Ongþveitið í orku-
málum Bandaríkjanna
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
SAGA. Tlmarit sögufélags.
XIV 231 bls. tsafold, 1976.
Þetta fjórtánda hefti Sögu er
fjölbreytt að vanda. Hefst það á
ritgerð eftir ungan sagn-
fræðing, Ásgeir Guðmundsson,
er hann nefnir: Nazismi á
tslandi. Saga Þjóðernishreyf-
ingar tslendinga og Flokks
þjóðernissinna. Ritgerð þessi
er greinagóð svo langt sem hún
nær en ekki laust við að nokkur
auglýsingabragur sé að fyrir-
sögninni. Þvi — eins og fram
kemur I ritgerðinni — voru
ekki líkt því allir félagar í
Þjóðernishreyfingu tslendinga
nazistar, og sumir alls ekki.
Raunverulegir nazistar (eða
þeir sem töldu síg vera það)
voru hér sárafáir og hafa lík-
lega flestir hallast að stefnunni
fyrir misskilning. Nazisminn
var alþýsk öfgastefna,
sprottinn upp af sérstæðu og
timabundnu ástandi þar i landi
Mynflllst
eftir VALTY
PÉTURSSON
Merki-
leg
sýning
Hjá Helga Einarssyni við
Skólavörðustíg er eins og
stendur merkileg sýning á
myndlist eftir þroskahefta. Það
eru bæði börn og fullorðnir,
sem verk eiga á þessari sýn-
ingu, og þar getur að líta ýmis-
legt, sem ætti að verða til skiln-
ings á stöðu þessa fólks í því
þjóðfélagi, er það lifir í. Það er
Björg Sveinsdóttir, forstöðu-
kona á Loftinu, sem mestan
þátt hefur átt í að koma þessari
sýningu á framfæri Hún hefur
algerlega séð um val verka og
safnað þeim saman af mikilli
natni og skilningi á málefninu.
Hafi hún miklar þakkir fyrir að
hafa komið jafn skemmtilegri
sýningu á laggirnar og raun ber
vitni. Ég verð að játa, að sjald-
an hef ég séð eins fjörmikla og
blossandi myndlist, eins og sjá
má nú á Loftinu. Listamennirn-
ir hafa engar hömlur né löggild
sjónarmið til myndlistar. Þeir
eru algerlega óháðir þeim
heimi, er við lifum og
hrærumst í. Hér er fólk, sem er
á annarri bylgjulengd en
almenningur yfirleitt ef svo