Morgunblaðið - 06.10.1977, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. OKT0BER 1977
„SKÓLA-
Vilhjálmur Einarsson skólastjóri í Reykholti skrifar um skólamál:
DAGAR
„SKÓLADAGAR“
Skólakerfið kostar rúmlena
1/5 hluta ríkistekna, eða 13460
milljónir króna skv. fjárlÖKum
1977, (er þá ótalið framlag
bæjar- og sveitarfélaga). Það
bindur u.þ.b. fimmta hvern
landsmann mestan hluta ársins.
l>að varðar hvern einasta þjóð-
félagsþegn.
Frábær sænskur
myndaþáttur
Sá sem þetta ritar bjó citt ár i
Svíþjóð með fjölskyldu sina,
skólaárið 1974—1975. Hann átti
fjóra syni sem voru á ýmsum
stigum grunnskölans, þar á
meðal í 9. bekk. Þykist hann því
dömbærari en elia um ágæti
myndaflokksins. Þökk sé ís-
lenska sjónvarpinu fyrir flutn-
ing hans (og endursýningu eins
að sjónvarpsþætti þessum þeg-
ar nemendur hafa einnig feng-
ið orðið.
Örstutt
saga sænska
grunnskólans
Heita má að grunnskóli hafi
hafist í Svíþjóð 1962 að undan-
genginni tilraunastarfsemi.
1969 eru gerðar miklar breyt-
ingar, sem fyrst eru að fullu
komnar í gegn um kerfið (farn-
ar að taka til allra bekkja)
skólaárið 1972—1973. Ýmsar
umbætur höfðu verið gerðar,
einkum hvað varðaði aukna
möguleika að skipta bekkjum
og kenna færri nemendum í
einu. Þá voru veittir auknír
möguleikar til þess að hjálpa
kynntist ég mörgum kennur-
um, talaði við enn fleiri, heim-
sötti nokkra skóla og ræddi við
skólastjóra og yfirkennara.
Flestum bar saman um, að val-
greinakerfið hefði brugðist
verulega. Það sæktu allt of
margir um erfiðu brautirnar og
engin leið væri því að fylgja
námsskrá. Einn stærð-
fræðikennari, mjög lifandi og
áhugasamur maður með „kenn-
arahugsjón", dæmdi ástandið
vonlaust. Það yrði að finna leið-
ir til að skipta nemendum
meira eftir getu.
„Það er erfitt
að ná nokkrum
árangri
í svona bekk“
Einn athyglisverðasti hluti
mér?“ (Ekki vænleg athuga-
semd til frekari frjórra um-
ræðna kennara og foreldra á
fundi þessum).
Móðir: (hrædd) Nei, alls
ekki. Eg bara spurði. Þið mætið
ekki þörfum hinna gáfuðu og
ekki hinna heimsku. Hverra
þörfum sinnið þið?“
Kennari: „Bekkirnir eru of
stórir. 1 því liggur vandinn."
Hvað gera Skotar?
Þótt ótalmargt fleira væri
sannarlega þess vert að vekja á
því .athygli i myndafiokknum,
verður þetta látið nægja að
sinni. Ég get ekki stillt mig um
að geta hér um lausn, sem Skot-
ar hafa fundið á vandamáli
þessu. Börn koma þar í fram-
haldsskóla 12 ára. Helmingur
besta hópnum i ensku. Kennsl-
unni er þá í hverju tilfelii,
kennslubókum og kennsluhátt-
um, hægt að haga betur við
hæfi flestra í viðkomandi hóp-
um. Ég varð var við verulegar
áhyggjur margra kennara, sem
ég ræddi við í Edinborg, að
hinir bestu væru e.t.v. mest
vanræktir. Þeir ættu lika sinn
rétt. Þeir gætu þar að auki orð-
ið erfiðustu nemendur skólans
ef þeir fengju ekki viðfangs-
efni við hæfi.
Getum við í okkar stóru skól-
um tekið skoska kerfið til fyrir-
myndar?
Vær ekki skyn-
samlegt að læra
af mistökum Svía?
1 fyrstu grein minni minntist
ég á tiilögur, nýlega fram

i
h
\Mí
Börnin koma í fvrsta bekk full
efrirvæntingar. Teljandi
vandamál þekkjasl varla fyrslu
þrjú árin. Börnin skilja og
finna að þau eru að læra eitt-
hvað, sem þau þurfa að kunna.
Þau þurfa t.d. að geta lesið text-
ana við sjónvarpsm.vndirnar.
Einn og einn þarf að láta
bera á sér til að fá at-
hygli, einkum ef námið
sækist þunglega.

Áhugamál táninganna
samræmast oft ekki kröf-
um skólans um verkefni
utan kennslustunda,
(heimavinnu).

<0
Sambandslevsi milli
kennara veldur oft
óheyrilegum kröfum um
heimavinnu. (Kennsia 1
því að svíkjast um, lesa
ekki það, sem sett er fyr-
ir, vegna þess að það er
hreinlega ógerlegt að
komast yfir aílt?)
þáttarins). Þá er það og mjög
þakkarvert. að viðtalsþættir
eru fluttir í framhaldí af þátt-
um þessum. Þegar þetta er rit-
að. er greinarhöfundur nýbú-
inn að horfa, og hlusta, á fyrri
þáttinn (Hinrik Bjarnason
stjórnandi, með honum Gunnar
Arnason sálfræðingur, Arndís
Björnsdóttir verslunarskóla-
kennari, Elín Árnadóttir
grunnskólakennari og Sigurður
Hjartarson fjölbrautaskóla-
kennari). Allt finnst mér þetta
stórkostlega gleðilegt, beinlinis
fagnaðarefni i þeirri lognmollu,
sem mér finnst hafa ríkt meðal
þjóðarinnar, þegar yfir hafa
dunið svo róttækar bre.vtingar,
sem á eru orðnar, með lögum
um grunnskóla. Eg á bágt með
að trúa því, að ástandið i is-
lenskum skólum sé eins svart
og „sambandsleysið'* eins mikið
og algert og fjörmenningarnir
virtust sammála um. Nög um
það að sinni. Nánar mun vikið
seinfærum nemendum, sem
ekki gátu fyigst með í venjuleg-
unt kennslustundum. Bekkir
skyldu haldast öbreyttir allan
grunnskólann nema hvað tak-
markað var um að ræða í stærð-
fræði, ensku og þýzku. Þar áttu
getumeirí nemendur kost á
meira (erfiðará) nárni. Állir
máttu þó velja hvað, sem var af
þessu. Reynslan hefur orðið sú,
að u.þ.b. 70% nemenda velur
þær brautir, sem fremur leiða
til bóklegs framhaldsnáms. Þar
kemur til metnaður foreldra
fremur en raunhæft mat á
námsgetu barnsins eða áhuga-
sviði þess. Það eru foreldrarnir,
fremur en nemendurnir sjálfir,
sem velja.
„Vonlaust
ástand“
Meðan ég dvakiíst i Svíþjóð
„Skóladaga" fannst mér vera
foreldrafundurinn. Gefum nú
svíunum orðið:
Kennarinn: „Það er erfitt að
ná nokkrum árangri í svona
bekk. Nemendurnir eru svo
misjafnir. Sumir eru næmir og
þurfa lítið að leggja á sig. Aðrir
geta ekki fylgst með í kennsl-
unni.“
Móðir: „En þeir, sem vilja nú
samt spjara sig?
Faðir: „Meinið þið, að þið
getið ekki kennt gáfnaljósun-
um eins mikið og þið vilduð?"
Kennarinn: „Það iná segja
það.“
Móðir: „En hvað þá með
hina? Þá, sem ekki eru eins
góðir?“
Kennari: „Þeim leiðist líka“
Móðir: „Hverjum kennið þið
þá? Hverjir fylgjast meó?“
Kennarinn: (byrstur) „Eruð
þér að gagnrýna kennsluna hjá
nemenda, eða um það bil hættir
16 ára, hinir haida áfram til 18
ára aldurs. Framhaldsskólar
þar eru yfirleitt stórir,
1200—1800 nemeridur. Margir
kennarar kenna því í hverju
fagi, „stofnun". 1 byrjun (12
ára bekk) er reynt að hafa alla
bekki sem jafnasta hvað náms-
hæfni nemenda snertir. Strax á
öðru ári (13 ára) byrja bekkirn-
ir að riðlast i einstökum fögum.
Það fer þannig fram, að sömu 3
bekkirnir eru alltaf sendir sam-
tímis t.d. í stærðfræði. Þar eru
e.t.v. 4 kennarar, sem eingöngu
kenna stærðfræði. Stærðfræði-
deildin er frjáls af því að
breyta bekkjunum (ca 90
nem.) þannig að þeir bestu i
stærðfræði eru saman, mið-
lungarnir saman og hinir slök-
ustu saman. Þegar sömu þrjár
bekkjardeildirnar eru sendar i
enskudeildina gerist það sama,
nema sá, sem lenti í lakasta
hópnum í stærðfræði er e.t.v. í
komnar í Svíþjóð, um stórfelld-
ar breytingar á hinu innra
starfi sænska grunnskölans.
Ein sú breyting, sem hvað rót-
tækust þótti, enda olli hún tals-
verðum úlfaþyt meðal kennara,
var tillaga um að kennaraliði
hvers skóla væri skipt niður í
5—6 marina hópa. Hver hópur
samanstæði af kennurum, sem
kenndu hin ýmsu fög. Þessi
hópur kenndi u.þ.b. 120 nem-
endum (4 bekkjardeildum).
Aðrir kennarar kæmu þar vart
til kennslu, nema t.d. i tón-
mennt eða mynd- og hand-
mennt. Þessir 5—6 kennarar
tækju upp nána samvinnu og
létu fög sín skara svo sem unnt
væri. Hér er átt við að ensku-
kennarinn veldi texta um t.d.
Island, þegar landafræðikenn-
arinn værí að kenna um ísland.
Þá gæti teiknikennarinn látið
nemendurna gera myndir um
islenskt efni, fiskveiðar, eldgos
o.þ.h. í sörnu vikunni. Þetta er