Morgunblaðið - 08.02.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRUAR 1978
13
Hjörleifur eini svonefndi „smátogari" Bæjarútgerðarinnar, sem hefur
komið út með hagstæðari rekstur heldur en stóru togararnir.
samsetningu hráefnis og breyti-
legar markaðshorfur.
Ennfremur eru þessar breyt-
ingar forsenda þess að hægt sé að
koma á bónuskerfi í fiskiðjuver-
inu.
Aðalumsjón með framkvæmd-
um annast verkfræðingarnir Jón
B. Stefánsson og Helgi G. Þórðar-
son, en margir verktakar og verk-
stæði vinna að framkvæmdum
þessum auk starfsmanna Bæjar-
útgerðarinnar.
Þá sagði Ragnar um rekstur
Bæjarútgerðarinnar að hún væri
meðal 15 stærstu fyrirtækja í
landinu og störfuðu hjá fyrirtæk-
inu að meðaltali um 450 manns,
en þegar allt væri talið, lausráðið
fólk og sumarfólk, næmi sá fjöldi
um 1700 manns. A síðasta ári
greiddi Bæjarútgerðin í vinnu-
laun alls 920 milljónir króna til
starfsmanna sinna en þá eru
ótaldar óbeinar launagreiðslur til
hinna ýmsu þjónustufyrirtækja i
Reykjavík sem skipta hundruðum
milljóna króna, en það er t.d.
Hampiðjan, Togaraafgreiðslan og
hinar ýmsu vélsmiðjur.
Afli togara Bæjarútgerðarinnar
á s.l. ári var 15.343 smálestir i 96
veiðiferðum að verðmæti alls um
1,1 milljarður króna. Hvað fram-
leiðsluna varðar var hún í fisk-
iðjuverinu 3500 smálestir af fryst-
um fiskafurðum, en í fiskverkun-
arstöð 334 smálestir í skreið, 54
smálestir í herta hausa, 1350 smá-
lestir í fuilstöðnum saltfiski og
1850 tunnur i saltsíld og hrogn-
um. Heildarsöluverðmæti afurða
Bæjarútgerðarinnar á s.l. ári er
taiið nema um 2 milljörðum
króna, sagði Ragnar ennfremur.
Þá sagði Ragnar það alveg ljóst
að mun hagkvæmara væri að gera
út smærri togara, það hefði sýnt
sig á útgerðinni á Hjörleifi sem er
eini litli togari Bæjarútgerðarinn-
ar, en síðan á Bæjarútgerðin fjóra
stóra svokallaða Spánartogara
sem eru mun stærri. Ekki liggur
fyrir fullnaðaruppgjör fyrir árið
1977, en þó er alveg ljóst að um
einhvern halla verður að ræða,
sagði Ragnar að lokum.
1 viðtölum sem Morgunblaðið
átti við starfsfólk fiskiðjuversins
var það samdóma álit þess að
þessar breytingar væru mjög til
hagsbóta og hagræðingar.
Háskólatónleikar
BLOKKFLAUTA er magnað
hljóðfæri og hefur á síðari ár-
um náð aftur hluta af þeim
vinsældum sem hún naut áður
en þverflautan leysti hana af
hólmi. Eitt af sérkennum nú-
tímans er að þrátt fyrir skyldu-
bundin framúrstefnu sjónar-
mið hefur mösulbeina tilrauna-
sköpun samtímans ekki megn-
að meira en að espa svengd
manna eftir einhverju bragð-
betra en boðið hefur verið upp
á undafarna áratugi. Fullkom-
inn vitúósaflutningur hefur
rænt menn ánægjunni af þvi að
heyra venjulegan hljóðfæraleik
og ofnotkun vissra hijóðfæra
hefur gert blæbrigði þeirra
hversdagsleg.
Einkenni þessarar bætiefna-
lausu notkunar, koma fram í
þvi að grafa upp gamla tónlist
og leika hana á 'sem uppruna-
legastan hátt. Þannig verður
gömul tónlist nýrri en nýsamin
og blæbrigði gömlu hljóðfær-
anna ný upplifun. Það sem
einnig er sérkennilegt við þessa
tísku, sem nú vex að magni við
miklar vinsæidir um öll lönd, er
að tónlistin hefur siðan hún var
samin ekki verið leikin, fyrr en
nú á allra síðustu árum. Ástæð-
an er sú að menn voru alltaf að
keppast við að semja betri tón-
list, auka tækni sina og full-
komna hljóðfæri sín. Nú hefur
tæknin og framvindublindan
gert það upprunalega og nátt-
úrulega eftirsóknarvert og nú-
tímalistsköpun er að verða ein-
kennandi fyrir þann heldauða,
sem birtist i ásókn manna eftir
því að þurfa ekki að hafa neitt
fyrir því að hugsa eða lifa, en i
staðinn hefur reynt að gefa til-
verunni innhald með loginni
úttútnun á kynferðislífinu.
Samkvæmt kenningum nátt-
úrufræðinga mun mannkynið
geta bjargað sér frá ömurlegum
sjálfdauða með þvi varðveita og
vernda það sem er forsenda til-
veru okkar. Fullkomleiki nú-
tímans er að. því leyti til ófull-
komnari en frumgerðin, að af
frumgerðinni er tilvera okkar
sprottin en fullkomleikinn mun
tortíma henni. Einkenni
björgunarhugmynda nútímans
er afturhyarf til náttúrunnar
og hafði Rousseau rétt fyrir sér,
en eins og allir spámenn sá
hann hlutina fyrir og hvenær
spádómar rætast verður í raun-
inni aldrei tímasett. 1 aldin-
garði hans mun maðurinn læra
að búa sér til flautur úr efnum
náttúrunnar og leika á hana
ljóð blómanna, fuglamál og
syngja um kvöldklædda ástina.
Tðnllst
eftir JON
ÁSGEIRSSON
Fyrri hluti tónleikanna ætti vel
heima í slíku umhverfi. Tónlist-
in er iátlaus andstæð þeirri
hljómfrekju sem skóp mönnum
frægð og er orðin vinsæl aftur,
sem friðland f þrumugný nú-
tímans.
Lögin sem Camilla Söderberg
og Snorri Örn Snorrason léku
fyrst eru eftir Bossinensis,
Jacob van Eyck, Besard,
Caroso, og Dowland.
Yfir þessari tónlist er blær
heiðríkju, sem á sér engin tak-
mörk í tíma og tónmál hennar
að mestu ósnortið af tækni-
brellum þekkingarinnar.
Nocturnal op. 70 eftir Britten
falleg en frekar tilkomulítil
tónsmíð, nema helst tveir síð-
ustu þættirnir Passacaglían og
stefið, sem leikið var siðast,
gagnstætt því sém venja er um
tilbrigðaverk. Snorri Örn
Snorrason lék verkið á köflum
mjög fallega. Næsta verk var
einnig nútímaverk Misica da
Camera eftir Hans Martin
Linde (f. 1930). Verkið er mjög
einfalt eða réttara sagt að
mestu einraddað i tónferli og
útfærslu hugmyndanna, ekki
óskemmtilegt, einkum siðasti
þátturinn og var frábærlega vel
flutt. Siðasta verkið var sónata
eftir Georg Philipp Telemann
og vill undirritaður skjóta þvi
hér inn, að vegna áheyrenda
hefði verið óhætt að leika bæði
verkin eftir Telemann, sem til-
greind voru í efnisskránni.
Camille Söderberg er frábær
flautuleikari og var hrein unun
að hlýða á leik hennar og
Snorra.
Frönsk tónlist
Áhrif Jean-Baptiste Lully
(1632 — ’87), ekki aðeins í
Frakklandi heldur og um alla
Evrópu, á þróun tónlistar er á
margan sérkennandi fyrir sér-
stöðu franskrar listar. Lully,
þrátt fyrir ítalskan uppruna
sinn, hóf franska tónsköpun til
vegs og virðingar og eru áhrif
hans merkjanleg hjá tónskáld-
um eins og Purcell, Corelli,
Muffat, Telemann og Bach. A
tónleikum Kammermúsik-
klúbbsins s.l. föstudag, mátti
heyra tónlist er tilheyrar því
tímabili í franskri tónlist, sem
sagnfræðingar kalla „frá Lully
til Rameau". Samhliða því sem
frönsk tónskáld gera ýmsar
markverðar breytingar, leggja
þeir einnig áherzlu á samstöðu
franskrar og italskrar tónlistar.
Franqois Coupering, „hinn
mikli", var höfundur fyrsta
verkefnisins, en hann var nem-
andi Chambonniers, fyrsta
franska clavesínsnillingsins.
Coupering lagði áherzlu á
tengsl franskrar og ítalskrar
tónlistar og i safnriti tónverka,
er hann nefnir „þjóðirnar", eru
tónverk í „Corelli stíl“, í 4 til 24
köflum fyrir ýmis hljóðfæri.
Debussy kallaði Coupering
„tónskáldið sem var im-
pressionisti áður en hugtakið
var fundið upp“. Það sem
Debussy á við, er að Coupering
samdi verk er með réttu má
kalla hermitónlist. Samhliða
því að fást við túlkandi þætti i
tónsköpun sinni, var Coupering
tónskáld sem bæði réð yfir mik-
illi tækni og var sérlega hug-
myndaríkur. Imperial sónatan
er gott verk en varla hafa
hljómleikagestir notið þess sem
skyldi, bæði form verksins er
óvenjulegt, röð 14 smáþátta,
sem hver fyrir sig er sérkenn-
andi fyrir skemmtihald franska
aðalsins á 18. öldinni.
Flutningur „Riddaraliðs-
sveitarinnar" var óvenjulegur
að því leyti, að siðasta nótan i
hverjum tengiboga var leikin
mjög veikt, þannig, að við
fyrstu heyrn virtist tónmálið
sundurslitið. Þessi sérkennilegi
styrkmunur vandist fljótt og er
auk þess samtengdur flúrstíl
þessa tímabils. Þá setti það sér-
stakan blæ á tónlistina að hljöð-
færin eru frá þessum tima.
Fiðlurnar eru fjögurra
strengja, eins og litla italska
fiðlan, sem Lully vandi Frakka
á að nota. Flautan er sú gerð
þverflautunnar Sem á þessum
tíma var farið að nota i klass-
iskri tónlist, en hafði áður að-
eins verið notuð af hermönn-
um. Því ollu erfiðleikar i tón-
myndun og svo að stærð flaut-
unnar var bundin fjarlægðinni
sem hægt var að hafa á milli
gatanna. Á þessum tima var
blokkflautan mikið notuð, en
lagðist af, er gerðar höfðu verið
breytingar á gerð þverflaut-
unnar. Það var athyglisvert hve
tónn flautunnar var mjúkur og
hlýr. Stjórnandi sveitarinnar
Jean-Claude Malgoire lék á óbó,
sennilega eftir Cambert (3.
marz 1671). Tónn hljóðfærisins
er sérkennilegur og er áreiðan-
lega erfitt að leika á þetta
frumstæóa en skemmtilega
hljóðfæri. Annað verkið á tón-
leikunum, eftir Marc-Antoine
Charpentire (1636 — 1704) og
flutt var frábærlega af sópran-
söngkonunni Sophie Boulin, er
þáttur úr messu við texta úr
Harmljóðunum. Charpentíer er
fyrsta franska tónskáldið, sem
reynir að sporna gegn ráðandi
áhrifum Lully og starfaði hann
með Moliere og samdi meðal
annars tónlist við Imyndunar-
veikina (1673). Charpentier
ætlaði að verða málari og fór til
náms i þeim greinum til Rómar,
en eftir að hafa heyrt tónlist
eftir Carissimi, sneri hann sér
að tónlistarnámi og gerðist
nemandi hans. í tónlist Charp-
endier eru merkjanleg áhrif it-
alska skrautsöngsins og í þessu
verki koma tengsl túlkunar og
tónferlisins skýrt fram. Þriðja
verkið á efnisskránni var Svíta
úr óperunni Alcyone (1705 (
eftir Marin Marais. Hann var
frábær fiðluleikari og var þessi
ópera hans m.a. fræg fyrir
óveðúrsatriði. Vel hafði farið á
þvi að gefa hljómleikagestum
innsýn í efni óperunnar, svoa
til skilningsauka á þessari tvi-
skiptu svitu. Tónleikunum lauk
með Kantötu fyrir sópran og
hijómsveit eftir Boismortier
(1699 — 1755). Hann notaði
stærri hljómsveit en samtíma
menn hans og auk þeSs „da
capo“ aríur í söngverk sín,
svona til að gera þau nýtisku-
legri. Meðal þess sem rakið er
til Boismortier og hafði varan-
lega áhrif á skipan hljóðfæra,
var notkun hans á tveimur óbó-
um, trompett og pákum. Söng-
konan Sophie Boulin flutti
.verkið glæsilega. Þetta eru ein-
hverjir sérkennilegustu tón-
leikar sem haldnir hafa verið
hérlendis og komu, að því er
undirritaður bezt veit, mjög
/latt upp á hlustendur. Auka-
lagið, eins konar Tamburin
dans, eftir Rameau, var svo vel
útfærður að danshreyfingarn-
ar, sveiflur og skiptingar urðu
ljóslifandi í huga undirritaðs.
Það er ástæða til að þakka
ambassador Frakka, Jacques de
Latour Dejean, fyrir aðild hans
að þessum menningarviðburði,
með von um að slfkum menn-
ingartengslum verði haldið við.
í menningarsamskiptum eru
vinsældir og frægð þeir þættir
sem frekast skipta máli, af fjár-
hagslegum ástæðum og verður
listamiðlun því oftast yfirborðs-
leg frægra manna kynning, en
innviðir menningarinnar sjald-
an sýndir. Samstarf Kammer-
músikklúbbsins og ambassa-
dors Frakka er hér glæsilegt
dæmi um hvað hægt er að gera
og einnig að hlustendur eiga
erindi við fleira i tónlist en
vinsæla „virtúósa rnúsik”.