Morgunblaðið - 18.03.1978, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. MARZ 1978
„Þið getið sleppt
100 milljónum
laxaseiða
í hafið á ári”
Rœtt við dr. Lauren Donaldson
prófessor við Seattleháskóla
Það t'ru ekki marjíir riienn í
heiminuni. scm jft*ta státað af
(>ví að iaxa- ou siluntíastofnar
heri nafn þeirra, ojf þeir t>ru
liklejía enn fa*rri, sem hafa
orðið þess heiðurs aðnjótandi að
sjálf Smithsonian-stofnunin í
Washintíton Kefi út ævisöttu
þeirra meðan þeir eru enn á lífi.
Kinn niiinn þekkjum við, sem
hvors tevjítya hefur orðið að-
njótandi ok hann tfisti ísland
fyrir nokkru ok okkur Kafst færi
á að hitta hann stundarkorn.
Maðurinn heitir Lauren R.
Donaldson. Mann er dr. ot;
prófessor við Washinffton-
háskóla í Seattle í Bantlaríkjun-
um, frumkvöðull á sviði laxa-
ræktunar í heiminum ok hefur
aliö upp martia menn í skóla,
sem síðan hafa úthreitt kenn-
ingar hans heima fyrir. Tveir
lærisveinar hans húa á íslandi,
Þór Guðjónsson veiðimálastjóri
ot; Arni Isaksson fiskifræðinttur
hjá Veiðiniálastofnun ok þeir
hafa ötulletfa unnið að fram-
tíantri þessara mála. Lauren ví 11
láta kalla sík fiskihónda. Því
ekki það, hann fferði Washint;-
tonháskóla fræt;an, sem háskól-
ann þar sem lax t;entíur inn í
hjarta hort;arinnar til að
hryt;na. Hann átti iíka fræt;an
undaneldisrej;nht)f;asilunf;, sem
framleiddi 100 tonn af afkvæm-
um.
Hann er kominn á áttræðis-
aldur, hætti að kenna 1973, en
hefur síðan ferðast víða um
heim sem Kestafyrirlesari til að
hvetja menn til að yrkja stærsta
akurinn, sjálf höfin. Hann er
léttur á fæti otr léttur í lund og
aut;un tít’isla er hann ræðir um
fiskeldi ok fiskrækt. „Óvíða í
heiminum eru eins Klæsilet;
skilyrði til laxeldis ofi hjá ykkur
IslendinKum. Þið hafið heita
vatnið, þið hafið óment;aða
kalda vatnið, þið hafið ótak-
markaða möKuleika á að fram-
lciða fyrsta flokks fiskafóður úr
fyrsta flokks fiskúrKanKÍ. Þið
hafið næKÍIeKt landsvæði ok
síðan er Atlantshafið ykkar
akur, ykkar heitiland, sem þið
Ketið sent laxinn til. Fólk Kerir
sér ekki Krein fyrir því starfi,
sem unnið er í Kolláfjarðarstöð-
inni. Það Kerir þér ekki Krein
fyrir því að þið eruð vart byrjuð
að stunda einhverja arðvænlej;-
ustu bÚKrein, sem völ er á. Ek
hitti unKan ráðuneytisstjóra að
máli hér um daKÍnn ok hann
spurði mÍK eftir að við höfðum
spjallað saman nokkra stund:
„Hvað heldtir þú að við ættum
að sleppa miklu maKni af
seiðum í sjó á ári?“ Ék svaraði:
„100 milljónum sjÓKönKuseiða.
Ék er ekkert hissa þótt hann
hafi þaKað við.“ Donaldson
hlær, en í hlátrinum er full
alvara. Ilann er ekki að Kera að
Kamni sínu. I fvrrasumar Kladd-
ist hann eins ok harn, er hann
kom í Kollafjarðarstöðina einn
júlímorKun ok sá uni 100 laxa,
sem KenKÍð höfðu upp litla
luejarlækinn, sem orðinn er
einhver mesta laxveiðiá lands-
ins, hefur Kefið upp í 7000 laxa
á einu sumri. Hann seKÍr að
auðvitað sé hann ekki að tala
um að JslendinKar byrji á að
sleppa 1(M) milljón seiðum á
næstu tveimur árum, hér sé um
framtíðarverkefni að ræða, sem
raunar enKÍn takmörk séu sett
önnur en skortur á framsýni
martna. \'ið hiðjum hann að
seKja okkur frá því er hann um
1950 K<“rði fyrstu tilraun með að
sleppa laxaseiðum í litla tjörn á
háskólalóðinni í Seattle í þeirri
von (>k vissu að þau Kentyu til
sjávar niður ófullkominn laxa-
stÍKa, sem klambrað var saman
úr tré, (>k menKaðan skipaskurð.
„Ék hafði áhyKKjur af við-
KanKÍ villta laxins. BorKÍr, brýr
OK virkjanir takmörkuðu hryKn-
inKarskilyrði hans með ári
hverju. Ék var viss um að ef mér
tækist að fá laxinn til að ganga
inn á háskólalóðina, myndi það
sýna mönnum fram á hæfileika
hans til að aðlaKaðst nýju
umhverfi. Þegar ók bað um
tjörnina til þess arna voru
viðbröKÖin yfirleitt á þá leið, að
ók væri ekki með öllum mjalla,
það var Kert Krln að mér í
fjölmiöjum ok flestir hristu
höfuðið. Til að fá fjármaKn frá
hinu opinbera notaði éK aðstöðu
mína sem nefndarmaður í
kjarnorkumálanefnd Bandaríkj-
anna ok sótti um styrk á þeim
Krundvelli að ók ætlaði að nota
laxinn til líffræðileKra rann-
sókna á þessu sviði. Ék fékk
fjármaKnið ok Kat látið smíða
tilheyrandi eldistjarnir í litlu
háskólatjörninni. Ék sleppti um
Lax að stökkva inn í laxastigann
i Seattlé.
vorið 1949 alls 23000 kónKlax-
seiðum úr tjörninni svo þau
Kætu synt til sjávar KeKnum
skipaskurðinn til uppvaxtar-
stöðvanna í Kyrrahafi. KónKlax-
inn er 4 ár í sjó svo að
framundan var lönK bið. A
næstu árum sleppti ók einnÍK
silfur- ok rauðlaxseiðum. Þessi 4
ár voru nokkuð erfið, hætturnar
í hafinu voru miklar ok spurrr-
inKÍn var hvort einhver lax sneri
til baka. Uppreisn æru fékk éK
í nóvember 1953, er fyrsti laxinn
sneri aftur. Hann kom á fullri
ferð upp skipaskurðinn ok hik-
aði ekki áður en hann stökk inn
í laxastÍKann. Þetta varð fræKur
atburður ok myndir frá honum
birtust í daKblöðum um víða
veröld. Þeir voru ekki marKÍr,
sem sneru aftur, aðeins 23 af
23000, eða 0.1 'Z. Síðan hefur
mai’Kt Kerzt, sem of langt yrði
að telja upp í stuttu viðtali
tilraunirnar eru óteljandi, okk-
ur tókst að stytta lífhrinKÍnn úr
4 árum niður í 6 mánuði ok
okkur hefur tekist að mart;falda
endurheimturnar. í dag fáum
við um V/, til baka, þrátt fyrir
að KÍfurleKt laxamaKn frá okkur
er veitt í sjónum. Við völdum úr
hverri kynslóð þá laxa, sem
va.xið höfðu bezt ok framleidd-
um mest af hroKnum ok þannÍK
náðum við þeim áranKri að búa
til stofna, sem þroskuðust fyrr
ok endurheimtust betur en
villtir bræður þeirra. Þetta er
það sama, sem Þór ok Arni eru
að Kera í Kollafirði ok áranKur-
inn er stórkostleKur."
— Þér er sjálfsaKt kunnuKt
um að hið' opinbera hefur ekki
sýnt þessum málum mikinn
áhuKa hér á landi enn sem
komið er. HvernÍK er bezt að
sannfæra embættismennina?
— Halda áfram því starfi,
sem unnið er, þaö fer ekki hjá
því að auKu manna hljóta að
opnast. Island á svo stórkostleKa
möKuleika. Lítið bara á þróun-
ina, sem orðið hefur í laxveiði-
málum ykkar. Hvert metveiði-
sumarið rekur annað, laxeldis-
stöðvum fjölKar, laxgenKum ám
fjölKar, laxinum fjölKar, allt á
sama tíma ok Atlantshafslaxinn
á í vök að verjast meðal annarra
þjóða. Þið hafið tekið fyrir
laxveiði í sjó, þið eruð komnir
með 200 mílna fiskveiðilöKsöKU,
þar sem enKÍnn utanaðkomandi
aðili Ketur komist að laxinum á
beitarlandinu. Þið hafið orkuna,
vaMnið, fæðuna ðk beitarlandið
ok menn, sem hafa áhuKa, þið
hafið ailt sem þið þurfið án þess
að þurfa að leita til útlanda. Ef
við lítum á hlutföllin milH þess,
sem Kera þarf í landi, og þess,
sem sjórinn sér um, kemur í
ljós, að landvinnan, klakið ok
eldið er aðeins 1 , sjórinn sér
um 99?? .
— í þetta þarf mikið fjár-
maKn.
— Flestar þjóðir, sem farið
hafa út í slíka fiskrækt hafa
ekki hikað við að fá erlent
fjármaKn. Þetta K(,i'ðu Norð-
menn ok Skotar. Japanir eru
komnir KÍfurleKa lanKt í laxabú-
skap ok endurheimta allt að 16
•milljón laxa á ári. Á Hokkaido-
eyju einni er 41 eldisstöð. Því
ekki á íslandi?
Donaldson er mikið niðri fyrir
ok okkur einnÍK- Það er rétt, því
ekki á íslandi? Þetta hafa
fjölmarKÍr vísindamenn, sem
komið hafa í heimsókn hinKað
til lands, einnÍK saKt. Samein-
uðu þjóðirnar hafa veitt millj-
ónum króna í rannsóknir á
laxastofnum, seiðasleppinKum
ok endurheimtum hér á landi,
sem Kef'ð hafa stórmerkar
niðurstöður. Allir tala um að
ísland sé einstakt land, þar sem
2—300 þúsund laxar KanKÍ
árlega í ár, 60—70 þúsund
veiddir. Við erum farnir að
senda laxaseiði fluKleiðis til
útlanda ok útlit fyrir KÓðan og
vaxandi markað, en þessi seiði
eru alin upp í sjókvium í 2 ár og
síðan er kg af laxinum selt fyrir
2—3000 ísl. kr. á erlenda mark-
aði. Sá tími hlýtur að renna upp,
að menn Keri sér Kfein fyrir því
frumherjastarfi, sem. unnið
heíur verið hér þannig að
hygmyndin um að sleppa 100
milijón seiðum i sjó árlega verði
ekki í mörg ár í viðbót til þess
að þögn slái á menn, er henni er
varpað fram. Veiðibóndinn
Lauren Donaldson frá Seattle
Sporöaköst
“spegöftóð
EFTIR INGVA IIRAFN JÖNSSON.
Skólabörn fylgjast með er starfsmenn fiskifræðideildarinnar taka lax
úr tjörninni til eldis.
! t *=»i ~ÍA
L
1 I m mmwm
Gamli laxastiginn við Seattlehá-
skóla. Eldistjarnirnar í baksýn.
segir að munurinn á veiðibænd-
um og öðrum bændum sé aðeins
sá, að fiskibændurnar yrki
stærsta akurinn, hafið. Þeir þrói
laxastofnana eins og gert er við
sauðfé, nautgripi og fugla, þeir
rannsaki fiskafóður og fisksjúk-
dóma. Hann veit hvað hann er
að tala um. Hann þróaði sjálfur
regn bogasi lungsstof n, sem óx
hraðar, drapst minna í eldi og
framleiddi tuttugu sinnum fleiri
hrogn en aðrir regnbogasilungs-
stofnar. Þessi stofn er í dag einn
af úrvalsstofnum vatnafiska. Á
íslandi lifir í dag úrvalsstofn
Atlantshafslaxins, gallinn er
aðeins sá að alltof fáir vita það.
- ihj.