Morgunblaðið - 18.03.1978, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. MARZ 1978.
14
Einar Pálsson fyrrv. bankaútibússtjóri:
Selfoss
hreppur
eða kaupstaður?
Þetta er mál, sem hefur átt sér
nokkurn aðdraganda, sem nauð-
synlegt er að skýra fyrir ókunnug-
um. Af hálfu nokkurra hrepps-
nefndarmanna' var allt í einu sett
í gang svonefnd skoðanakönnun
8. janúar s.l., án þess almenningi
væri gefið færi á að kanna eða
ræða þessi mál. Aðeins bornar á
borð órökstuddar fullyrðir.gar
fyrir kaupstaðarhugmyndinni, en
skilnaður yið sýsluna talinn nauð-
synlegur til að öðlast fullt frelsi.
Höfuðpaurinn í þessu öllu er Óli
Þ. Guðbjartsson, oddviti hrepps-
nefndar.
Fékk ég áhuga á að kynna mér
undirbúning málsins heimafyrir,
fá mér þess vegna bækling um
málið, sem Magnús E. Guðjóns-
son, framkvæmdastjóri Sam-
bands ísl. sveitarfélaga, samdi og
dreift var meðal almennings á
Selfossi 4. janúar. Hringdi ég því
til oddvita svona 10. janúar og bað
hann að senda mér þennan bækl-
ing og lofaði hann þvi með ljúfu
geði. Nú leið vika, en ekki kom
sendingin, hringdi ég þáá nýl6.
janúar. Þá viðurkenndi hann að
hafa gleymt þessu, en úr því
skyldi bætt samdægurs.
A bóndadaginn, 20. janúar, var
enn ekkert komið og talaði ég þá
enn við hann og þótti leitt að fá
ekki að sjá ritið. Brást hann þá
ekkj vel við og sagði, að úr því ég
Hún er ekki í eilífr.i náöinni
Eyrarbakkahöfn.
Framkvæmdadráttur sá verður
tæplega skýrður haldbærum rök-
um. Svo virðist sem lúmskur
dragbítur ráði framkvæmda-
hraðanum. Sigit hægri ferð, aldrei
fullri. Hálfkarað verkið árum
saman veldur. bæ og nærsveitum
milljarða fjártjóni. Höfn opin í
báða enda eða annan hentar ekki
á Bakkanum. Sparsemi er ekki
ætíð traustur gróðavegur, hitt er
algengt að hún komi þeim sem
hana iðka óþyrmilega í koll, það
hefur sannast svo ekki verður um
deilt á Eyrarbakka og Stokkseyri.
Ljós vottur eru myndir af skipum
stórskemmdum uppi á sjávar-
kömbum á fárra ára bili og
útgerðin að hluta í molum þá
vertíðina. Eftir mikið japl og jaml
og fuður var loks hafist handa
1963 um hafnargerð á Eyrarbakka
með því að steyptur var 250 m
langur garður á skerjum sunnan
legunnar. Suður-garðurinn hefur
uppfyllt allar vonir sem við hann
voru bundnar, staðizt öll stórbrim
sem komið hafa, án þess að láta á
sjá svo séð verði.
Nú er beðið byrjar og næst
hafizt handa 1976 með því að
hlaðinn var 160 m langur öflugur
grjótgarður frá austurenda suður-
garðs til norðurs, uppundir sjó-
varnargarðinn. Einnig hefur þessi
garður reynzt betur en nokkurn
óraði, þó er hann ekki að fullu
frágenginn.
Þegar SSV-stórviðrið gekk yfir
Suðurland 15. desember sd., þá
fékk austurgarðurinn sína fyrstu
eldskírn. Hana stóðst hann með
ágætum, ólguhreyfing innan
hafnargarða minnkaði fullkom-
lega eins og ráð hafði verið fyrir
gert, meðan vestrið enn þá er opið.
Engar skemmdir urðu á austur-
garði i hamförum sjávar 15.
desember. Eftir að þessi góða
reynsla er fengin af suður- og
austurgarði, þá mæla öll rök með
því að ljúka verkinu strax á næsta
sumri.
Ingólfur er mjög hlynntur
hafnarbótum á Suðurlandi. Hann
væri manna líklegastur, svona í
lokin, til að hrista saman þingliðið
til fylgis við mjög brýnt verk, en
það er að loka vesturenda Eyrar-
bakkahafnar, áður en stórtjón
treysti sér ekki, sem mér þótti til
þrautar reynt, þá skyldi ég snúa
mér til einhvers annars með þetta
efni. — En vitað var af því sem
áður hafði komið fram, að hann
einn hafði undir höndum allt sem
eftir var af ritinu. Fannst mér
þetta lítilsvirðing, í stað þess að
efna gefið loforð er hann eini
oddvitinn á Selfossi sem ekki hef-
ur efnt orð sín við mig. Málflutn-
ingur har* allur er svo einhliða
að ekkert annað kemst að en að
öðlast þessi „dýrmætu" bæjar-
réttindi og það ekki seinna en í
vor. Rétt eins og hann vonaðist til
að verða sjálfkjörinn einvaldur
forseti bæjarstjórnar.
En nú þarf að virða fyrir sér
kosti og galla við málið og mál-
flutning fyrirsvarsmanna. Verður
þá fyrst fyrir sjálf atkvæða-
greiðslan, sem mér finnst ekki
marktæk, þó meirihluti greiddi
atkvæði með, aðeins 53% greiddu
atkvæði. Á kjörskrá voru 1944, já
sagði 751 en nei 278 og auðir 16. A
kjörskrá voru hafðir 18 ára, ekki
var samþykkt hreppsnefndar fyr-
ir því, heldur einhliða ákvörðun
oddvita sjálfs.
Hvað mælir með og hvað á
móti? Árnessýsla er öflugt sýslu-
félag, Selfoss hefur vaxið upp f
hjarta sýslunnar, þar hafa orðið
höfuðstöðvar bænda á ýmsum
sviðum, kaupfélag, mjólkurbú,
yerðúr á suðurgaöi með því að láta
vesturenda hans hanga lengur án
viðsprynu innan frá.
En fleiri þurfa að ljá lið
Bakkahöfn. Flóinn og öll sýslan
hafa mikilla hagsmuna að gæta í
máli þessu. Þegar vestrinu hefur
verið lokað þá getur Bakkahöfn
afgreitt flest flutninga- og fiski-
skip, en það er sýslunni árvisst
milljónavirði. Flóamenn hafa get-
að staðið fast saman um þörf
málefni, og nú er komið að
höfninni ykkar, hún er eitt af
þeim. Sveitarfélögin gætu sem
bezt hlaupið undir bagga með
aðstoð í einhverri mynd. Almenn-
Einar/Þálsson
sláturfélag o.fl. Hugmyndir eru
um að bæta þar við ýmsum
stofnunum. En verður af því ef
hreppurinn skilur við sýsluna?
Því virðist hreppsnefndin hafa
gleymt. Þrótt sinn og allt gengi
má Selfoss einmitt þakka þeirri
aðstöðu að vera einn af hreppum
sýslunnar.
ar óskir til réttra aðila um að
ljúka verkinu sem fyrst er á sinn
hátt peningavirði.
Vel verður að vanda það verk,
sem lengi á að standa. Bezt gæti
reynst að loka vesturopi hafnar-
innar með tveimur öflugum 100 m
görðum. Vegna ölduþunga að
vestan er tryggara að steypa
útgarðinn allar. niður á fast og
einnig innri garðinn upp fyrir
flóðmörk, svo að öll ólga verði
lokuð úti. Samskeyti suðurgarðs
og ytri garðs verða að vera
sérstaklega vönduð að efni, styrk-
leika og allri gerð. Hvort hlaða
þarf stórgrýti utan á ytri garðinn,
Ef kaupstaður verður lögfestur,
leiðir af því að ýmsum félags-
stofnunum verður skipt, til dæm-
is má nefna Vörubílstjórafélag
Ánessýslu, þá sundrast það og bíl-
stjórar á Selfossi missa öll rétt-
indi, sem þeir hafa haft til jafns
við alla Árnesinga. Það hefur ver-
ið nokkur tíska um skeið að koma
á fót smákaupstöðum. Þar hefur
undirrótin oft verið sú að fá
fógetaembætti inn í plásSið. En
það embætti er einmitt á Selfossi.
Ef breyting verður á, þarf að
skipta öllum skjölum embættisins
i tvennt, svo sem veðmálabókum,
til óþæginda fyrir alla er hlijt eiga
að máli. Eg náði í greinargerð þá
sem hreppsnefndin sendi út, þó
Óli oddviti gleymdi, auðsjáanlega
viljandi, að senda mér. Hún er
hlutlaus og vel samin af fræði-
manni, þar er ekkert að sjá er
mæli fremur með kaupstað en á
móti. Lika hef ég náð í greinar-
gerð um kaupstaðarréttindi fyrir
Selfoss, samda í janúar 1973. Þá
átti líka að gera staðinn að kaup-
stað, en var fellt i almennri at-
kvæðagreiðslu, ásamt svokölluðu
Votmúlamáli. Þá voru í meiri-
hluta hreppsnefndar sömu menn
og nú, en hafa gengið með þessa
dellu í maganum síðan. Væri
ágætt að ÓIi og Páll hættu afskipt-
um af hreppsmálum, en þeir
stóðu að Votmúlakaupunum, sem
voru felld. Ég hef séð skrif Öla Þ.
Guðbjartssonar í blaði Junior
Chamber Selfossi, sem kom út
i haust. Þar tínir hann til allt, sem
honum dettur í hug með kaup-
staðarhugmyndinni. Hann segir:
„Hvað vinnst með breytingu í
kaupstað, það er ekki auðvelt að
telja upp öll þau atriði, sem
breyttust við það að sveitarfélag
yrði að kaupstað.“ Og telur síðan
upp nokkur léttvæg atriði. En
segir svo: „Meginkjarni þessa
honum til halds og trausts, fer
eftir efnismagni steypu og gæðum
blöndu og járns sem hann er
smíðaður úr. Sama gildir um
garðinn úr landi, en þann hluta
hans, sem er á þurru um stór-
straumsflóð, væri ef til vill
nægilegt að hlaða úr stórgrýti eins
og notað var i eys’tri garðinn.
Þó verður að hafa í huga, að
áhlaðandi gæti reynzt hærri og
þyngri vestan frá. F.ftir að hafnir
hafa verið afmarkaðar rneð
hafnargörðum þá veltur á miklu
að vel takist að koma fyrir
bryggjúm, dráttarbrautum, lýs-
ingu, vatnslögnum o.s.frv. Þegar
máls er þó sá, að sveifarfélagið
ætti að vera betur í stakk búið til
þjónustu við ibúa sína eftir en
áður. Fjöldi þeirra sveitarfélaga,
sem aflað hafa sér þessara rétt-
inda á undanförnum árum, er í
rauninni næg sönnun í þessu
efni.“
Já, einmitt það, þar hefur einn
elt annan, alveg út í bláinn af
misskildum hégómaskap. Hefur
Alþingi verið allt of eftirlátt ýms-
um duttlungum í þessu efni. Nú
biður Selfoss um það sem staður-
inn hefur í hendi sér eins og er. A
Selfossi hefur komið út hlutlaust
fréttablað um skeið, að nafni „Ar-
blaðið". 5 janúar birti það myndir
af nokkrum borgurum og svör
þeirra við spurningunni: „Ert þú
fylgjandi þvi að Selfoss fái kaup-
staðarréttindi?“
Svör af ýmsum gerðum komu
fram, en það frumlegasta var
þó það sem afgreiðslukona i Kaup-
félagi Arnesinga lét frá sér fara:
„Já vegna þess að við eigum að
notfæra okkur kosti okkar og vera
ekki með sveitirnar á okkar herð-
um.“ Þetta er svart, eitthvað hafa
Ó.Þ.G. og félagar verið búnir að
koma sínum skoðunum á flot, eða
er skoðun kaupfélagsfólks þessi?
Fróðlegt væri að fá umsögn kaup-
félagsstjóra um það. Ég hef álitið
að Selfoss hafi dafnað af athöfn-
um bænda en ekki öfugt.
Það er verið að reyna að tæta
Arnessýslu í smá búta, ef þetta
fær byr. Geta þá ekki Hveragerði
og Þorlákshöfn komið í kjölfarið?
Ef kaupstaður verður lögfestur,
er ekki víst að sjálfsagt þyki að
setja allar stofnanir niður á Sel-
fossi í framtíðinni eins og verið
hefur. Gæti þetta því orðið hnekk-
ir fyrir staðinn, i kaupbæti á
kaupstaðartignina. Alþingi þarf
að bjarga málinu og segja NEI.
Einar Pálsson.
brimvarnargarðar verða ekki
notaðir sem viðlegubryggjur, eins
og er í Bakkahöfn, þá verða allir
að sameinast um að fullt raunsæi
ríki þegar ákvarðanir eru teknar
varðandi framkvæmdir á hafnar-
svæöinu.
Engin kví af neinu tagi fyrir-
finnst á landi hér, en henta vel og
eru til mikilla þæginda og
sparnaðar þar sem flóðhæð er
mikil eins og við Faxaflóa og
SV-land.
Það hentaði vel í Eyrarbakka-
höfn, að gera kví til dæmis að
byrja með fyrir fiskiskipin, en þó
af þeirri gerð að hægt væri að taka
inn öll skip sem þangað sigla.
150x125 m kví gæti kannski dugað
til að byrja með. Tvær lokur þarf
fyrir innsiglingu til að hægt væri
að fleyta skipum inn og út, hvernig
sem stendur á sjó. Einn bás, 50x12
m þurrkví, þarf að komast fyrir
þar sem hentar bezt landmegin við
kvína til að hægt verði að hreinsa
skip og gera við. Þar dygði að hafa
einfalt rennilok. Skorða síðan
skipin út í dokkuvegginn og dæla
út úr básnum. Þessi bás gæti orðið
arðsamur, því betra er hjá sjálfum
sér að taka en þurfa að sækja
uppsátur út úr þorpinu.
Þegar kvínni er markaður bás
og viðgerðardokku, þá verður
einnig að hafa í huga þægindi sem
fylgdu í kjölfar smasleða upp frá
viðgerðardokku fyrir einn bát til
lengri viðgerða eða nýsmíði, sem
þá væri hægt að flotsetja beint í
dokku. Þá vantar eina loku til
viðbótar til að nota við upp- og
niðursetningu. Álla staðhætti
verður að rannsaka strax í byrjun
til að hvað reki sig ekki á annárs
horn síðar.
Til að spara innflutning efnis
væri rétt að steypa sem mest
viðlegukanta. Bezt er að allar
viðlegubryggjur séu vel uppúr sjó
við hæstu stórstraumsflóð.
Allar fjórar lokur býst, ég við að
hægt verði að smíða úr íslenzku
áli. Renniloka, bogalokur og sleð-
ann ætti að vera hægt að smíða í
sýslunni.
Nú er mál að halda í land. Vona
að hafarmál Sunnlendinga leysist
farsællega á næstu árum.
Beztu kveðjur,
Steindór Arnason.
Steindór Amason:
Seinagangur
Eyrarbakkahafnar