Morgunblaðið - 18.03.1978, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1«. MARZ 1978
33
Karl Kristjáns-
son—Minning
Framhald af bls. 17
vera smáþorp í myndarlegt og
atorkusamt bæjarfélag, sem í dag
er hið annað stærsta á Norður-
landi.
Áhugi Karls á sveitar-
stjórnarmálefnum var ekki
bundinn við heimabyggð Tians,
heldur taldi hann nauðsynlegt að
efla sveitarstjórnirnar sem grund-
vallarstofnanir lýðræðisins í
stjórnkerfi þjóðarinnar. Hann tók
mjög virkan þátt í starfi Samb. ísl.
sveitarfélaga frá upphafi þess og
var kjörinn heiðursféiagi sam-
bandsins árið 1970.
Eftir sögufrægar sviptingar var
Karli nánast ýtt fram af samherj-
um sínum til þingmennsku fyrir
S^Þingeyinga árið 1949. Hann sat
á þingi í 18 ár og reyndist ötull og
farsæll þingmaður og skildi þar
eftir sig mörg spor.
Karl var frá upphafi mikill
baráttumaður fyrir samvinnu-
hreyfinguna og hann var kjörinn
heiðursfélagi Kaupfélags Þingey-
inga á 90 ára afmæli þess 1972.
Hann átti manna drýgstan þátt
í því að ráðist var í byggingu
kísilgúrverksmiðjunnar við
Mývatn og hann sat í stjórn
Kísiliðjunnar h.f. frá upphafi til
ársins 1975.
Sá sem þessar línur ritar
kynntist Karli fyrst á efri árum
hans, en átti síðan við hann náið
samstarf um margra ára skeið
bæði í sambandi við úrlausn
bæjarstjórnarmálefna á Húsavík
og við rekstur Kísiliðjunnar hf.
Karlvar jafnan boðjnn og búinn til
þess að miðla af reynslu sinni og
fróðleik og leggja á ráðin með
þeim klókindum, sem hann bjó
yfir talsvert umfram aðra menn.
Kann ég honum ævinlega þakkir
fýrir vináttu hans og holl ráð.
Er Karl lét af störfum í
bæjarstjórn Húsavíkur var honum
falið að vinna að ritun sögu
Húsávíkur og hafði hann með
sinni venjulegu elju dregið saman
mikið efni til þess verks og að
mestu gengið frá handriti tveggja
binda ritverks áður en hann lézt.
Karl kvæntist árið 1920 mikil-
hæfri konu, Pálínu Guðrúnu
Jóhannesdóttur frá Laugaseli sem
verið hefur manni sínum styrk
stoð í öllu hans starfi.
Þau eignuðust 5 börn, en eitt
þeirra, stúlka, sem Björg hét, lézt
á unglingsárum 1939. Þau börn
þeirra hjóna sem upp komust eru:
Kristján bókmenntafræðingur í
Rvík, f. 1922; Áki Jóhannes,
verzlunarmaður í Rvík, f. 1928;
Gunnsteinn, verzlunarmaður í
Rvík, f. 1932; Svava Björg,
húsmóðir á Húsavík, f. 1939.
Við fráfall Karls Kristjánssonar
er manni þakklæti fremur en sorg
efst í huga. Við sporgöngumenn
hans hljótum að þakka langt
ævistarf, sem lætur okkur svo
mikið eftir. En jafnframt tökum
við þátt í sorg og söknuði nánustu
vandamanna hans, Pálínu konu
hans, barna þeirra, tengda- <og
barnabarna og biðjum þeim styrks
og blessunar.
Karl verður jarðsunginn á
Húsavík í dag og hafa Húsavíkur-
kaupstaður og Kaupfélag Þingey-
inga óskað eftir því að fá að votta
minningu hans virðingu sína með
því að kosta útför hans.
Björn Friðfinnsson.
Með Karli Kristjánssyni fyrr-
verandi alþingismanni er hniginn
í valinn mikilhæfur maður. Öll
kynnumst við ýmsum manngerð-
um á lífsleiðinni. Karl verður mér
minnistæðastur fyrir alúðarfullt
hæglæti sitt, réttsýni og vand-
virkni.
„Þjóðin verður að gera sér grein
fyrir því, hvað hún á dýrmætast i
fari sínu, leggja alúð við að vernda
það, og efla með því áfram
lífsmátt sinn og hamingjulán. Hún
má ekki kasta arfi sínum fyrir
borð: bókmenntaauðnum og bók-
menntaáhuganum, sem um alda-
raðir hafa verið hennar sigurvopn.
Ef hún gerði það, yrði hún í raun
og veru snauðari en meðan börn
hennar gengu berbætt — og borg
hennar yrði auðunnin."
Svo mælti Karl Kristjánsson við
stofnun Almenna bókafélagsins og
í anda þessara orða voru öll störf
hans í þágu félagsins unnin. Karl
var kjörinn í fyrstu stjórn bóka-
félagsins á framhaldsstofnfundi 4.
febrúar 1955. Hann var ævinlega
endurkjörinn og sat því í stjórn
félagsins í 23 ár. Við fráfall Bjarna
heitins Benediktssonar forsætis-
ráðherra tók Karl við formennsku
Almenna bókafélagsins og gegndi
því starfi til síðasta dags.
Við kjör sitt sem formaður
fórust Karli orð eitthvað á þá leið,
að vandi fylgdi vegsemd hverri og
það eina sem hann hefði um það
að segja væri að hann mundi ekki
láta sér þann vanda í léttu rúmi
liggja. Það gerði hann ekki heldur,
því ötullega vann hann að fram-
gangi Almenna bókafélagsins, var
ætíð bobinn og búinn að takast á
við margvísleg vandamál. Þau
leysti hann af sinni alkunnu hæfni
og nákvæmni. Röggsemi hans við
fundarstjórn og frábærar ræður
háns eru mér í fersku minni.
Fyrir hönd Almenna bóka-
félagsins þakka ég Karli
Kristjánssyni umhyggju hans og
ræktarsemi í þágu félagsins og
votta eftirlifandi konu hans og
öðrum vandamönnum einlæga
samúð. Sjálfur er ég þakklátur
fyrir að hafa kynnst svo vönduðum
manni.
Brynjóifur Bjarnason.
Karl Kristjánsson er hniginn í
valinn. Hann var og verður
minnisstæður þeim, sem honum
kynntust, en í þeim hópi tel ég mig
vera. Karl Kristjánsson mátti
muna tímana tvenna, eins og
margir jafnaldrar hans, sem
fæddir voru fyrir og um síðustu
aldamót. Fátækra bændasona biðu
ekki mörg tækifæri á þeim tíma,
sem Karl var að alast upp. Að
loknu unglingaskólanámi á Húsa-
vík lá leið Karls til æðstu mennta-
stofnunar Norðlendinga, Gagn-
fræðaskólans á Akureyri, og þaðan
brautskráðist hann rúmlega tví-
tugur. Eigi er undirrituðum kunn-
ugt, hvort hugur hans stóð til
frekara náms eða hvort fjárráð
bönnuðu, að svo yrði, en að
gagnfræðanámi loknu hvarf Karl
aftur heim í átthagana í Þingeyj-
arþingi, þar sem hann haslaði sér
völl og vann sitt ævistarf í
rúmlega hálfa öld.
Máltækið segir, að enginn sé
spámaður í sínu föðurlandi. En
ekki sannaðist þetta máltæki á
Karli heitnum Kristjánssyni.
Hann varð „spámaður" í sínu
föðurlandi, enda maðurinn vel til
forustu fallinn. Líklega hafa
sveitungar hans falið honum flest
eða öll þau trúnaðarstörf, sem
fundin verða í einu byggðarlagi,
hreppi, sýslu og kaupstað, og sýnir
það, hvert traust samborgarar
Karls báru til hans, enda brást
hann aldrei trausti umbjóðenda
sinna heldur óx með hverju verki.
Ungur að árum var Karl kjörinn
í hreppsnefnd Tjörríeshrepps, eða
árið 1921, og hófust þar með
margháttuð afskipti hans af sveit-
arstjórnarmálum, en nokkrum
árum síðar var Karl kjörinn
hreppsnefndaroddviti og var það
til ársins 1935, er hann flutti til
Húsavíkur, en þar átti hann sæti
í hreppsnefnd 1937—1950, og síðar
í bæjarstjórn 1950—1970, alla tíð
oddviti hreppsnefndar og síðar
forseti bæjarstjórnar fyrstu árin,
eftir að Húsavík hlaut kaupstaðar-
réttindi, og bæjarstjóri um skeið
árið 1950. Karl átti því samtals
setu í sveitarstjórnum sem kjörinn
fulltrúi í tæpa hálfa öld. Sýslu-
nefndarmaður var hann á árunum
1928—1950 og var meðal stofnenda
Sambands ísl. sveitarfélaga árið
1945 og átti síðan óslitið sæti í
fulltrúaráði sambandsins og
landsþingum þess til ársins 1970,
en á landsþingi sambandsins á því
ári var Karl kjörinn heiðursfélagi
sambandsins fyrir margháttuð
störf að sveitarstjórnarmálum um
nær hálfrar aldar skeið. Karl átti
sæti á Alþingi á árunúm
1949—1967. Margvíslegum öðrum
opinberum trúnaðarstörfum
gegndi Karl Kristjánsson um
ævina s.s. stjórnar- og formanns-
störfum í elsta kaupfélagi lands-
ins, Kaupfélagi Þingeyinga, í
áratugi.
Karl Kristjánsson var maður
þeirrar gerðar, sem lærdómsríkt
var að kynnast og gott að umgang-
ast. Hlýhugur hans og góðlátleg
kýmni skapaði gott andrúmsloft í
kringum hann og þá, sem með
honum störfuðu. Hann leitaðist
við að finna lausnir á málum með
friðsamlegum hætti og tókst það
jafnan á þann hátt, að allir máttu
vel við una. Karl var maður
orðsins listar, bæði hins ritaða og
ekki síður hins talaða orðs, enda
málhagur með afbrigðum, svo sem
margar ferskeytlur hans bera vott
um.
Þegar Karl Kristjánsson hvarf
af vettvangi sveitarstjórnarmála
og var gerður að heiðursfélaga
Sambands ísl. sveitarfélaga á
landsþingi sambandsins 1970,
flutti hann ræðu, sem óg þykist
vita, að mörgum er á hlýddu hafi
verið og verði minnisstæð. Þar
talaði lífsreyndur maður en ungur
í anda. Af öllum sínum mörgu,
opinberu störfum á lífsleiðinni
kvaðst hann hafa haft mesta
ánægju af sveitarstjórnarstörfun-
um. Þar var hann í nánustum
• tengslum við fólkið. Þar hafði
hann bezt tækifæri til að greiða
götu þess og leysa vandamál
einstaklinga og byggðarlags.
Það er vissulega sjónarsviptir að
manni eins og Karli Kristjánssyni.
Með lífi sínu og störfum reisti
hann sér þann minnisvarða, sem
lengi mun standa.
Samband ísl. sveitarfélaga og
íslenzkir sveitarstjórnarmenn eiga
Karli Kristjánssyni þakkarskuld
að gjalda fyrir störf hans í
sveitarstjórn, samtökum sveitar-
félaga og að framgangi ýmissa
sveitarstjórnarmála. Fyrir það allt
eru honum að leiðarlokum færðar
þakkir og eftirlifandi eiginkonu
hans, börnum og öðru venzlafólki
vottuð dýpsta samúð. Góðs manns
er gott að minnast. Slíkur maður
var Karl Kristjánsson.
Magnús E. Guðjónsson.
Það er ekki oft, að grein í blaði
eða tímariti greipist svo í huga
manns, að hún sitji þar áratugum
saman. Ég kann ekki nema eitt
dæmi af sjálfum mér, og það er
einmitt grein eftir Karl Kristjáns-
son, sem hann ritaði fyrir rúmum
30 árum.
Hún nefndist „Þáð er löng leið
til keisarans". Þessi grein var
síðan birt í Sveitarstjórnarmálum,
tímariti Sambands íslenzkra sveit-
arfélaga 1947.
í greininni gagnrýndi Kari með
mikíum alvöruþunga, en undir
hjúpi gamansemi, umgengnishætti
sumra fulltrúa ríkisvaldsins við
sveitarstjórnarmenn.
Heitið á greininni er rússneskur
málsháttur; átti að minna á
stjórnarhættina í því mikla ríki í
fyrri tíð og kannski líka á þeim
tíma, þegar greinin var skrifuð.
Tilefnið var aftur á móti það, að
laugardaginn 20. sept. 1946 kl. 1.10
e.h. barst Karli þáverandi oddvita
Húsavíkurhrepps, „dreifiskeyti",
sjálfsagt sent öllum oddvitum og
bæjarstjórum landsins. Sendandi
var ein af þessum merkilegu
stofnunum, sem settar eru á fót
þá, þegar mikið liggur við. Fjár-
hagsráð nefndist hún, og mun
orðstír hennar lifa hjá hinni
öldruðu sveit, sem nú víkur
óðfluga af sviðinu. Skeytið var á
þessa leið:
„Símsendið laugardag útgefin
sementsleyfi frá skömmtunarbyrj-
un stop póstleggið sama dag
sementsúthlutun stop tilfærið
nafn leyfishafa, úthlutað magn og
notkun stop skiptist þannig stop
viðhald stop framkvæmdir, er ekki
kosta yfir 10.000 kr. stop fokheld
íbúðarhús stop íbúðarhús önnur
stop hús í þágu framleiðslunnar
stop tilfærið nánar í skýringu á
hvaða stigi framkvæmdir voru, er
leyfisveitingar hófust."
Út af þessu skeyti lagði Karl
eins og áður segir á sinn persónu-
lega hátt með slíkum þunga, en
þéim tilþrifum í máli og stíl, að
þessi samskipti ríkis og sveitar-
félaga og önnur sem hann rakti,
verkuðu nánast sem skemmtiefni,
þótt það síður en svo væri að slíku
stefnt.
Fram að þessu hafði ég ungling-
urinn litið á sveitarstjórnarmál og
allt, sem þeim við kom, sem hið
leiðinlegasta af öllu leiðinlegu, en
með þessari grein var grundvöllur-
inn lagður, skapaður fyrsti vísir-
inn að áhuga mínum á sveitar-
stjórnarmálum, sem við mig hefur
loðað síðan. Fyrir það stend ég í
mikilli þakkarskuld við Karl
Kristjánsson. Þar sannaðist hið
fornkveðna: „Orð eru til alls
fyrst".,
Nokkrum árum síðar kynntist
ég Karli persónulega allvel. Hann
var einn þeirra allt of fáu manna,
sem vaxa stöðugt með nánari
viðkynningu. Hann sameinaði á
óvenjulegan hátt svipmót hins
greinda alþýðumanns, sem brotizt
hefur áfram af eigin rammleik og
hins háttvisa höfðingja, sem allir
sóttust eftir að hafa sem ráðgjafa
og leiðtoga.
Hér verða ekki rakin marghátt-
uð störf Karls á sviði sveitar-
stjórnarmála eða þjóðmála eða
ótal aðrir þættir, þar sem hann
hefur markað djúp spor.
I minningarorðum á fundi í
stjórn Sambands ísl. sveitarfélaga
8. marz s.l., daginn eftir lát Karls,
lét ég þessi orð falla: „Það þótti á
sinum tima sjálfsagt, að faðir
sambandsins, Jónas Guðmunds-
son, yrði heiðursfélagi þess fyrstur
manna. Svo mikið hafði frum-
kvæði hans og framtak verið á
þessum vettvangi. Mátt því ætla,
að nokkur vandi væri að velja
mann til að hljóta næstur sam-
bærilega virðingu og viðurkenn-
ingu. Árið 1970 kom sú hugmynd
fram, að Karl Kristjánsson hefði
unnið sveitarfélögum landsins
þannig, að vel færi á því, að honum
yrði skipað á heiðursbekk við hlið
Jónasar. Man ég, að Jónas taldi sig
fullsæmdan af slíkum sessunaut.
Það var líka einmæli allra ann-
arra, að Karl hefði fulla verðleika
til slíks, enda var kjör hans til
heiðursfélaga samþykkt einróma á
landsþingi 1970.
Héi; er hvorki staður né stund til
að rifja upp ævistarf Karls á
vettvangi sambandsins, hvað þá
sveitarstjórnarmála almennt, en
ekki get ég þó látið þess ógetið, að
hann mun fyrstur manna á Al-
þingi hafa borið fram tillögu um
endurskoðun á verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga.
Karl var ritfær í bezta lagi og
ritaði ýmislegt í tímarit sam-
bandsins. Þá var hann skáld gott.
Hið síðasta, sem eftir hann
birtist í Sveitarstjórnarmálum, er
þetta:
„Segja má, að líf mannsins sé
líkt og ástæður þess manns, sem
fer í skóg með eina ör:
Dauðinn kemur. dýrt er fjör.
dagsins stutt að njóta.
sá, sem hefur eina ör,
ei má gálaust skjóta." t
Daginn eftir sá ég það, að í
minningarræðu um Karl á Alþingi
hafði forseti Sameinaðs Alþingis
lokið sínum orðum með sömu
tilvitnun.
Sumir mundu kalla þetta tilvilj-
un. Það geri ég ekki.
Vandamönnum Karls sendi ég
einlægar samúðarkveðjur, og það
fullyrði ég, að við fáa menn, sem
ég hef kynnzt, á betur það, sem
listaskáldið góða orti um látinn
vin sinn:
„Lengi mun hans lifa rödd,
hrein og djörf, um hæðir, lautir.
húsin öll ok vfðar brautir,
er ísafold er illa stödd.**
Páll Líndal
Isafjörður:
Miklar byggingaframkvæmdir
Uppbyggingu Holtahverfis
miðar vel áfram. Nú þegar
hefur verið ílutt í 16 einbýlis-
hús og nýlega hélt Kubbur h.f.
reisugilli vegna fyrstu 10 rað-
húsanna, sem gerð eru fokheld.
Nú í vor byrja þeir á næstu 10
húsum af sömu gerð.
Byrjað er á 52 einbýlishús-
um, 10 raðhúsum og 7 íbúða
f jölbýlishúsi á svæðinu. Búið er
að úthluta 12 einbýlishúsalóð-
um í viðbót, 15 raðhúsa- og 7
íbúða fjölbýlishúsalóð.
Þá er enn nokkuð laust af
lóðum á svæðinu, en það eru
aðallega raðhúsa- og fjölbýlis-
húsaióðir.
Ekki hefur enn verið ákveðið
hvar næst vcrður brotið land
undir íbúðir fyrir ísfirðinga,
en gerð hefur verið tillaga um
íbúðahverfi fyrir tveggja hæða
einbýlishús á svæði frá bænum
Seljalandi við ósa Tunguár inn
að sumarbústaðahverfinu í
Tungudal.
í Hnífsdal er byrjað á fyrstu
einbýlishúsunum á nýju bygg-
ingasvæði innan við félags-
heimilið, en þar er búið að
úthluta 4 lóðum.
Þá eru mörg fyrirtæki í
fiskiðnaði að hefja fram-
kvæmdir við byggingar og
nýlega var Ljóninu s.f. úthlut-
að lóð undir stórmarkað á nýju
verslunarsvæði milli Tunguár
og Úlfsár.
Úlfar.