Morgunblaðið - 20.07.1978, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR, 20. JÚLÍ 1978
19
i 1956-58
Hermann Jónasson
Alþýðubandalagið að koma til
sögunnar enda þótt mörgum Al-
þýðuflokksmönnum hrysi hugur við
samstarfi við sósíalista í þeim hópi.
• Alþýðuflokks-
mönnum
Fulltrúar Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks tóku fyrst þann kost-
inn að kanna hvort Alþýðubanda-
lagið vildi veita minnihlutastjórn
þeirra hlutleysi en fengu neikvætt
svar. Hannibal Valdimarsson skrif-
aði þá strax hinum flokkunum
tveimur og óskaði eftir því að þeir
tilnefndu menn til viðræðna um
stjórnarmyndun þriggja flokka.
Alþýðuflokkur og Framsóknarflokk-
ur fólu Hermanni Jónassyni að
kanna möguleika á myndun ríkis-
stjórnar án þátttöku Sjálfstæðis-
flokksins. Stjórnarmyndunarvið-
ræður fóru svo fram milli Alþýðu-
bandalags, Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks og svo fór að sam-
komulag tókst. Fól þá forseti íslands
Hermanni Jónassyni að mynda
ríkisstjórn og var hún skipuð á
ríkisráösfundi 24. júlí 1956. Ráð-
herrar voru tveir frá hverjum flokki;
Hermann Jónasson forsætis-, land-
búnaðar- og dómsmálaráðherra og
Eysteinn Jónsson fjármálaráöherra
frá Framsóknarflokknum, ráðherrar
Alþýðubandalagsins voru Hannibal
Valdimarsson félagsmálaráðherra
og Lúðvík Jósepsson sjávarútvegs-
og viðskiptamálaráðherra og frá
Alþýðuflokknum voru Guðmundur í.
Guðmundsson utanríkisráðherra og
Gylfi Þ. Gíslason menntamála- og
iðnaðarmálaráðherra. Emil Jónsson
tók að sér störf utanríkisráðherra 3.
ágúst 1956 í veikindaforföllum
Guðmundar og gegndi þeim til 17.
október sama ár.
Hermann Jónasson sagði í útvarps-
ræöu að samstarfssamningur ríkis-
stjórnarinnar byggðist á málefna-
samningi Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins. Sérstök áherzla
skyldi lögð á að leysa efnahags-
vandamálin „í náinni samvinnu við
stéttasamtök vinnandi fólks",
stækkun landhelginnar og fram-
kvæmd ályktunar Alþingis frá 28.3.
1956 „um stefnu íslands í utanríkis-
málum og meðferð varnarsamnings
við Bandaríkin,“ en sú ályktun var
samþykkt tillaga Alþýöuflokks og
Framsóknarflokks um endurskoðun
á varnarsamningnum frá 1951 í því
skyni að herinn hyrfi úr landi en
íslendingar tækju við gæzlu og
viðhaldi varnarmannvirkja. Næðist
ekki samkomulag um þetta yrði
varnarsamningnum sagt upp. Sjálf-
stæðisflokkurinn var á móti tillög-
unni, en þegar hér var komið hafði
slitnað upp úr stjórnarsamstarfi
hans og Framsóknarflokksins, eins
og áður er getiö.
Emil Jónsson fór til Bandaríkjanna
og ræddi við ráðamenn þar um
málið. Þegar þær umræður voru á
byrjunarstigi réðust Sovétríkin inn í
Ungverjaland og um svipað leyti
réðust Bretar og Frakkar inn í
Egyptaland og tóku Suezskurð.
Þessir atburöir höföu þau áhrif aö
framhaldsviðræðum í Reykjavík
síðla nóvembers 1956 lauk svo að
frekari viðræður um brottflutning
varnarliðsins urðu ekki. Alþýðu-
bandalagið lýsti sig andvígt þessum
- málalokum, en ráðherrar þess sátu
áfram í ríkisstjórninni og kváöust
myndu vinna að því að endurskoð-
un með það fyrir augum að herinn
færi gæti hafizt fljótlega aftur.
• Landhelgismálið
Einn liðurinn í samstarfssamningi
ríkisstjórnarinnar var að stækka
íslenzku landhelgina. islendingar
höfðu treyst því að allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna myndi
haustið 1956 ræða skýrslu al-
þjóðalaganefndarinnar, sem
mörgum þótti vera óbein viður-
kenning á því að heimilt væri að
miða fiskveiðilandhelgi við 12
sjómílur. Á allsherjarþinginu kom
aftur á móti fram tillaga um að
kalla saman sérstaka alþjóðaráð-
stefnu í Genf 1958 til að fjalla um
landhelgismálin og var hún sam-
þykkt með einu mótatkvæði;
atkvæöi íslands.
Á árinu 1957 var áfram unnið að
landhelgismálinu hér innanlands en
talsverðar deilur uröu um málið. Um
haustið mun sú afstaða hafa verið
tekin þótt ekki væru allir sammála,
að stækkun landhelginnar skyldi
frestað þar til Genfar-ráðstefnunni
lyki, en hún þá fram'kvæmd, hvernig
sem niðurstööur ráðstefnunnar
yrðu. En þegar kom að því vorið
1958 að gefa út reglugerð um
útfærsluna í 12 sjómílur hófust ný
átök um máiiö innan stjórnarflokk-
anna, sem urðu svo hörð að lá við
stjórnarslitum. Gekk svo langt að
Alþýðublaðið skýrði frá því 23. maí
að „sennilegt væri að ríkisstjórnin
myndi biðjast lausnar að loknum
fundi sem hefst kl. 3 í dag" og aö
ágreiningsefnið væri „hvenær
reglugerðin um stækkun landhelg-
innar skuli gefin út“. Alþýðubanda-
lagið vildi að reglugerðin yrði gefin
út strax en Framsóknarflokkur og
Alþýðuflokkur að því yrði frestað
um sinn svo að tími fengist til
kynningar á málinu erlendis og deilt
var um hvort og þá með hVaða
hætti ætti að blanda Atlantshafs-
bandalaginu inn í málið. Á síöustu
stundu náðist svo samkomulag.
Lúðvík Jósepsson sjávarútvegsráð-
herra undirritaði svo reglugerð um
12 mílna fiskveiðilandhelgi 30. júní
og gekk hún í gildi 1. september um
haustið. Erlendar þjóðir báru fram
mótmæli og létu yfirleitt þar viö
sitja, en brezkir togarar héldu áfram
veiðum innan 12 mílnanna undir
herskipavernd eftir að reglugerðin
gekk í gildi og hófst þá þorskastríð.
Þegar kom fram á árið 1958 fóru
erfiðleikarnir í efnahagsmálum vax-
andi. Vegna mikils innflutnings og
fjárfestingar en minni gjaldeyris-
tekna og nýrra uppbóta fyrir
sjávarútveg höfðu fjárlög ársins
verið afgreidd meö halla og um
vorið voru sett ný lög um útflutn-
ingssjóð sem m.a. fólu í sér
tekjuöflun fyrir ríkissjóð með hækk-
un yfirfærslugjalds á erlendan
gjaldeyri úr 16 í 55% og aðflutnings-
gjöld voru hækkuð. Um leið fengu
launþegar 5—7% grunnkaups-
hækkanir. Þessar ráðstafanir
hrukku þó skammt því um sumarið
kom til verulegra kauphækkana og
víxlhækkanir kaupgjalds og verð-
lags héldu áfram.
1. desember átti svo að taka gildi ný
kaupgreiðsluvísitala, sem fól í sér
17 stiga hækkun. Var því fyrirsjá-
anlegt að ný dýrtíðaralda myndi
skella yfir ef ekkert yrði að gert en
samningar innan ríkisstjórnarinnar
um aðgerðir drógust á langinn, þar
sem stjórnarflokkarnir voru ekki á
eitt sáttir um úrræði. Hermann
Framhald á bls. 20
Vinstri stjórnin, priðja ráðuneyti Hermanns Jónassonar, á ríkisráðs-
fundi.
Erfitt hvað tekjumar
eru sveiflukenndar
Það er ekki
hægt að
skattleggja
tekjur sem
eru rétt til
að lifa af
„Mér finnst þessi gjöld anzi há,
miðað við „kollega" mína hér,“
sagði Sigurður Þórðarson útvegs-
bóndi, sem greiðir hæstan skatt
einstaklinga í Vestmannaeyjum.
„Ég á að vera með þriðjung
þessarar upphæðar, ef miðað er
við stóra kollega mína hér í
Eyjum,“ sagði Sigurður. „Ég geri
ráð fyrir að mismunurinn liggi í
því að hjá mér er um að ræða
einkarekstur en ekki hlutafélag,
sem koma kannski betur út úr
slíku. En ef þessu fé er vel varið,
þá er þetta allt í lagi.“
Sigurður rekur fiskvinnslustöð-
ina Eyjaborg. Hann kvað skatta
Sigurður Þórðarson útvegsbóndi
í Eyjum.
nú vera miklu hærri en í fyrra.
Hann greiðir alls um 11,5 milljónir
í gjöld í ár, en hins vegar hvorki
tekju- né eigpaskatt. Blm. Mbl.
innti Sigurð eftir því. „Það er ekki
hægt að leggja á tekjur sem eru
bara rétt til að lifa af,“ sagði hann.
„Maður þarf alltaf að lifa, þetta er
eins og með ellilífeyrinn og annað
þvílíkt; þetta er bara ætlað til að
skrimta."
EKKI náðist í skatthæsta ein-
staklinginn í Norðurlandsumdæmi
eystra, Leó Sigurðsson útgerðar-
mann. Hins vegar náði Mbl. tali af
næsthæsta skattgreiðandanum,
Kristbirni Árnasyni, skipstjóra á
hinu mikla aflaskipi, Sigurði RE.
„Mér lízt illa á skattanna að
þessu sinni.“ sagði Kristbjörn. „En
þetta er vandamál sem fylgir því
að tekjurnar eru svo sveiflukennd-
ar hjá okkur sjómönnunum.
Vertíðin hjá okkur hefur ekki
gengið eins vel og í fyrra, enda
bilaði báturinn upp úr áramótum
og við misstum því af beztu
vertíðinni. Það verður því mjög
erfitt að mæta þessum greiðslum,
því að heildarafli okkar yfir árið
„ÉG GET ekkert sagt um þessa
skattálagningu nú, því að við erum
ekki enn farnir að athuga þessar
tölur.“ sagði Arngrímur Bjarna-
son, aðalfulltrúi hjá Kaupfélagi
Eyfirðinga á Akureyri. KEA er
langstærsti skattgreiðandinn í
Norðurlandsumdæmi eystra,
greiðir samtals 167 milljónir og
656 þúsund, og eru öll útibú
kaúpfélagsins með í þeirri upp-
hæð.
Arngrímur kvað byggingu nýrr-
ar mjólkurstöðvar vera stærstu
framkvæmdir á vegum KEA
undanfarið, og önnur umsvif
kaupfélagsins væru smá borið
saman við hana. „En þetta er svo
víðtæk starfsemi, að það er erfitt
að benda á einhverja sérstaka
þætti.“ sagði hann. Sem fyrr segir
nema gjöld KEA alls rúmlega 167
verður ekki eins mikill og í fyrra.“
sagði Kristbjörn að lokum
Kristbjörn Árnason. næstskatt-
hæsti einstaklingur á Norður-
landi eystra er annar tveggja
skipstjóra á aflaskipinu Sigurði
RE.
milljónum. Af þeim eru aðstöðu-
gjöld vegna útibúa víðsvegar
langstærsti þátturinn, en þau
nema rúmri 101 milljón
KEA á Akureyri er langsta'rsti
skattgreiðandi á Norðurlandi
eystra.
Jón Fr. Einarsson bygginga-
meistari á Bolungarvík.
Miklar
bygginga-
framkvæmd-
ir á Bol-
ungarvík
Jón Fr. Einarsson hygginga-
meistari á Bolungarvík greiðir
mestan skatt einstakli.nga á Vest-
fjörðum að þessu sinni. Hann
sagði í samtali við Mbl. að þetta
væri um helmingshækkun frá
árinu áður. „Þetta er anzi mikið,
og ég veit ekki alveg hvernig ég á
að borga þessa skatta,“ sagði Jón.
„En ég kvarta ekki, reksturinn
gengur vel. Það er mikið um að
vera í byggingariðnaðinum á
Bolungarvík nú eins og í fyrra. Þar
má nefna stækkun frystihússins,
byggingu loðnuverksmiðju og
byggingu á 20 íbúða fjölbýlishúsi.
Það er því mikið um framkvæmdir
hér. En ég get ekki alveg sagt álit
mitt á sköttunum að þessu sinni,
ég hef ekki athugað þá svo vel
ennþá.“
Fiskiðjan er stærsti skattgreiðandinn í Vestmannaeyjum. Mynd>
Guðlaugur Sigurgeirsson
Aðstöðugjöld vegna úti-
búa vega þyngst hjá KEA