Morgunblaðið - 13.08.1978, Blaðsíða 20

2 0 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. AGUST 1978
Gísli Þór Gunnarsson:
Loftkæld rútan brunaði eftir
malbikaðri götunni og bar mig
nær sögusviði Steinbecks, Salinas
dalnum. Brennheit Californiu sól-
in brosti mót vorinu, sem hefst í
mars á þessum slóðum.
Það var ekki laust við að ljúfsár
eftirvænting gripi mig þegar ég
gerði mér grein fyrir því að ég var
að nálgast heimkynni sögupersóna
Steinbecks sem höfðu orðið mér
kærar við kynningu úr bókum eins
og „East of Eden“ og „Of mice and
men“ (Mýs og menn). Ég rýndi
útum gluggann og reyndi að sjá
einhver af þeim undrum náttúr-
unnar sem Steinbeck hafði lýst svo
fjálglega í „East of Eden“.
„ ... Ég man að Gabilan fjöllin
austanmegin í dalnum voru ljós
fjörleg fjöll full af sól og elskuleg
bjóðandi þig velkominn á einhvern
hátt, svo þig langaði að klifra upp
hlý hlíðardrögin næstum eins og
þig langar að klifra í fang á
elskaðri móður.“
Það var sama hvernig ég reyndi
ég gat bara séð ólöguleg fjöll sem
af einhverri örlagafyndni höfðu
sest á þennan stað. En er það ekki
hlutverk skáldanna að sýna okkur
meira útúr hlutum sem við sjáum
ekki í önn dagsins. Steinbeck sá
ekki landslag eins og dauðan hlut,
sérhvert fjall og sérhver jurt var
lifandi persónuleiki með ákveðinn
tilgang. Hinsvegar þegar komið
var að að lýsa mannskepnunni þá
var eins og Steinbeck væri að álasa
skaparanum fyrir mistök sín.
Gegnum gluggann á rútunni sá
ég tilbreytingarlítið landbúnaðar-
land. Sólin gyllti brúna frjósama
moldina sem hafði aldrei þekkt
steina. Reitirnir lágu um hæðir,
sem rugluðu hárbeitta skipulags-
hæfileika Ameríkananna og kom í
veg fyrir að hægt væri að hafa alla
reitina beina. Kananum hefði þó
ekki orðið mikið um að fletja út
allar hæðarnar. I San Joaquin
dalnum þar sem allt er slétt, þar
búa þeir til hæðir með ýtum, svo
skemmtigarðar líti svolítið
skemmtilega út.
Mín kynni af John Steinbeck
voru frá skáldsögum, þar sem
hann lýsir venjulegu bændafólki
og farandverkamönnum. Ég
reyndi að ímynda mér hvernig
fæðingarheimili hans liti út.
Líklega væri það lélegur timbur-
hjallur. Faðir hans hefði að
líkindum unnið hörðum höndum
fyrir sér og sínum. Það fór að
styttast í að ég kæmi sjálfur á
fæðingarstað hans, svo ég hætti
þessu hugarbrölti og fór að
fylgjast með áköfum fluguveiði-
manni sem barðist hetjulega gegn
litlum fluguvesalingi. Steinbeck
hefur sjálfur sagt að sérhver
Bandaríkjamaður áliti að hann
væri fæddur veiðimaður og byði
bara eftir tækifæri til að sanna
það. Flugnaveiðimaðurinn var
áður en varði búinn að sigra
flugufjandann og leit hreykinn í
kring um sig eins og í leit að
viðurkenningu.
Rútan stoppaði loks á Gray-
hound stöð borgarinnar Salinas.
Rútustöðin lyktaði af afkvæmum
hamborgaramenningar Banda-
ríkjamanna.
Gekk ég mér út og tók að spurja
vegfarendur vegar með þeim
jökulframburði sem íslendingum
einum er tamt. Annaðhvort hafa
þeir ekki skilið mig eða þá ekki
vitað að Steinbeck var til því illa
gekk að fá upplýsingar um leiðina
að húsi Steinbecks. Furðuvel gekk
fyrir mig að finna húsið ef mark er
takandi á orðum Steinbecks þegar
hann segir að Bandaríkjamenn
elski að segja til vegar en þeir segi
alltaf rangt til.
Salinas er eins og hver önnur
bandarísk borg, með útibú frá
sömu auðhringunum o.sv.frv.
Borgin breiðir sig yfir stórt svæði
því allir Bandaríkjamenn vilja búa
í einbýlishúsum. Mörg frjósöm
bújörðin hefur farið undir ein-
hverja af þessum kössum. Hverf-
um til fortíðarinnar með Stein-
beck, þar sem hann lýsir Salinas í
„Travels with Charley".
„ ... Þetta var lítið kauptún,
kjörbúð undir tré og járnsmíða-
verkstæði og bekkur fyrir framan
þar sem hægt var að sitja og
hlusta á högg hamarsins á steðj-
ann. Nú eru lítil hús sérhvert eins
og það næsta auðsæjanlega reyn-
andi að vera öðruvísi, sem dreifast
í mílur í allar áttir. Þetta var
trjásæl hlíð með lifandi eikum
dökkgrænum mót skrælnandi
grasi þar sem Coyote úlfarnir
sungu í tunglsskininu. Toppurinn
er nú snoðaður og sjónvarpsendur-
svarpsstöðvar teygja sig upp í
himininn og fæða af sér tauga-
veiklaða mynd til þúsunda lítilla
húsa sem þyrpast saman eins og
jurtalýs við hliðina á veginum."
Eftir stutta göngu stóð ég
skyndilega í götu með húsum sem
áttu sér lengri sögur en glerhallir
Steinbeck, strákurinn í
götunni sem varö
ódauölegur fyrir skáld-
sögur sínar.
nútímans. Hús Steinbecks stóð
tilbúið til að taka á móti mér, eins
og hann hafði lýst því í „East of
Eden“
„... Það var hreinlegt og
vinalegt hús, höfðinglegt en ekki
tilgerðarlegt, og það sat fyrir
innan hvíta girðinguna umkringt
af sléttsleginni grasflöt og rósir og
cotoneasters sleiktu veggi húss-
ins.“
Þegar ég gekk upp tröppur
hússins gerði ég mér grein fyrir að
þetta hafði aldrei verið fátæks
manns hús. Kona í einkennisbún-
ing horfði á mig eins og ég væri
óæskilegur gestur.
— Hvað get ég gert fyrir þig?
spurði hún kurteislega.
— Mig langaði bara að skoða
húsið, sagði ég.
Það er búið að breyta húsinu í
veitingahús. Má bjóða þér eitt-
hvað? spurði hún krefjandi.
— Nei, það held ég ekki, svaraði
ég fyrir hönd tóms peningaveskis-
ins.
Af hverju furfa Ameríkanar að
græða á öllum sínum stórmennum
jafnvél á þeim sem hötuðu efnis-
hyggjuna mest af öllu, hugsaði ég
þegar ég fylgdi á eftir konunni inn
í stofu hússins, sem var umkringd
af dekkjuðum borðum.
— Þetta eru myndir af ættingj-
um Steinbecks, sagði konan og
benti á myndir á vegg. Þarna gat
John og Mary systir hans.
tnm ano m

John Ernst Steinbeck var
fæddur í Salinas, Calíforniu 27.
febrúar 1902. Forfeftur hans
komu frá Þýzkalandi og írlandi.
John Steinbeck lýsir fööur
sínum á eftirfarandi hátt í „Journ-
al of a Nove!“: Samansafni af
bréfum sem hann skrifaAi meðan
hann var að vinna að „East of
Eden.“
„... hann unni sér aldrei hvíld-
ar, sterkur og Þögull einstakl-
ingshyggjumaður, sem dáðist að
hverjum Þeim sem setti sér
markið hátt og vann að Því
ótruflaöur alla sína ævi.“ Hann
hvatti John til dáða á ritvellinum,
Þó að móðir John's heföi frekar
viljað að hann legði fyrir sig
„... eitthvað almennilegt einsog
bankastörf.“
Móðir hans, Olive (Hamilton)
Steinbeck var fyrrverandi kenn-
ari og hvatti son sinn til lestra.
John var næstyngstur í fjöl-
skyldunni og átti Þrjár systur.
Hann var virkur, sterkviljaður
með bakgrunn frá húsi fullu af
góöum bókum og iíflegum um-
ræðum. John var góður nemandi
og tók Þátt í félagslífi skólans, var
meðal annars forseti bekkjarráðs
seinasta bekkjar í High School. Á
sumrin vann hann á nálægum
bóndabæjum og víkkaði út
reynslu sína af sveitum Californíu
og sveitafólki.
Þegar hann var 17 ára byrjaði
hann mennta- og háskólanám sitt
við dýrasta og virtasta háskóla
Bandaríkjanna „Stanford". Upp-
haflega ætlaði hann að leggja
fyrir sig ensku en áhugi hans á
öðrum sviöum eins og líffræöi og
heimspeki dró hann til sín. Aö
lokum fór hann að stúdera
sjálfstætt og mætti bara Þegar
honum sýndist. Á meðan hann
var í skólanum vann hann sér inn
vasapeninga með vinnu á bú-
görðum og í vegagerð.
Eftir 6 ára nám yfirgaf hann
skó%ann fyrir fullt og allt án
Þess að hafa lokið nokkru prófi.
Leið hans lá til New York Þar sem
hann ætlaði að hefja rithöfundar-
feril sinn. Vann hann fyrir sér
með blaöamennsku og með
verkamannavinnu. Svalt hann
meira og minna og varð fyrir
miklum vonbrigöum með Þessa
fyrstu tilraun sína til rithöfundar-
starfa. Aö lokum sneri hann heim
til Californíu og vann fyrir sér
með ýmsum störfum meðal ann-
ars meö Því að sjá um einangrað-
an kofa upp í Lake Tahoe.