Morgunblaðið - 13.08.1978, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. ÁGÚST 1978
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúí
Fróttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. ó mónuöi innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakið.
Með skýrslu utanríkisráð-
herra, Einars Ágústs-
sonar, er hann flutti á
Alþingi í marzmánuði sl.,
fylgdi yfirlit um utanríkis-
verzlun íslendinga árin 1975,
1976 og 1977, þ.e. samanburð-
ur á innflutningi og útflutn-
ingi frá og til hinna ýmsu
viðskiptasvæða okkar. Með
hliðsjón af því að fáar þjóðir
ef nokkrar, eru jafn háðar
utanríkisviðskiptum og við
Islendingar, er fróðlegt að
velta fyrir sér, hverja þýð-
ingu hin einstöku viðskipta-
svæði hafa fyrir viðskiptaleg-
an jöfnuð okkar út á við.
Utflutningur okkar til
EFTA-landa 1977 var talinn
14.895.3 m.kr. og til EEC-
landa 30.600.6 m.kr. — eða
samtals til þessara
V-Evrópuríkja um 44.6% af
heildarútflutningnum. Evr-
ópuríki nálgast því það mark
að kaupa helming útflutn-
ingsframleiðslu okkar. Tolla-
eftirgjöf á útflutningsvörum
okkar, skv. svokallaðri bókun
6, á að greiða götu frekari
útflutnings til þessa við-
skiptasvæðis. Innflutningur
okkar frá EFTA-löndum
þetta ár nam hinsvegar
24.848.4 m.kr. og frá
EEC-löndum 57.200.2 m.kr.
— eða samtals frá þessum
V-Evrópuríkjum 67.8%
heildarinnflutnings okkar.
Utanríkisviðskipti okkar við
þetta mikilvæga viðskipta-
svæði sem heild eru því
verulega óhagstæð, en
breyttar tollaaðstæður gætu
vísað í jákvæðari átt.
Útflutningur okkar til
A-Evrópuríkja, þ.m.t. Sovét-
ríkjanna, nam árið 1977
12.371.1 m.kr. eða 12.2%
heildarútflutnings okkar það
ár. Innflutningur nam hins-
vegar 14.858.4 m.kr. eða
12.3% heildarinnflutnings.
Þetta svæði gefur því heldur
ekki hagstæðan viðskipta-
jöfnuð ef á heildina er litið.
Ef Sovétríkin eru tekin út úr
dæminu nemur útflutningur
okkar til þeirra rúmum 7
milljörðum en innflutningur
frá þeim rúmum 10 milljörð-
um króna.
Eina viðskiptasvæðið, sem
gefur okkur verulega hag-
stæðan viðskiptajöfnuð, er
Bandaríkin. Útflutningur
okkar til þeirra árið 1977
nam 30.813.3 m.kr. eða 30.3%
heildarútflutnings okkar.
Innflutningur frá Bandaríkj-
unum þetta ár nam hinsvegar
aðeins 7.963.3 m.kr. eða 6.6%
innflutningsins. Bandaríkin
keyptu því af okkur nærri því
fjórum sinnum meira, í and-
virði mælt, en við af þeim, og
var eina viðskiptasvæðið
þetta ár, er skilaði okkur
hagstæðum jöfnuði.
í fylgiskjali því með
skýrslu utanríkisráðherra,
sem hér hefur verið vitnað í,
eru öll önnur viðskiptalönd
en þau, sem tilheyra framan-
greindum viðskiptasvæðum,
sett undir einn hatt. Útflutn-
ingur til þeirra nam samtals
13.209.0 m.kr. eða 12.9%
heildarútflutnings. Innflutn-
ingur frá þeim hinsvegar
16.098.8 m.kr. eða 13.3%
innflutningsi
I þessu yfirliti segir loks að
heildarútflutningur okkar ár-
ið 1977 hafi numið 101.889.3
m.kr. en heildarinnflutningur
hinsvegar 120.969.1 m.kr. Við
höfum því flutt inn allveru-
lega miklu meira á sl. ári en
útflutningurinn stóð undir.
Þessi munur kann að hafa
réttlætingu í innflutningi til
arðbærra framkvæmda, sem
skila sér fljótt aftur, m.a. í
gjaldeyrisskapandi fram-
leiðslu eða gjaldeyrisspar-
andi þjónustu, s.s. hitaveitu-
framkvæmdum. Þó er tíma-
bært að staldra við og íhuga
hinar miklu erlendu skuldir
sem safnazt hafa nokkur
undanfarin ár, eða allt frá
upphafi vinstri stjórnar
tímabilsins síðara. Efnahags-
legt sjálfstæði þjóðarinnar
grundvallast á því, að fyrir-
hyggja og framsýni ráði ferð
í þessum efnum, þ.e., að
hyggindi, hagsýni og arðsemi
móti stefnuna í fjárfestingu
og milliríkjaverzlun. Matar-
víxlastefna leiðir aldrei til
farsældar, þó að neyðarúr-
ræði kunni að vera á vand-
ræðatímum.
Einn merkasti viðburður
liðins árs á sviði utanríkis-
viðskipta okkar var afnám
eftirstöðva af tollum í við-
skiptum við EFTA og EBE-
lönd frá 1. júlí 1977. Þá
myndaðist fríverzlunarsvæði
16'Evrópuríkja. Síðastliðið ár
var og fyrsta árið, sem
tollfríðindi giltu fyrir ís-
lenzkar sjávarafurðir í
EBE-löndum, skv. bókun 6.
Gildistaka bókunarinnar ýtir
mjög undir útflutning til
þessara landa, og hækkar
verð, einkum á freðfiskflök-
um og og frystri rækju. Engir
nýir viðskiptasamningar
vóru hinsvegar gerðir á sl. ári
og sums staðar vóru blikur á
lofti, ekki sízt varðandi salt-
fiskmarkað okkar í Portúgal.
Nígeríumarkaður fyrir skreið
var og erfiður á liðnu ári.
Eins og framangreindar
tölur um út- og innflutning
íslendinga bera með sér erum
við háðari utanríkisviðskipt-
um en flestar aðrar þjóðir.
Við þurfum að flytja inn
verulegan hluta lífsnauð-
synja okkar, ef hér á að halda
uppi sambærilegum lífskjör-
um og með öðrum þróuðum
þjóðum. Og við þurfum að
skapa útflutningsverðmæti í
landinu til að mæta þessum
innflutningi, sem og margs
konar innfluttri fjárfest-
ingarvöru, og helzt að gera
eilítið betur, þann veg að við
búum að traustum gjald-
eyrisvarasjóði. Annað væri
ekki búmanns háttur. Það
skiptir því miklu máli að
útflutningsgreinar þjóðarbú-
skaparins búi við viðunandi
rekstrargrundvöll, að vinnu-
friður ríki og að verðmæta-
sköpunin geti haldið áfram
áfalla- og stanzlaust. í þessum
staðreyndapunkti ættu hags-
munir allra landsmanna að
ná saman. Ef við hinsvegar
lokum augunum fyrir stað-
reyndum þjóðarbúskaparins,
vegna innbyrðis tortryggni,
skammsýni og stéttastríðs,
fúna undirstöður lífskjara
okkar og efnahagslegs sjálf-
stæðis þjóðarinnar. Þá er
siglt í voðann vísan.
Þá er siglt í voðann vísan
j Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^Laugardagur 12. ágúst..
„Hagsældar,
hrímhvíta
móðir”
Sunnudaginn 23. júlí sl. átti
höfundur þessa Reykjavíkurbréfs
leið um gróðurlönd Landgræðslu
ríkisins við Gunnarsholt á Rang-
árvöllum og kynntist af einskærri
tilviljun þessari merku starfsemi,
en enginn vafi er á því, að
árangurinn af henni er meiri en
leikmenn hefðu þorað að vona í
upphafi. Síðar kom bréfritari
einnig á þessar slóðir með sænska
rithöfundinum Per Olof Sundman
og mátti hann vart mæla af
hrifningu yfir þeim árangri, sem
þarna hefur náðst og trúði raunar
vart sínum eigin augum: í stað
örfoks og uppblásturs blasa hvar-
vetna við mikil og fagurgræn
gróðurlendi, sumt nýslegið, annað
iðjagrænt undir golunni, svo langt
sem auga eygir og e.k. staðfesting
þess, að hér geti dropið smjör af
hverju strái. Þeir, sem lýstu
íslandi hvað fagurlegast í upphafi
byggðar, hefðu orðið hrifnir af
þeirri sjón, sem blasir við frá
tilraunastöð Landgræðslunnar í
Gunnarsholti.
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri bauð okkur í flugferð með
Páli Sveinssyni TF-NPK, sem
heitir eftir eldhuga miklum og
hugsjónamanni, en hann unni sér
aldrei hvíldar, svo mikill var áhugi
hans á landgræðslu, hagkvæmni
og fegurð. Þessi áhugi virðist
liggja í ættinni og hefur orðið
þjóðinni drjúgur ábati.
Flugvélin beið eftir því að taka 4
tonn af áburði, því að nú átti að
fara í áburðarflug norður af
Keldum, langleiðina norður undir
Heklu, og það leyndi sér ekki úr
lofti, hvað mikið hefur áunnizt. Nú
er jafnvel borið á hraunið og það
er tekið að gróa upp ekki síður en
sandarnir; örfok og eyðilönd eru að
breytast í gróðurvinjar, og það var
gaman að fylgjast með áhuga
flugmannanna á þessu starfi, en
þeir eru fastir starfsmenn hjá
Flugleiðum og fljúga sem sjálf-
boðaliðar fyrir Landgræðsluna í
frítímum sínum. Stundum verða
flugmenn fyrir aðkasti vegna
kaupkrafna, en þeir sem harðast
deila á þá, ættu að fylgjast með
sjálfboðastörfum þeirra fyrir
landgræðsluna og þeim áhuga,
eldmóði og óeigingirni, sem störf
þeirra á Rangárvöllum bera vott
um. Við flugum með Harald
Snæhólm og Birni Thoroddsen.
Flugvélin er nær fertug að aldri.
Hún var notuð í stríðinu, en kom
síðan til íslands og var fyrsta
Dakotavél Flugfélagsins. Hún er
því hinn merkasti gripur og ætti
helzt að hafna á Þjóðminjasafn-
inu. Það var skemmtilegt að
fylgjast með öruggum tökum
flugmannanna á þessari gömlu vél.
Þegar þeir dreifðu áburðinum, var
aðeins flogið í 60 m hæð, en vélin
haggaðist varla í loftinu, enda þótt
teknar væru skarpar beygjur, og
flugmennirnir höfðu á heimleið-
inni gaman af því að láta gamm-
inn geisa og létta sér upp eftir allt
farþegaflugið.
Aðalumsjónarmaður með
áburðarflugi TF-NPK er Stefán H.
Sigurðsson, fulltrúi landgræðslu-
stjóra, en flugvirki er Hannes
Thorarensen. Og Landhelgisgæzl-
an hefur ávallt verið mjög hjálp-
söm við aðstoð við viðhald
flugvélarinnar og að auki sér hún
algjörlega um viðhald minni
áburðarflugvélarinnar TF-TÚN.
Flugrekstrarstjóri er Gylfi Jóns-
son flugmaður.
I júnímánuði fóru blaðamaður
og ijósmyndari Morgunblaðsins í
sams konar áburðarflug og hér er
minnzt á og skrifuðu um ævintýr-
ið. Það er því ástæðulaust að lýsa
ferðinni nánar. En þó er ekki úr
vegi að geta þess, að þennan dag
voru farnar 14 ferðir með áburð og
líktist dagurinn hverjum öðrum
áburðarflugsdegi. Starfið hefst um
miðjan maí og stendur fram í lok
júlí. Allt að 40 atvinnuflugmenn
taka þátt í fluginu og margir hafa
flogið ár eftir ár, frá því það hófst
með Páli Sveinssyni 1973. Þeir
hafa unnið frábært starf og
gjörþekkja landið.
Flugvélin er hlaðin með gömlum
mjólkurbíl, sem Mjólkurbú Flóa-
manna gaf til starfsins. Flugfélag
íslands gaf Dakota-flugvélina og
sá um nauðsynlegar breytingar á
henni.
Þjóðargjöfin
1974 skipti
sköpum
Nú hefur verið dreift um 2.200
tonnum af áburði og grasfræi á
þessu ári með Páli Sigurðssyni. En
fyrrnefndan sunnudag var verið að
dreifa áburði í svokallaða Keldna-
girðingu, sem er landgræðslugirð-
ing, girt árið 1969 og er um 5.000
ha. að stærð. Á því svæði voru
fyrrum a.m.k. 5 býli, sem getið er í
ferðabók Páls Vídalíns og Árna
Magnússonar um 1700, en þessar
jarðir fóru allar í eyði vegna
sandfoks eins og svo margar jarðir
á Rangárvöllum, þ. á m. Gunnars-
holt. Nú er alveg tekið fyrir
sandfok á þessu svæði vegna
uppgræðslunnar, sem framkvæmd
hefur verið með landgræðsluflug-
vélinni. Væntanlega hefði ekki
verið naegilegt fjármagn til að
nota hana sem skyldi, ef ekki hefði
komið til þjóðargjöfin, sem sam-
þykkt var á Þingvöllum 1974.
Það fjármagn, sem þá fékkst, olli
straumhvörfum í landgræðslu-
starfinu og var fyrsta stóra
innborgun landsmanna inn á hinn
mikla reikning okkar við landið.
Landgræðsluáætluninni sem
slíkri Iýkur að mestu árið 1979 og
það veltur á miklu, að þá verði
haldið áfram á sömu braut, því
enn skuldum við landinu nær
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. ÁGÚST 1978
25
Hann er vel við Þarna lundinn eins og sagt er á veiðimannamáli, enda snörp vindátt og pá nýtur hann sín á rólinu.
BÚSKAPURINN í björgum Vest-
mannaeyja er nú í fullum gangi og
gildir Þar hvorki atvinnuleysi né
yfirvinnubann, Því fuglinn gerir sér
grein fyrir Því aö hann Þarf að Ijúka
ákveðnu verkefní á ákveðnum
tíma fyrir haustið. Þó hefur árað
illa hjá lundanum í sumar Því hann
her verið í vandræðum með æti
fyrir pysjuna og pysjudauði hefur
verið nokkur í lundabyggðum.
Meðfylgjandi myndir sína nokkur
atvik úr búskapnum.
Fýllinn með sitt sérstseða fýlaættarnef tekur oft óvinsamlega á móti gestum úr
mannheimum og er pá eins gott að menn sáu klárir á pvi að vippa sér undan spýjunni.
Svartfuglinn i skartbúningi sínum við
egg.
vartfuglspysja i hendi manns, en pœr
eru mannelskar pegar p«er komast í
slíkan félagsskap.
Ljósmyndir:
Sigurgeir Jónasson
Ritan býr neðst í bjarginu og pusar á
hana í búskapnum.
Súlan, drottning Atlantshafsins, á bæli
sinu. í forgrunni er súluungi á næsta
bæli.
helming þess gróðurs, er hér var
við landnám.
300 k g. þá —
nú4tonníferð
Áburðarflug á Islandi hófst
1957, aðeins 10 árum eftir að
áburðarflug byrjaði í heiminum í
verulegum mæli, en það var á Nýja
Sjálandi. Fyrir forgöngu ötulla og
áhugasamra manna var tekin í
notkun í áburðarflug tveggja sæta
Piper Super, sem flugfélagið Þytur
átti og leigði Landgræðslunni.
Fyrsti flugmaður í áburðarflugi
var Karl Eiríksson. Síðar hafa
fjölmargir flugmenn flogið í
áburðarfluginu, en þeirra lengst
mun þó Páll Halldórsson, núver-
andi flugstjóri hjá Landhelgis-
gæzlunni, hafa flogið, eða í 9 ár
samfieytt.
Fyrsta árið var dreift alls 320
tonnum af áburði og þá varð að
bera hann á bakinu að flugvélinni
Landgræðsluvélarnar TF
Tún (t.v.) og Páll Sveinsson
(t.h.) á flugvellinum við
Gunnarsholt
Ljósm. I.J.
og sturta síðan í vélina sem að
sjálfsögðu var mjög erfitt verk.
Landgræðslan keypti vélina af
Þyt og fékk svo aðra af sömu gerð,
en þessar vélar báru 300 kg af fræi
og áburði í hverri ferð. 1967 keypti
Landgræðslan vél, sem var sér-
staklega smíðuð til ábtírðarflugs,
af Piper Pawnee gerð. Landhelgis-
gæzlan hefur annazt; viðhald
þessarar vélar og hefur hún reynzt
sérstaklega vel. Hún ber 500 kg í
hverri ferð. En með tilkomu Páls
Sveinssonar gjörbreyttist aðstaða
Landgræðslunnar til áburðar-
dreifingar.
Fram til 1973 var dreift um 800
tonnum af áburði árlega úr
flugvél, en með þjóðargjöfinni var
unnt að stórauka dreifinguna. En
ljóst er, að það hefði ékki verið
unnt að dreifa þessu magni nema
stærri flugvélin hefði verið fyrir
hendi og sjálfboðaliðar flogið
henni. Sú einstæða samþykkt var
gerð í Félagi íslenzkra atvinnu-
flugmanna 1971, að þeir þyðu fram
sjálfboðaliða til að fljúga áburðar-
flug. Þessi samþykkt varð til þess,
að á aðalfundi Flugfélags Islands
árið eftir var samþykkt að gefa
Landgræðslunni Douglasvélina og
var hún tekin í notkun árið eftir og
dreifði þá um 650 tonnum af
áburði. Það sumar flugu 10 flug-
menn vélinni, 1974 var dreift 1518
tonnum og tóku 23 flugmenn þá
þátt í sjálfboðastarfinu, 1975 var
dreift um 1.400 tonnum með
vélinni og það sumar tóku 38
flugmenn þátt í þessu starfi, en nú
er magnið komið upp í 2.200 tonn,
eins og fyrr segir.
Undanhaldi
snúið uppísókn
í Landgræðslúáætlun 1974—78,
áliti landnýtíngar- og land-
græðslunefndar (1974), sem veitir
mikilvægar upplýsingar um land-
græðslu og gróðurvernd, skógrækt
og skógvernd, og gagnlegar upp-
lýsingar um gróður og gróðurnýt-
ingu í sýslum landsins, segir m.a.:
„I Rangárvallasýslu hefur löngum
verið mikið sandfok. Mikið af
sandfokssvæðunum hefur hins
vegar verið afgirt með ágætum
árangri. Engu að síður er sandfok
ennþá mikið vandamál í sýslunni,
bæði á láglendi og hálendi. Á
hálendi eru stærstu foksvæðin á
Landmannaafrétti, sem þó hafa
verið girt að mestu, og norðan
Tungnaár. í byggð er getið um
sandfok meðfram ströndinni í
Austur-Landeyjahreppi, á stað-
bundnum Svæðum í Rangárvalla-
hreppi og í Landmannahreppi er
vikursvæði við Merkihvol. I Ása-
hreppi er sandágangur frá Þjórsá í
Króki... í nær öllum hreppum
sýslunnar, nema Austur-Land-
eyjahreppi, á sér stað uppblástur,
sums staðar mjög mikill, einkum á
hálendi sýslunnar... I Rangár-
vallasýslu er mikið um gróður-
lausa mela og sanda í byggð. Engu
að síður er heildarstærð gróins
lands neðan 200 metra meiri en í
flestum öðrum sýslum landsins
eða um 1200 kmz. Ofan þessara
marka dregur hins vegar ört úr
gróðri og afréttir sýslunnar eru
ákaflega gróðursnauðir. Auk þess
er gróður þeirra yfirleitt rýr, því
að mosi er þar ríkjandi. Gróður-
leysi og gróðurfar afréttanna er að
verulegu leyti afleiðing Heklugosa,
en án efa hefur lágu beitarþoli
þeirra löngum verið ofboðið ...“
Og ennfremur (um Rangárvalla-
hrepp); „í heimalöndum hafa verið
unnar geysilegar umbætur á landi.
Landgræðsla íslands hefur grætt
hér upp feiknastór lönd og stór
lönd eru að gróa enn ...“ „Eyðing-
aröflin frá Heklu hafa verið mikil
gegnum aldirnar á afrétti og
heimalandi Rangárvalla.
Nú hefur undanhaldi verið snúið
upp í sókn hér í gróðurbúskapnum
fyrir hlutdeild Landgræðslu ís-
lands. Hafin er uppgræðsla með
vatni í Langvíuhrauni í afréttin-
um, feiknastór lönd hafa verið girt
í byggðinni og eru gróin eða á
góðri leið að gróa ...“
Og loks (um Landmannahrepp):
„Sandgræðslusaga Landsveitar er
merkileg og sennilega einn merk-
asti kaflinn í búskaparsögu lands-
ins. Er ánægjulegt að líta hina
fögru Landsveit halda velli við
rætur eldfjallsins Heklu. Þarna
hefur trúin á landið og tryggðin
við sveitina aldrei lotið í lægra
haldi.“
Þetta segir Einar Þorsteinsson í
skýrslu sinni í fyrrnefndu riti. Við
ljúkum svo þessari lýsingu með
annarri tilvitnun í skýrslu hans
um Rangárvallasýslu, þar segir:
„Að sjálfsögðu er jarðvegur víða í
Rangárvallasýslu mjög blandaður
gosefnum, sem er því valdandi, að
slík jörð er mjög viðkvæm og
fokgjörn. Höfuðstöðvar Land-
græðslu Islands eru staðsettar í
Gunnarsholti á Rangárvöllum,
eins og kunnugt er. Er það
táknrænt fyrir stefnu þjóðarinnar
í landgræðslumálum að staðsetja
höfuðstöðvar sínar við rætur
virkasta eldfjallsins."